Róttæk fækkun sveitarfélaga 19. desember 2009 06:00 Vonlítil staða Álftaness frammi fyrir fjallháum skuldum hefur beint athyglinni að almennt bágbornu ástandi minni sveitarfélaga í landinu. Þegar sveitarfélag fær meira en 50 prósent sinna tekna úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga er augsýnilega eitthvað mikið bogið við forsendurnar sem menn gefa sér að baki því að viðhalda áfram slíkri rekstrareiningu. Alltof mörg sveitarfélög eru í þeim sporum að vera upp á sjóðinn komin á þennan hátt. Sjálfsagt leiða tiltölulega fáir útsvarsgreiðendur í þéttbýli að því hugann að töluverður hluti af útsvarinu þeirra rennur ekki til þess bæjarfélags sem þeir búa í, heldur til minni sveitarfélaga. Útsvar þéttbýlisbúanna er þannig notað til að niðurgreiða með beinum hætti þjónustu annars staðar, í stað þess að greiðslan sé nýtt í þágu þeirra sem reiða hana af hendi. Á þessu ári greiddu Reykvíkingar til dæmis ríflega 2,4 milljarða í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Til að setja þá tölu í samhengi þá var gert ráð fyrir um 2,3 milljarða króna sparnaði í endurskoðaðri fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir þetta ár. Það þýðir aftur að ef Reykvíkingar hefðu haft útsvarið fyrir sig, þá hefðu þeir ekki þurft að skera neitt niður, en samt átt 100 milljónir króna eftir ef enginn hefði verið Jöfnunarsjóðurinn. Auðvitað er hér dregin upp mjög einfölduð mynd, en hún segir samt margt um hvernig álögunum er skipt. Sveitarfélög í landinu eru nú 77 talsins. Þar af eru 30 með færri en 500 íbúa og 15 með 500 til 1.000 íbúa. Ekki þarf að fara mörgum orðum um að þessi minni sveitarfélög eru fæst sjálfbær, tölurnar tala sínu máli. Í sumar samþykkti ríkisstjórnin verkáætlun sem fékk nafnið 20/20 - Sóknaráætlun fyrir Ísland og á að vera liður í efnahagslegri endurreisn þjóðarinnar, eins og þar segir. Fulltrúar Sóknaráætlunarinnar gerðu víðreist í haust og ræddu meðal annars löngu tímabæra hugmynd um róttæka fækkun sveitarfélaga, úr 77 í 17. Ef þessi tillaga verður að veruleika, verða Vestfirðir til dæmis eitt sveitarfélag og höfuðborgarsvæðið tvö til þrjú, í stað þeirra sjö sem eru þar nú. Þessar breytingar hanga að sjálfsögðu saman við endurskipulagningu á opinberri þjónustu og hvernig verkaskiptingunni milli ríkis og sveitarfélaganna er háttað. Hluti af því er að tryggja að sveitarfélögin verði nægilega burðug til að standa undir þeim verkefnum sem þeim er ætlað. Nokkuð hefur skort á þá hlið mála undanfarin ár. Hugmyndin að baki Sóknaráætluninni er að hún sé þverpólitískt verkefni, unnið með þátttöku allra stjórnmálaflokka í nánu samráði við sveitarfélögin og aðila vinnumarkaðarins. Það er mikið þjóðþrifamál að sú samstaða náist. Í raun er markmið verkefnisins þannig vaxið að óþarfi á að vera að óttast annað, en reynsla undanfarinna mánaða gefur þó því miður fullt tilefni til svartsýni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Vonlítil staða Álftaness frammi fyrir fjallháum skuldum hefur beint athyglinni að almennt bágbornu ástandi minni sveitarfélaga í landinu. Þegar sveitarfélag fær meira en 50 prósent sinna tekna úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga er augsýnilega eitthvað mikið bogið við forsendurnar sem menn gefa sér að baki því að viðhalda áfram slíkri rekstrareiningu. Alltof mörg sveitarfélög eru í þeim sporum að vera upp á sjóðinn komin á þennan hátt. Sjálfsagt leiða tiltölulega fáir útsvarsgreiðendur í þéttbýli að því hugann að töluverður hluti af útsvarinu þeirra rennur ekki til þess bæjarfélags sem þeir búa í, heldur til minni sveitarfélaga. Útsvar þéttbýlisbúanna er þannig notað til að niðurgreiða með beinum hætti þjónustu annars staðar, í stað þess að greiðslan sé nýtt í þágu þeirra sem reiða hana af hendi. Á þessu ári greiddu Reykvíkingar til dæmis ríflega 2,4 milljarða í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Til að setja þá tölu í samhengi þá var gert ráð fyrir um 2,3 milljarða króna sparnaði í endurskoðaðri fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir þetta ár. Það þýðir aftur að ef Reykvíkingar hefðu haft útsvarið fyrir sig, þá hefðu þeir ekki þurft að skera neitt niður, en samt átt 100 milljónir króna eftir ef enginn hefði verið Jöfnunarsjóðurinn. Auðvitað er hér dregin upp mjög einfölduð mynd, en hún segir samt margt um hvernig álögunum er skipt. Sveitarfélög í landinu eru nú 77 talsins. Þar af eru 30 með færri en 500 íbúa og 15 með 500 til 1.000 íbúa. Ekki þarf að fara mörgum orðum um að þessi minni sveitarfélög eru fæst sjálfbær, tölurnar tala sínu máli. Í sumar samþykkti ríkisstjórnin verkáætlun sem fékk nafnið 20/20 - Sóknaráætlun fyrir Ísland og á að vera liður í efnahagslegri endurreisn þjóðarinnar, eins og þar segir. Fulltrúar Sóknaráætlunarinnar gerðu víðreist í haust og ræddu meðal annars löngu tímabæra hugmynd um róttæka fækkun sveitarfélaga, úr 77 í 17. Ef þessi tillaga verður að veruleika, verða Vestfirðir til dæmis eitt sveitarfélag og höfuðborgarsvæðið tvö til þrjú, í stað þeirra sjö sem eru þar nú. Þessar breytingar hanga að sjálfsögðu saman við endurskipulagningu á opinberri þjónustu og hvernig verkaskiptingunni milli ríkis og sveitarfélaganna er háttað. Hluti af því er að tryggja að sveitarfélögin verði nægilega burðug til að standa undir þeim verkefnum sem þeim er ætlað. Nokkuð hefur skort á þá hlið mála undanfarin ár. Hugmyndin að baki Sóknaráætluninni er að hún sé þverpólitískt verkefni, unnið með þátttöku allra stjórnmálaflokka í nánu samráði við sveitarfélögin og aðila vinnumarkaðarins. Það er mikið þjóðþrifamál að sú samstaða náist. Í raun er markmið verkefnisins þannig vaxið að óþarfi á að vera að óttast annað, en reynsla undanfarinna mánaða gefur þó því miður fullt tilefni til svartsýni.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun