Ævisaga og aldarspegill

Bækur: Alla mína stelpuspilatíð Sigríður Kristín Þorgrímsdóttir Mál og menning



Alla mína stelpuspilatíð er ævisaga „venjulegrar konu“, Sigríðar Kristínar Þorgrímsdóttur sem er að nálgast sextugt þegar hún sest niður og skrifar endurminningar sínar. Hún er hvorki fræg né alræmd og hefur ekki lifað neina stóratburði umfram flesta jafnaldra sína. Samt er líf hennar í frásögur færandi. Saga hennar er merkileg, bæði sem spegill á þá tíma sem hún hefur lifað og sem heiðarleg og opinská saga einstaklings.

Eins og oftast vill verða með endurminningar eru kaflarnir sem lýsa æsku og uppvexti Sigríðar áhugaverðastir. Sigríður ólst upp við óvenjulegar aðstæður. Hún er dóttir Jakobínu Sigurðardóttur skáldkonu í Garði í Mývatnssveit og Starra Björgvinssonar. Fjölskyldan er bæði venjuleg og óvenjuleg í samhengi sveitalífsins. Annars vegar er þetta bændafólk með barnahóp þar sem karlinn sinnir útiverkum og konan fer með allt innan stokks. Á hinn bóginn er fjölskyldan líka óvenjuleg og utangarðs, Jakobína og Starri voru bæði róttæk og vinstrisinnuð í skoðunum og húsfreyjan ofan á allt annað skáld sem skrifaði umdeildar bækur bæði vegna orðfæris og skoðana. Eins og nærri má geta bitnar þetta á börnunum, hlutskipti þeirra í skóla verður að berjast fyrir tilveru sinni gegn einelti og árásum. Til að flækja málin enn frekar býr afi Sigríðar á heimilinu og er þungur kross að bera. Hann er líklega veikur á geði á tímum þar sem minni hjálp var að fá en í dag og afleiðingarnar eru ofbeldi, bæði líkamlegt og andlegt. Lýsingin á honum í bókinni er ekki löng en áhrifamikil.



Auðvitað er forvitni manns um móður Sigríðar, Jakobínu, mest. Á nokkrum stöðum í bókinni er vitnað í bréf frá henni og henni er fallega lýst, tilvera hennar sem nútímahöfundar í sveitinni hefur ekki alltaf verið tekin út með sældinni. Forvitni manns um Jakobínu, ævi hennar og hlutskipti er þó hvergi nærri svalað og það hefði verið áhugavert að fræðast meira um hana.



Þegar bernskunni og ungdómnum lýkur taka við rótlaus ár þar til söguhetjan finnur sjálfa sig í námi og einkalífi, finnur sér starfsvettvang og stofnar fjölskyldu. Þessir kaflar bókarinnar heilla ekki jafn mikið og fyrri hlutinn og vangaveltur um samfélag og sögu, samskipti kynjanna og fleira í þeim dúr verða á köflum fullspjallkenndir og endurtekningasamir. Sigríður fléttar víða tilvitnanir inn í texta sinn, vitnar oft í gömul bréf og ljóð ættingja sinna og það er iðulega fróðlegt og stundum stórmerkilegt. Tilvitnanir í aðra, skáldskap, fræði og aðra texta bæta á hinn bóginn litlu við frásögn og vangaveltur hennar sjálfrar. Meðal annars þess vegna verður seinni hluti bókarinnar svolítið sundurlaus og undirritaður tengdi ekki við hann. Það breytir því þó ekki að þegar á heildina er litið er þetta fróðleg bók og áhugaverð, fyrir þá sem ekki þekkja það samfélag og þann tíma sem hún fangar, en kannski ekki síst fyrir þá sem deila reynslu Sigríðar á einhvern hátt og geta speglað sig í henni.



Niðurstaða: Áhugaverð ævisaga, uppfull af vangaveltum um samfélag og sögu sem oft hitta í mark