Börnin okkar og skólinn

Nú eru börnin að hefja skólagöngu sína aftur þetta haustið og sum þeirra að ganga inn fyrir dyr skólans í fyrsta sinn. Þá er ágætt að velta vöngum stuttlega yfir heilsu og líðan þeirra. Skiljanlega er af mörgu að taka og aldursbilið breitt en sömu grundvallaratriði eiga við frá upphafi og í raun þar til skólagöngu er lokið.

Skólataska barna fylgir þeim í um 180 daga á ári og það í sennilega ein tíu ár að minnsta kosti, og lengur ef þau stunda einhvers konar framhaldsnám eftir grunnskóla. Því er mikilvægt að huga að því að taskan passi barninu hverju sinni. Sýnt hefur verið fram á tengsl milli stoðkerfisvanda og þyngdar skólatösku en mikilvægast af öllu er að taskan passi stærð barnsins og að þyngd töskunnar sé ekki meiri en 15% af eigin þyngd barnsins. Þá ætti taskan ekki að vera breiðari en svo að barnið geti sveiflað höndum og hún ætti ekki að ná lengra en tíu sentimetra niður fyrir mitti. Taska sem hangir á annarri öxlinni getur valdið vöðvabólgu og óþægindum samfara því. Það er því ekki sama hvernig taskan er, né hvað er í henni, og foreldrar ættu að hafa það í huga.

Andleg líðan barna okkar er mjög mikilvæg fyrir árangur í skóla og samhengið milli þessara þátta er augljóst fyrir þá sem að málum koma. Þrátt fyrir það getur verið erfitt að átta sig á vanlíðan þeirra. Umræðan hefur verið áberandi og má segja að vakning hafi orðið á undanförnum árum, en það verður að bæta um betur þegar rætt er um einelti, virðingu og félagsleg samskipti einstaklinga sem eru að mótast. Þetta eru atriði sem við foreldrar og skólastjórnendur berum ábyrgð á að séu stöðugt í huga barna okkar. Mikilvægt er að ekki sé gefinn neinn afsláttur af virðingu og kærleika fyrir náunganum, sama hver hann er og hvaðan hann kemur. Sameiginlega byggjum við sterkari einstaklinga og samfélag með þessum hætti.

Góður svefn er undirstaða þess að geta tekið við upplýsingum og unnið úr þeim og geymt þær til síðari tíma. Sá sem er svefnlaus eða svefnlítill er vanstilltur og pirraður, sem getur haft gífurleg áhrif á umhverfi viðkomandi. Börn á aldrinum 6-12 ára þurfa að jafnaði 10-11 klukkustunda svefn en 12-18 ára börn eru talin þurfa 9-10 klukkustunda svefn að jafnaði og skynsamlegt er að reyna að fylgja því.

Næring og hreyfing hefur einnig verið umtalsefni undanfarinna ára. Við sjáum ofþyngd og hreyfingarleysi haldast í hendur. Börn þurfa mikla næringu á meðan þau eru að vaxa úr grasi, en það þarf að gæta þess að hún sé í jafnvægi. Mikilvægt er að huga að því að kjarngóður morgunverður sé hluti af því að byrja daginn.

Streita, álag og tímaskortur foreldra getur ekki verið afsökun fyrir því að börn fái ekki tíma til að borða áður en þau fara af stað að morgni. Þá er öllum hollt að ganga eða hjóla í skólann svo lengi sem veður leyfir. Það styrkir einstaklinginn allajafna, ýtir undir að hann vakni vel og hafi komið gangverki líkamans af stað, auk þess sem hann hefur fengið súrefni sem undirbýr hann undir að takast á við krefjandi verkefni dagsins.

Hreyfing og íþróttaiðkun er í dag sem betur fer vel aðgengileg, börnum er víða boðið upp á ferðir til og frá skóla á æfingar og er öllum hollt að stunda einhverja íþrótt. Óeðlilegur þrýstingur eða of miklar kröfur og æfingaálag er hins vegar neikvætt og ekki uppbyggilegt.

Gott nesti skiptir miklu máli og næringarríkur hádegismatur í skólanum. Við foreldrar treystum því að þeir aðilar sem leggja sig fram um að gefa börnum okkar að borða kappkosti að maturinn sé fjölbreyttur og hollur svo hann henti sem flestum. Slíkt hefur gengið prýðilega, en það má þó aldrei slaka á kröfunum. Skólastjórnendur og þeir sem bera ábyrgð á því fæði sem framreitt er verða að vera móttækilegir fyrir uppbyggilegri gagnrýni komi hún fram og bregðast við henni. Samstarf skóla og foreldra er þarna mjög mikilvægt. 

Skóli er ekki geymslustaður, heldur mætti líkja honum við krefjandi vinnustað þar sem einstaklingurinn er stöðugt að bæta þekkingu sína og færni auk þess að vera í raun í samkeppni, ef nota má það orð, með tilliti til framtíðarmöguleika sinna. Nemandinn verður stöðugt að mæta nýjum áskorunum á sama tíma og hann er að mótast líkamlega og félagslega. Ég veit ekki um neinn vinnustað eða verkefni í framtíðinni sem gerir viðlíka kröfur til einstaklinga.

Það má því með sanni segja að á þessum tíma í lífi hvers einstaklings skilum við miklu og flóknu verki og er öllum ljóst að til þess að ná árangri verða undirstöðuatriði að vera á hreinu. Heilsan í víðasta samhengi er stærsti hluti þess að okkur takist það.