Versta ár sögunnar mögulega eldgosi á Íslandi að kenna Birgir Olgeirsson skrifar 19. nóvember 2018 16:15 Par virðir fyrir sér hraun úr gosinu á Fimmvörðuhálsi, sem tengist fréttinni ekki. Vísir/Getty Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku. Eldgos og jarðhræringar Mest lesið „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Innlent Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Innlent „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Erlent Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent Vill safna íbúum Gasa í lokaðar búðir og flytja síðan á brott Erlent Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Innlent Bandamenn fá hótunarbréf um 25 til 40 prósent toll Erlent Fleiri fréttir Leggur til þjóðaratkvæðagreiðslu um bókun 35 Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Óskar viðbragða ráðherra við löngum afgreiðslutíma Lögregla lýsir eftir heilabilaðri konu á Akureyri „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Vilja taka fjármálaáætlun til umræðu Einu verslun Þingeyringa lokað Aðsóknarmet slegið í lögreglunám Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Öll tölfræði um málþófið á einum stað: Íslandsmet á næsta sólarhring „Þetta er bara hálfkák og ekkert annað“ Skiltið hluti af stærra vandamáli sem dragi úr lífsgæðum Spyr hvort berja megi blaðamenn í ljósi sýknudómsins Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Fjársvelt geðheilbrigðisúrræði og boltaleikjabann „Kemur ekki til greina að fresta þessu máli“ Fimm grunuð um að ráðast á mann sem kom öðrum til bjargar Þrír milljarðar til viðbótar í viðhald vega Sjö ára dómur fyrir að stinga tvo: Hittu árásarmanninn í fyrsta skipti þessa nýársnótt Vill vindorkuver í Garpsdal og breytir tillögu stjórnar Tugir með magapínu eftir þríþraut við Laugarvatn „Við erum með háskólakerfi sem er fjármagnað undir OECD meðaltali“ Rembihnútur á þinginu en örþrifaráð ekki til umræðu Ákvörðun saksóknara sendi undarleg skilaboð Þinglok ekki í augnsýn og háskólarnir undirfjármagnaðir Grunaðir um að stinga mann í rassinn að tilefnislausu Sjá meira
Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku.
Eldgos og jarðhræringar Mest lesið „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Innlent Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Innlent „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Erlent Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent Vill safna íbúum Gasa í lokaðar búðir og flytja síðan á brott Erlent Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Innlent Bandamenn fá hótunarbréf um 25 til 40 prósent toll Erlent Fleiri fréttir Leggur til þjóðaratkvæðagreiðslu um bókun 35 Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Óskar viðbragða ráðherra við löngum afgreiðslutíma Lögregla lýsir eftir heilabilaðri konu á Akureyri „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Vilja taka fjármálaáætlun til umræðu Einu verslun Þingeyringa lokað Aðsóknarmet slegið í lögreglunám Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Öll tölfræði um málþófið á einum stað: Íslandsmet á næsta sólarhring „Þetta er bara hálfkák og ekkert annað“ Skiltið hluti af stærra vandamáli sem dragi úr lífsgæðum Spyr hvort berja megi blaðamenn í ljósi sýknudómsins Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Fjársvelt geðheilbrigðisúrræði og boltaleikjabann „Kemur ekki til greina að fresta þessu máli“ Fimm grunuð um að ráðast á mann sem kom öðrum til bjargar Þrír milljarðar til viðbótar í viðhald vega Sjö ára dómur fyrir að stinga tvo: Hittu árásarmanninn í fyrsta skipti þessa nýársnótt Vill vindorkuver í Garpsdal og breytir tillögu stjórnar Tugir með magapínu eftir þríþraut við Laugarvatn „Við erum með háskólakerfi sem er fjármagnað undir OECD meðaltali“ Rembihnútur á þinginu en örþrifaráð ekki til umræðu Ákvörðun saksóknara sendi undarleg skilaboð Þinglok ekki í augnsýn og háskólarnir undirfjármagnaðir Grunaðir um að stinga mann í rassinn að tilefnislausu Sjá meira
Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent
Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent