Gengur þetta kerfi upp? 7. júní 2005 00:01 Fyrstu þingkosingar Líbana í háa herrans tíð sem haldnar eru án afskipta Sýrlendinga standa nú yfir. Búist var við að bandamönnum Sýrlendinga myndi vegna illa en eftir kosningar í suðurhluta landsins á sunnudaginn kom enn einu sinni í ljós að líbönsk stjórnmál eru flóknari en svo að hægt sé að gefa sér nokkuð í þessum efnum. Þversögnin í kerfinu er sú að kosningabandalögin ganga þvert á trúarbrotalínurnar sem þingsætum landsins er úthlutað eftir. Líbanon er ekki þjóðríki heldur teiknuðu sigurvegarar fyrri heimstyrjaldarinnar landamæri þess þegar þeir skiptu Tyrkjaveldi upp og núverandi ríkjaskipting Mið-Austurlanda komst á í aðalatriðum. Í gegnum aldirnar hafa ýmsir hópar búið á svæðinu sem síðan á þriðja áratugnum hefur kallast Líbanon: kristnir maronítar, súnníar, sjíar og drúsar en þeir síðastnefndu eru nokkuð skyldir sjíum. Þegar Líbanon fékk stjórnarskrá sína 1926 var komið á fót flóknu kerfi sem kvað á um að forseti landsins kæmi ávallt úr röðum kristinna, forsætisráðherrann yrði að vera súnníi og þingforseti sjíi. Þingsætunum 128 var upphaflega skipt á þann veg að kristnir fengu 60 prósent sætanna en múslimar aðeins 40 prósent. Borgarastyrjöldin sem stóð nánast látlaust yfir frá 1976-1989 á sér flóknar skýringar en ein þeirra er tvímælalaust óánægja múslima með hversu lítil völd þeir höfðu miðað við mannfjölda. Því leiðrétti Taif-samkomulagið frá 1989 valdajafnvægið á milli trúarhópanna örlítið þótt enn séu völd múslimanna í litlu samræmi við fjölda þeirra. Allt frá lokum borgarastyrjaldarinnar þar til fyrir örfáum vikum síðan hafa Sýrlendingar haft töglin og hagldirnar í líbönskum innanríkismálum en þeir tóku að sér á sínum tíma að sjá til þess að vopnahlé á milli stríðandi fylkinga í landinu yrði virt. Vatnaskil urðu hins vegar í febrúar þegar Rafik Hariri, fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, var ráðinn af dögum. Hann var svarinn andstæðingur Sýrlendinga og því gáfu flestir sér að stjórnin í Damaskus eða bandamenn hennar hefðu staðið fyrir tilræðinu. Í hönd fóru gríðarleg mótmæli þar sem andstæðingar og stuðningsmenn Sýrlendinga skiptust á að toppa hverjir aðra. Alþjóðlegur þrýstingur var hins vegar þeim fyrrnefndu í vil og því fór svo að Sýrlendingar sáu sæng sína í Líbanon uppreidda og kölluðu herlið sitt heim. Í ljósi atburðarásar síðustu vikna bjuggust flestir við að stemningin í kosningunum yrði á þann veg að þeir sem andæfðu veru Sýrlendinga í landinu myndi vegna vel. Fyrsta umferðin þar sem kosið var í Beirút um þarsíðustu helgi renndi stoðum undir þetta því þar fékk listi Saad Hariri, sonar Rafik, öll þingsætin sem í boði voru. Síðasta sunnudag var aftur á móti kosið í suðurhluta landsins þar sem sjíar eru í meirihluta en þeir hafa ætíð notið góðs af nábýlinu við Sýrlendinga. Sameiginlegt framboð Hizbollah og Amal, helstu hreyfinga sjía, unnu þar öll þingsætin, stjórnvöldum í Jerúsalem til lítillar ánægju. Eftir á að kjósa í austur- og miðhluta landsins en þar má búast við meiri spennu en í Beirút og í suðrinu. Hvað sem því líður þá endurspegla kosningaúrslit síðustu tveggja umferða nokkuð vel þær fylkingar sem skiptust á að úthrópa og vegsama Sýrlendinga í febrúar. Þótt gróflega megi segja að sjíar séu helstu stuðningsmenn Sýrlendinga á meðan kristnir, drúsar og súnníar finni þeim flest til foráttu sýna þessar kosningar að kerfið sem úthlutar þingsætum eftir því hvaða trúarhópi frambjóðendurnir tilheyra er orðið nánast merkingarlaust . Framboðslistarnir eru orðnir þvertrúarlegur bútasaumur eins og sjá má af sameinuðu framboði Amal og Hizbollah í suðrinu sem sjíar hafa sögulega fylkt sér á bak við. Af átján frambjóðendum voru fjórtán sjíar, tveir maronítar, tveir orþódoxar og einn drúsi. Skringileg kosningabandalög hafa jafnframt litið dagsins ljós. Á lista Saad Hariri í Beirút um þarsíðustu helgi var að finna Solange nokkra Gemayel, en hún er ekkja Bashir Gemayel sem var leiðtogi falangista og gegndi embætti forseta um skeið þar til hann var ráðinn af dögum 1982. Falangistar voru skæruher maroníta sem barðist við múslima á tímum borgarstyrjaldarinnar. George Adwan, annan leiðtoga skæruliðahóps maroníta frá því á tímum borgarastyrjaldarinnar var að finna á lista drúsaleiðtogans Walid Jumblatt í Shouf-héraðinu. Er þá komið að því að þessu kerfi verði einfaldlega kastað fyrir róða? Það er ólíklegt og ástæðan er andstaða maroníta. Á undanförnum áratugum hefur þeim fækkað í landinu, bæði raunverulega og sérstaklega hlutfallslega. Kristnir fluttu unnvörpum til Evrópu á meðan borgarastyrjöldinni stóð en á sama tíma fjölgaði múslimum talsvert. Sú þróun hefur haldið áfram síðustu ár þar sem fæðingatíðni er hærri hjá múslimunum en hinum kristnu löndum þeirra. Maronítar hafa hins vegar eftir sem áður helming þingsætanna á líbanska þinginu í samræmi við Taif-samkomulagið og þá stöðu munu þeir vitaskuld verja með kjafti og klóm. Til að ástandið í landinu verði ekki ennþá eldfimara hefur ekkert manntal verið tekið um áratuga skeið því þá yrðu lýðfræðilegar breytingar á samsetningu þjóðarinnar staðfestar. Þetta furðulega kerfi er því jafn fast í sessi og nokkru sinni fyrr. Sveinn Guðmarsson sveinng@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Sveinn Guðmarsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Fyrstu þingkosingar Líbana í háa herrans tíð sem haldnar eru án afskipta Sýrlendinga standa nú yfir. Búist var við að bandamönnum Sýrlendinga myndi vegna illa en eftir kosningar í suðurhluta landsins á sunnudaginn kom enn einu sinni í ljós að líbönsk stjórnmál eru flóknari en svo að hægt sé að gefa sér nokkuð í þessum efnum. Þversögnin í kerfinu er sú að kosningabandalögin ganga þvert á trúarbrotalínurnar sem þingsætum landsins er úthlutað eftir. Líbanon er ekki þjóðríki heldur teiknuðu sigurvegarar fyrri heimstyrjaldarinnar landamæri þess þegar þeir skiptu Tyrkjaveldi upp og núverandi ríkjaskipting Mið-Austurlanda komst á í aðalatriðum. Í gegnum aldirnar hafa ýmsir hópar búið á svæðinu sem síðan á þriðja áratugnum hefur kallast Líbanon: kristnir maronítar, súnníar, sjíar og drúsar en þeir síðastnefndu eru nokkuð skyldir sjíum. Þegar Líbanon fékk stjórnarskrá sína 1926 var komið á fót flóknu kerfi sem kvað á um að forseti landsins kæmi ávallt úr röðum kristinna, forsætisráðherrann yrði að vera súnníi og þingforseti sjíi. Þingsætunum 128 var upphaflega skipt á þann veg að kristnir fengu 60 prósent sætanna en múslimar aðeins 40 prósent. Borgarastyrjöldin sem stóð nánast látlaust yfir frá 1976-1989 á sér flóknar skýringar en ein þeirra er tvímælalaust óánægja múslima með hversu lítil völd þeir höfðu miðað við mannfjölda. Því leiðrétti Taif-samkomulagið frá 1989 valdajafnvægið á milli trúarhópanna örlítið þótt enn séu völd múslimanna í litlu samræmi við fjölda þeirra. Allt frá lokum borgarastyrjaldarinnar þar til fyrir örfáum vikum síðan hafa Sýrlendingar haft töglin og hagldirnar í líbönskum innanríkismálum en þeir tóku að sér á sínum tíma að sjá til þess að vopnahlé á milli stríðandi fylkinga í landinu yrði virt. Vatnaskil urðu hins vegar í febrúar þegar Rafik Hariri, fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, var ráðinn af dögum. Hann var svarinn andstæðingur Sýrlendinga og því gáfu flestir sér að stjórnin í Damaskus eða bandamenn hennar hefðu staðið fyrir tilræðinu. Í hönd fóru gríðarleg mótmæli þar sem andstæðingar og stuðningsmenn Sýrlendinga skiptust á að toppa hverjir aðra. Alþjóðlegur þrýstingur var hins vegar þeim fyrrnefndu í vil og því fór svo að Sýrlendingar sáu sæng sína í Líbanon uppreidda og kölluðu herlið sitt heim. Í ljósi atburðarásar síðustu vikna bjuggust flestir við að stemningin í kosningunum yrði á þann veg að þeir sem andæfðu veru Sýrlendinga í landinu myndi vegna vel. Fyrsta umferðin þar sem kosið var í Beirút um þarsíðustu helgi renndi stoðum undir þetta því þar fékk listi Saad Hariri, sonar Rafik, öll þingsætin sem í boði voru. Síðasta sunnudag var aftur á móti kosið í suðurhluta landsins þar sem sjíar eru í meirihluta en þeir hafa ætíð notið góðs af nábýlinu við Sýrlendinga. Sameiginlegt framboð Hizbollah og Amal, helstu hreyfinga sjía, unnu þar öll þingsætin, stjórnvöldum í Jerúsalem til lítillar ánægju. Eftir á að kjósa í austur- og miðhluta landsins en þar má búast við meiri spennu en í Beirút og í suðrinu. Hvað sem því líður þá endurspegla kosningaúrslit síðustu tveggja umferða nokkuð vel þær fylkingar sem skiptust á að úthrópa og vegsama Sýrlendinga í febrúar. Þótt gróflega megi segja að sjíar séu helstu stuðningsmenn Sýrlendinga á meðan kristnir, drúsar og súnníar finni þeim flest til foráttu sýna þessar kosningar að kerfið sem úthlutar þingsætum eftir því hvaða trúarhópi frambjóðendurnir tilheyra er orðið nánast merkingarlaust . Framboðslistarnir eru orðnir þvertrúarlegur bútasaumur eins og sjá má af sameinuðu framboði Amal og Hizbollah í suðrinu sem sjíar hafa sögulega fylkt sér á bak við. Af átján frambjóðendum voru fjórtán sjíar, tveir maronítar, tveir orþódoxar og einn drúsi. Skringileg kosningabandalög hafa jafnframt litið dagsins ljós. Á lista Saad Hariri í Beirút um þarsíðustu helgi var að finna Solange nokkra Gemayel, en hún er ekkja Bashir Gemayel sem var leiðtogi falangista og gegndi embætti forseta um skeið þar til hann var ráðinn af dögum 1982. Falangistar voru skæruher maroníta sem barðist við múslima á tímum borgarstyrjaldarinnar. George Adwan, annan leiðtoga skæruliðahóps maroníta frá því á tímum borgarastyrjaldarinnar var að finna á lista drúsaleiðtogans Walid Jumblatt í Shouf-héraðinu. Er þá komið að því að þessu kerfi verði einfaldlega kastað fyrir róða? Það er ólíklegt og ástæðan er andstaða maroníta. Á undanförnum áratugum hefur þeim fækkað í landinu, bæði raunverulega og sérstaklega hlutfallslega. Kristnir fluttu unnvörpum til Evrópu á meðan borgarastyrjöldinni stóð en á sama tíma fjölgaði múslimum talsvert. Sú þróun hefur haldið áfram síðustu ár þar sem fæðingatíðni er hærri hjá múslimunum en hinum kristnu löndum þeirra. Maronítar hafa hins vegar eftir sem áður helming þingsætanna á líbanska þinginu í samræmi við Taif-samkomulagið og þá stöðu munu þeir vitaskuld verja með kjafti og klóm. Til að ástandið í landinu verði ekki ennþá eldfimara hefur ekkert manntal verið tekið um áratuga skeið því þá yrðu lýðfræðilegar breytingar á samsetningu þjóðarinnar staðfestar. Þetta furðulega kerfi er því jafn fast í sessi og nokkru sinni fyrr. Sveinn Guðmarsson sveinng@frettabladid.is
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun