Órökrétt framhald Ólafur Þ. Stephensen skrifar 29. mars 2014 07:00 Framlagning frumvarpanna um skuldaleiðréttingu á kostnað ríkissjóðs er dálítill sigur fyrir ríkisstjórnina, sem var búin að koma sér í þrönga stöðu með tillögunni um viðræðuslit við Evrópusambandið. Skuldaleiðréttingin er raunar miklu umfangsminni en gefin voru fyrirheit um fyrir kosningar, þegar framsóknarmenn töluðu um 240-300 milljarða „svigrúm“ sem ætti að myndast í samningum við kröfuhafa föllnu bankanna og mætti nota til skuldaniðurfærslu. En þær hugmyndir voru hvort sem er aldrei raunhæfar og margir bentu á það. Nú er gert ráð fyrir að 80 milljarðar fari í skuldaleiðréttinguna. Ekki gekk heldur eftir að skuldaleiðréttingin ætti sér stað án kostnaðar eða áhættu fyrir ríkissjóð. Vissulega hefur verið ákveðið að fjármagna hana með bankaskatti, en deilt er um lögmæti hans og áhættan liggur hjá skattgreiðendum öllum. Sömuleiðis er hætt við að margir sem vonuðust eftir peningum úr þessum potti verði fyrir vonbrigðum af því að þeir fá ekki neitt og aðrir af því að þeir fá minna en þeir héldu. Og þá er alveg eftir að tala um hvort þetta var yfirleitt skynsamlegasta ráðstöfunin á því fé, sem ríkið telur sig geta náð út úr þrotabúum föllnu bankanna. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra hefur lítið gert með varnaðarorð þeirra sem hafa bent á að skuldaleiðréttingin sé líkleg til að valda þenslu og verðbólgu í samfélaginu. Hann ætlaði til dæmis „ekki að láta Seðlabankann stoppa sig“ þegar sú stofnun var með eitthvert múður. Nú þegar útfærslan liggur fyrir eru flestir greinendur samt sammála um að áhrifin verði til þessarar áttar og þannig muni auknar ráðstöfunartekjur heimila vegna skuldalækkunarinnar að einhverju leyti hverfa í gin verðbólgunnar. Forsætisráðherrann er þó greinilega hróðugur með að hafa komið stóra málinu sínu í framkvæmd, þrátt fyrir varnaðarorðin. Hann er strax farinn að tala um hvað gerist næst. Í þættinum Í bítið á Bylgjunni í fyrradag sagði hann að það væri „eðlilegt framhald að ráðast í afnám verðtryggingar á neytendalánum“. Sumir muna kannski að í janúar skilaði nefnd forsætisráðherra um afnám verðtryggingar á neytendalánum skýrslu, þar sem meirihluti nefndarinnar, skipaður ýmsum sérfræðingum, komst að þeirri niðurstöðu að afnám verðtryggingar á slíkum lánum væri ógjörningur við núverandi aðstæður og raunar algjört glapræði. Afnámið myndi draga úr hagvexti, þyngja greiðslubyrði lántakenda, valda hruni húsnæðisverðs og setja stöðu lífeyrissjóðanna í uppnám. Forsætisráðherrann er augljóslega hundfúll með þetta nefndarálit og hefur gert mikið úr því að einn nefndarmaður, Vilhjálmur Birgisson verkalýðsleiðtogi, hafi skilað séráliti þar sem hann er sammála forsætisráðherranum um að afnema verðtryggingu í hvelli. Í skýrslu nefndarinnar var raunar ekkert fjallað um þá grundvallarstaðreynd að verðtryggingin er verðið sem við greiðum fyrir veikan og óstöðugan gjaldmiðil. Án hennar virkar peningakerfið ekki. Við losnum aldrei við verðtrygginguna nema skipta um gjaldmiðil – en ríkisstjórnin vill skella í lás dyrunum að eina möguleika Íslands á nýrri mynt. Full ástæða er til að hafa áhyggjur af að forsætisráðherrann, hafandi komið stóru skuldaleiðréttingunni framhjá efasemdamönnum í samstarfsflokknum og í hópi greinenda og hagfræðinga, sé svo fullur sjálfstrausts að hann keyri næst afnám verðtryggingarinnar í gegn. Þá fyrst erum við í vondum málum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun
Framlagning frumvarpanna um skuldaleiðréttingu á kostnað ríkissjóðs er dálítill sigur fyrir ríkisstjórnina, sem var búin að koma sér í þrönga stöðu með tillögunni um viðræðuslit við Evrópusambandið. Skuldaleiðréttingin er raunar miklu umfangsminni en gefin voru fyrirheit um fyrir kosningar, þegar framsóknarmenn töluðu um 240-300 milljarða „svigrúm“ sem ætti að myndast í samningum við kröfuhafa föllnu bankanna og mætti nota til skuldaniðurfærslu. En þær hugmyndir voru hvort sem er aldrei raunhæfar og margir bentu á það. Nú er gert ráð fyrir að 80 milljarðar fari í skuldaleiðréttinguna. Ekki gekk heldur eftir að skuldaleiðréttingin ætti sér stað án kostnaðar eða áhættu fyrir ríkissjóð. Vissulega hefur verið ákveðið að fjármagna hana með bankaskatti, en deilt er um lögmæti hans og áhættan liggur hjá skattgreiðendum öllum. Sömuleiðis er hætt við að margir sem vonuðust eftir peningum úr þessum potti verði fyrir vonbrigðum af því að þeir fá ekki neitt og aðrir af því að þeir fá minna en þeir héldu. Og þá er alveg eftir að tala um hvort þetta var yfirleitt skynsamlegasta ráðstöfunin á því fé, sem ríkið telur sig geta náð út úr þrotabúum föllnu bankanna. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra hefur lítið gert með varnaðarorð þeirra sem hafa bent á að skuldaleiðréttingin sé líkleg til að valda þenslu og verðbólgu í samfélaginu. Hann ætlaði til dæmis „ekki að láta Seðlabankann stoppa sig“ þegar sú stofnun var með eitthvert múður. Nú þegar útfærslan liggur fyrir eru flestir greinendur samt sammála um að áhrifin verði til þessarar áttar og þannig muni auknar ráðstöfunartekjur heimila vegna skuldalækkunarinnar að einhverju leyti hverfa í gin verðbólgunnar. Forsætisráðherrann er þó greinilega hróðugur með að hafa komið stóra málinu sínu í framkvæmd, þrátt fyrir varnaðarorðin. Hann er strax farinn að tala um hvað gerist næst. Í þættinum Í bítið á Bylgjunni í fyrradag sagði hann að það væri „eðlilegt framhald að ráðast í afnám verðtryggingar á neytendalánum“. Sumir muna kannski að í janúar skilaði nefnd forsætisráðherra um afnám verðtryggingar á neytendalánum skýrslu, þar sem meirihluti nefndarinnar, skipaður ýmsum sérfræðingum, komst að þeirri niðurstöðu að afnám verðtryggingar á slíkum lánum væri ógjörningur við núverandi aðstæður og raunar algjört glapræði. Afnámið myndi draga úr hagvexti, þyngja greiðslubyrði lántakenda, valda hruni húsnæðisverðs og setja stöðu lífeyrissjóðanna í uppnám. Forsætisráðherrann er augljóslega hundfúll með þetta nefndarálit og hefur gert mikið úr því að einn nefndarmaður, Vilhjálmur Birgisson verkalýðsleiðtogi, hafi skilað séráliti þar sem hann er sammála forsætisráðherranum um að afnema verðtryggingu í hvelli. Í skýrslu nefndarinnar var raunar ekkert fjallað um þá grundvallarstaðreynd að verðtryggingin er verðið sem við greiðum fyrir veikan og óstöðugan gjaldmiðil. Án hennar virkar peningakerfið ekki. Við losnum aldrei við verðtrygginguna nema skipta um gjaldmiðil – en ríkisstjórnin vill skella í lás dyrunum að eina möguleika Íslands á nýrri mynt. Full ástæða er til að hafa áhyggjur af að forsætisráðherrann, hafandi komið stóru skuldaleiðréttingunni framhjá efasemdamönnum í samstarfsflokknum og í hópi greinenda og hagfræðinga, sé svo fullur sjálfstrausts að hann keyri næst afnám verðtryggingarinnar í gegn. Þá fyrst erum við í vondum málum.
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun