Afreksíþróttamenn á Íslandi fái aðstoð við að leggja skóna á hilluna Hjalti Þór Hreinsson skrifar 18. maí 2010 15:00 Sunna Gestsdóttir hélt opinn fyrirlestur um niðurstöður sínar í Háskólanum á Akureyri. HÞH Íþróttahreyfingin þarf að koma betur að aðstoð afreksíþróttamanna sem eru að leggja skóna á hilluna og íþróttamenn ganga sér svo nærri að þeir kljást við átröskun bæði á ferlinum og eftir að honum lýkur. Þetta kemur fram í niðurstöðum Sunnu Gestsdóttur, frjálsíþróttadrottningu og meistaranema við heilbrigðisvísindasvið Háskólans á Akureyri. Sunna gerði rannsókn fyrir lokaverkefni sitt þar sem reynsla fyrrum afreksíþróttafólks í einstaklingsíþróttum af afreksíþróttamennskunni var könnuð. Sunna keppti sjálf í frjálsum íþróttum í mörg ár en þátttakendur hennar voru tíu og kepptu áður í sundi, fimleikum, frjálsum íþróttum, golfi eða á skíðum. "Ég valdi þátttakendur í þessa rannsókn sem voru íþróttamenn sem höfðu helgað íþróttinni líf sitt í mörg ár og fórnað nánast öllu fyrir hana. Það má kalla þetta atvinnumenn þrátt fyrir að þau hafi ekki alltaf verið á launum," sagði Sunna. Niðurstöður voru þær að drifkrafturinn í íþróttunum var í lang flestum tilvikum innri þættir eins og áhugi, ánægjan af því að bæta sig, læra nýja hluti, vera í góðum félagsskap og metnaður. Ytri þættir höfðu einnig áhrif á drifkraftinn. Langflestum fannst reynslan úr íþróttunum jákvæð þó svo að margar brekkurnar hafi verið þeim erfiðar og voru þátttakendur þakklátir fyrir reynsluna og tækifærin sem íþróttirnar veittu þeim. Þó var einn þátttakandi sem alls ekki myndi vilja ganga í gegnum sama ferli aftur. "Hann lýsti því þegar hann fór í ofþjálfun og hreinlega brann út. Hann var rosalegur keppnismaður, með mikið keppnisskap. Það var mikið álag á hann og hann fann að það voru ytri þættir sem knúðu hann áfram þegar hann var á hátindi ferilsins. Það var ekki af eigin áhuga," sagði Sunna. Neikvæðir þættir íþróttanna voru einvera, sjálfhverfa, meiðsli, ofþjálfun og tómleikinn sem tók við þegar skórnir voru lagðir á hilluna. Þátttakendur lýstu þörf fyrir mun meiri félagslegan, faglegan og fjárhagslegan stuðning en völ var á og töldu að aukinn stuðningur hefði getað létt þeim róðurinn að markmiðum sínum. En af hverju gerði Sunna rannsókn á þessu? "Ég á sjálf langan feril að baki í íþróttum og þegar ég hætti fannst mér það bæði erfitt og skrýtið. Ég var forvitin að vita hvort aðrir íþróttamenn hefðu upplifað sömu tilfinningar," sagði Sunna sem byrjaði að keppa í fullorðinsflokki tólf ára gömul en síðasta mótið hennar var árið 2006. Hún keppti því í 18 ár, með einu barneignahléi. Það sem kom Sunnu mest á óvart var hve íþróttamennirnir gengu nálægt sér til að ná markmiðum sínum. "Það er bæði andlega og líkamlega, þar get ég nefnt átröskun og fólk sem þurfti að nota svefnpillur. Sumt leiddi meira að segja til áfengisneyslu eftir að ferlinum lauk. Þó að álagið hafi verið svona mikið fannst mörgum þetta gefandi og lærdómsríkt." Sunna segir að ekki geri sér allir grein fyrir því hvað íþróttamenn geri mikið til að ná markmiðum sínum. "Fólk fer á ystu brún og reynir á sig andlega og líkamlega. Margir af þátttakendunum litu til baka og áttuðu sig hreinlega ekki á því sem þeir lögðu á sig." "Erfiðleikarnir við að hætta var einnig mjög athyglisvert að skoða. Margir grétu og fannst eins og þeir hefðu misst vin. Það er mjög mikilvægt að íþróttamenn séu í umhverfi þar sem þeim er sýndur skilningur, og þeir þurfa líka stuðning til þess að afleiðingarnar verði ekki alvarlegar þegar íþróttamennirnir hætta." "Ég vil sjá frekari úrbætur á þessu hér heima. Í rannsókninni sem ég las til að undirbúa mig þá komst ég að því að nokkur lönd eru komin með sérstakt fólk í því að leggja skóna á hilluna. Þetta er mikil breyting. Sérstaklega hjá fólki sem þekkir ekkert annað og hefur byggt lífsmyndina sína alfarið á íþróttinni." "Rannsóknir sýna að fyrir þá er erfiðast að leggja skóna á hilluna. Margir fórna miklu og eru kannski ekki með menntun eða hafa ræktað önnur áhugamál," sagði Sunna sem sá sjálfa sig í mörgum aðstæðum sem hún skoðaði hjá öðrum. "Það er mikilvægt að það komi fram að þegar maður fer af stað í svona rannsókn þá byrjar maður á að setjast niður og skrifa eigin upplifun á hlutunum. Það litar þá ekki niðurstöðurnar frá öðrum og maður heyrir eitthvað nýtt frá öllum." "Þess vegna var það margt sem kom mér á óvart þrátt fyrir að ég kannaðist við bæði marga jákvæða og neikvæða hluti," sagði Sunna sem útskrifast í sumar. Innlendar Mest lesið Guðmundur miður sín eftir stórtap: „Eitt það versta sem ég hef upplifað lengi“ Handbolti Ósætti við úrelta löggjöf: „Sennilega eina þjóðin eftir í heiminum“ Sport „Vil miklu frekar eiga feril í MMA heldur en að vinna skrifstofustarf“ Sport Víkingar spila á Íslandi í dagsbirtu Fótbolti „Ein besta markvarsla sem ég hef séð“ Fótbolti Segir Leipzig hinn fullkomna áfangastað fyrir unga og efnilega leikmenn Fótbolti Slæm byrjun Vals hélt áfram í Garðabænum Handbolti Sjáðu ótrúlega vörslu Raya og öll mörkin úr Meistaradeildinni Fótbolti Viðurkennir að hafa sleppt því að spjalda Messi til að fá treyjuna hans Fótbolti Arftaki Kristjáns óvænt hættur Handbolti Fleiri fréttir Tyson segist ekki berjast vegna peninganna Aðeins einn löglegur dúkur svo Valur og FH byrja saman í Krikanum Segir að Saliba og Gabriel séu besta miðvarðapar í Evrópu Dusty aftur á toppnum eftir sigur á Kano Arftaki Kristjáns óvænt hættur Víkingar spila á Íslandi í dagsbirtu Viðurkennir að hafa sleppt því að spjalda Messi til að fá treyjuna hans Guðmundur miður sín eftir stórtap: „Eitt það versta sem ég hef upplifað lengi“ Sjáðu ótrúlega vörslu Raya og öll mörkin úr Meistaradeildinni „Vil miklu frekar eiga feril í MMA heldur en að vinna skrifstofustarf“ Ósætti við úrelta löggjöf: „Sennilega eina þjóðin eftir í heiminum“ Segir Leipzig hinn fullkomna áfangastað fyrir unga og efnilega leikmenn Dagskráin í dag: Besta kvenna, Formúlu 1, hafnabolti, fótbolti og golf LIV-kylfingar mega áfram taka þátt í Ryder-bikarnum og PGA-meistaramótinu Elín Klara og Sara Sif sáu um Stjörnuna Seinna spjaldið var ekki viljandi: „Er bara pirraður og missi hausinn“ Slæm byrjun Vals hélt áfram í Garðabænum „Ein besta markvarsla sem ég hef séð“ Atlético lagði sprækt lið Leipzig „Höfðum mýmörg tækifæri til að klára þennan leik miklu fyrr“ Rautt spjald snemma leiks dýrt spaug fyrir Börsunga Raya hetjan er Skytturnar lögðu rútunni í Bergamo „Fyrst og fremst bara ekki nógu sáttur með mína menn“ Gísli Þorgeir bar af í Íslendingaslag kvöldsins Haukar áfram á toppnum með fullt hús stiga Fram áfram með fullt hús Benfica og Leverkusen byrja á sterkum útisigrum Bjarki Már og Orri Freyr með stórsigra í Meistaradeildinni Uppgjörið: Afturelding - Fjölnir 3-1 | Brenndu víti en tóku tveggja marka forystu Guðrún Brá í góðri stöðu eftir sinn besta árangur Sjá meira
Íþróttahreyfingin þarf að koma betur að aðstoð afreksíþróttamanna sem eru að leggja skóna á hilluna og íþróttamenn ganga sér svo nærri að þeir kljást við átröskun bæði á ferlinum og eftir að honum lýkur. Þetta kemur fram í niðurstöðum Sunnu Gestsdóttur, frjálsíþróttadrottningu og meistaranema við heilbrigðisvísindasvið Háskólans á Akureyri. Sunna gerði rannsókn fyrir lokaverkefni sitt þar sem reynsla fyrrum afreksíþróttafólks í einstaklingsíþróttum af afreksíþróttamennskunni var könnuð. Sunna keppti sjálf í frjálsum íþróttum í mörg ár en þátttakendur hennar voru tíu og kepptu áður í sundi, fimleikum, frjálsum íþróttum, golfi eða á skíðum. "Ég valdi þátttakendur í þessa rannsókn sem voru íþróttamenn sem höfðu helgað íþróttinni líf sitt í mörg ár og fórnað nánast öllu fyrir hana. Það má kalla þetta atvinnumenn þrátt fyrir að þau hafi ekki alltaf verið á launum," sagði Sunna. Niðurstöður voru þær að drifkrafturinn í íþróttunum var í lang flestum tilvikum innri þættir eins og áhugi, ánægjan af því að bæta sig, læra nýja hluti, vera í góðum félagsskap og metnaður. Ytri þættir höfðu einnig áhrif á drifkraftinn. Langflestum fannst reynslan úr íþróttunum jákvæð þó svo að margar brekkurnar hafi verið þeim erfiðar og voru þátttakendur þakklátir fyrir reynsluna og tækifærin sem íþróttirnar veittu þeim. Þó var einn þátttakandi sem alls ekki myndi vilja ganga í gegnum sama ferli aftur. "Hann lýsti því þegar hann fór í ofþjálfun og hreinlega brann út. Hann var rosalegur keppnismaður, með mikið keppnisskap. Það var mikið álag á hann og hann fann að það voru ytri þættir sem knúðu hann áfram þegar hann var á hátindi ferilsins. Það var ekki af eigin áhuga," sagði Sunna. Neikvæðir þættir íþróttanna voru einvera, sjálfhverfa, meiðsli, ofþjálfun og tómleikinn sem tók við þegar skórnir voru lagðir á hilluna. Þátttakendur lýstu þörf fyrir mun meiri félagslegan, faglegan og fjárhagslegan stuðning en völ var á og töldu að aukinn stuðningur hefði getað létt þeim róðurinn að markmiðum sínum. En af hverju gerði Sunna rannsókn á þessu? "Ég á sjálf langan feril að baki í íþróttum og þegar ég hætti fannst mér það bæði erfitt og skrýtið. Ég var forvitin að vita hvort aðrir íþróttamenn hefðu upplifað sömu tilfinningar," sagði Sunna sem byrjaði að keppa í fullorðinsflokki tólf ára gömul en síðasta mótið hennar var árið 2006. Hún keppti því í 18 ár, með einu barneignahléi. Það sem kom Sunnu mest á óvart var hve íþróttamennirnir gengu nálægt sér til að ná markmiðum sínum. "Það er bæði andlega og líkamlega, þar get ég nefnt átröskun og fólk sem þurfti að nota svefnpillur. Sumt leiddi meira að segja til áfengisneyslu eftir að ferlinum lauk. Þó að álagið hafi verið svona mikið fannst mörgum þetta gefandi og lærdómsríkt." Sunna segir að ekki geri sér allir grein fyrir því hvað íþróttamenn geri mikið til að ná markmiðum sínum. "Fólk fer á ystu brún og reynir á sig andlega og líkamlega. Margir af þátttakendunum litu til baka og áttuðu sig hreinlega ekki á því sem þeir lögðu á sig." "Erfiðleikarnir við að hætta var einnig mjög athyglisvert að skoða. Margir grétu og fannst eins og þeir hefðu misst vin. Það er mjög mikilvægt að íþróttamenn séu í umhverfi þar sem þeim er sýndur skilningur, og þeir þurfa líka stuðning til þess að afleiðingarnar verði ekki alvarlegar þegar íþróttamennirnir hætta." "Ég vil sjá frekari úrbætur á þessu hér heima. Í rannsókninni sem ég las til að undirbúa mig þá komst ég að því að nokkur lönd eru komin með sérstakt fólk í því að leggja skóna á hilluna. Þetta er mikil breyting. Sérstaklega hjá fólki sem þekkir ekkert annað og hefur byggt lífsmyndina sína alfarið á íþróttinni." "Rannsóknir sýna að fyrir þá er erfiðast að leggja skóna á hilluna. Margir fórna miklu og eru kannski ekki með menntun eða hafa ræktað önnur áhugamál," sagði Sunna sem sá sjálfa sig í mörgum aðstæðum sem hún skoðaði hjá öðrum. "Það er mikilvægt að það komi fram að þegar maður fer af stað í svona rannsókn þá byrjar maður á að setjast niður og skrifa eigin upplifun á hlutunum. Það litar þá ekki niðurstöðurnar frá öðrum og maður heyrir eitthvað nýtt frá öllum." "Þess vegna var það margt sem kom mér á óvart þrátt fyrir að ég kannaðist við bæði marga jákvæða og neikvæða hluti," sagði Sunna sem útskrifast í sumar.
Innlendar Mest lesið Guðmundur miður sín eftir stórtap: „Eitt það versta sem ég hef upplifað lengi“ Handbolti Ósætti við úrelta löggjöf: „Sennilega eina þjóðin eftir í heiminum“ Sport „Vil miklu frekar eiga feril í MMA heldur en að vinna skrifstofustarf“ Sport Víkingar spila á Íslandi í dagsbirtu Fótbolti „Ein besta markvarsla sem ég hef séð“ Fótbolti Segir Leipzig hinn fullkomna áfangastað fyrir unga og efnilega leikmenn Fótbolti Slæm byrjun Vals hélt áfram í Garðabænum Handbolti Sjáðu ótrúlega vörslu Raya og öll mörkin úr Meistaradeildinni Fótbolti Viðurkennir að hafa sleppt því að spjalda Messi til að fá treyjuna hans Fótbolti Arftaki Kristjáns óvænt hættur Handbolti Fleiri fréttir Tyson segist ekki berjast vegna peninganna Aðeins einn löglegur dúkur svo Valur og FH byrja saman í Krikanum Segir að Saliba og Gabriel séu besta miðvarðapar í Evrópu Dusty aftur á toppnum eftir sigur á Kano Arftaki Kristjáns óvænt hættur Víkingar spila á Íslandi í dagsbirtu Viðurkennir að hafa sleppt því að spjalda Messi til að fá treyjuna hans Guðmundur miður sín eftir stórtap: „Eitt það versta sem ég hef upplifað lengi“ Sjáðu ótrúlega vörslu Raya og öll mörkin úr Meistaradeildinni „Vil miklu frekar eiga feril í MMA heldur en að vinna skrifstofustarf“ Ósætti við úrelta löggjöf: „Sennilega eina þjóðin eftir í heiminum“ Segir Leipzig hinn fullkomna áfangastað fyrir unga og efnilega leikmenn Dagskráin í dag: Besta kvenna, Formúlu 1, hafnabolti, fótbolti og golf LIV-kylfingar mega áfram taka þátt í Ryder-bikarnum og PGA-meistaramótinu Elín Klara og Sara Sif sáu um Stjörnuna Seinna spjaldið var ekki viljandi: „Er bara pirraður og missi hausinn“ Slæm byrjun Vals hélt áfram í Garðabænum „Ein besta markvarsla sem ég hef séð“ Atlético lagði sprækt lið Leipzig „Höfðum mýmörg tækifæri til að klára þennan leik miklu fyrr“ Rautt spjald snemma leiks dýrt spaug fyrir Börsunga Raya hetjan er Skytturnar lögðu rútunni í Bergamo „Fyrst og fremst bara ekki nógu sáttur með mína menn“ Gísli Þorgeir bar af í Íslendingaslag kvöldsins Haukar áfram á toppnum með fullt hús stiga Fram áfram með fullt hús Benfica og Leverkusen byrja á sterkum útisigrum Bjarki Már og Orri Freyr með stórsigra í Meistaradeildinni Uppgjörið: Afturelding - Fjölnir 3-1 | Brenndu víti en tóku tveggja marka forystu Guðrún Brá í góðri stöðu eftir sinn besta árangur Sjá meira