Á valdi sögunnar Jón Yngvi Jóhannsson skrifar 23. október 2014 14:00 Þegar dúfurnar hurfu Bækur: Þegar dúfurnar hurfu Sofi Oksanen, þýðing Sigurður Karlsson Mál og menning Það er ekki alltaf einfalt fyrir lesanda að halda í alla þræði nýjustu skáldsögu Sofi Oksanen. Fyrir því eru ýmsar ástæður: rétt eins og síðasta skáldsaga Oksanen, Hreinsun, fjallar sagan um sögu Eistlands á 20. öld en landið á það sameiginlegt með nágrannaríkjum sínum við Eystrasaltið og mörgum öðrum löndum og landsvæðum Austur-Evrópu að hafa öldum saman verið undir valdi ólíkra stórvelda í austri og vestri. Þegar dúfurnar hurfu er söguleg skáldsaga sem gerist á árunum frá 1941 til 1966 og á sögutímanum er Eistland fyrst undir valdi Sovétríkjanna, svo hernumið af Þjóðverjum frá 1941 til 1944 og loks hluti af Sovétríkjunum. Það eykur svo á flækjustigið að fyrirferðarmesta persóna sögunnar – þótt hann sé langt frá því að vera söguhetja – skiptir um nafn í sögunni til dulbúnings. Sagan hverfist um tvo karla og eina konu sem í upphafi sögunnar búa í eistneskri sveit, Juudit bíður þar ásamt öðrum konum milli vonar og ótta eftir því að eiginmenn og unnustar snúi aftur úr bardögum eistneskra þjóðernissinna við Rússa. Eiginmaður hennar, Edgar, og frændi hans Roland eru meðal þeirra. Við fylgjum þessum þremur í gegnum söguna, Roland er staðfastur í baráttu sinni fyrir frjálsu Eistlandi, en um Edgar gegnir öðru máli, hann er tækifærissinni og eiginhagsmunaseggur af versta tagi, ávallt tilbúinn að fórna öðrum til að komast af sjálfur eða komast til metorða innan kerfisins hvort sem nasistar eða kommúnistar eru við stjórnvölinn. Saga og samskipti Juuditar sjálfrar við valdið eru flóknari og eiginlega ekki hægt að endursegja sögu hennar án þess að eyðileggja þá spennu sem byggð er upp í sögunni. Þegar dúfurnar hurfu er ekki spennusaga í hefðbundnum skilningi en spennan er umtalsverð og undir lokin kemur í ljós að sagan er hugvitsamlega fléttuð með afhjúpunum og óvæntum endalokum. En þótt sagan sé spennandi á yfirborðinu þjónar fléttan líka þeim tilgangi að sýna hvernig saga einstaklinga á stríðstímum og undir alræðisstjórn getur fléttast saman á óvæntan hátt. Sagan lýsir því á grimmilegan en hrífandi hátt hvernig sagan getur mótað fólk en hún fjallar ekki síður um það hvernig einstaklingarnir móta söguna með því að muna, skrásetja, segja frá – og ljúga. Sigurður Karlsson þýðir bókina úr finnsku og ekki getur undirritaður metið þýðinguna út frá frumtextanum. Þýðing Sigurðar skilar oft mögnuðum texta, en stundum framandlegum og nokkuð sérviskulegum, sem getur bæði talist kostur og galli. Niðurstaða: Spennandi og grimmileg úttekt á því hvernig smáþjóð og einstaklingarnir innan hennar verða leiksoppar sögunnar – og hver annars. Gagnrýni Mest lesið Skapandi sumarstarf varð að þætti á laugardagskvöldum á RÚV Bíó og sjónvarp Sonur Rögnu og Árna fæddur Lífið Krakkatían: Leikhópurinn Lotta, fótboltamót og sumarsólstöður Lífið Næsti Bond undir þrítugu og þrír efstir á blaði Bíó og sjónvarp Einn með fyrsta vinning og vann tæpar 54 milljónir Lífið Lilja Sif Pétursdóttir krýnd Miss Supranational Europe og talin myndfríðust Lífið Rúrik mætti með kærustuna í brúðkaupið Lífið Áslaug selur glæsiíbúð í Reykjavík Lífið Súrrealísk upplifun í prinsessuleik í Versölum Lífið Fréttatía vikunnar: Leiðtogafundur, Hollywood-stjarna og umdeilt brúðkaup Lífið Fleiri fréttir Neistalaus trekantur leiðinlega fólksins Er Stalín listgagnrýnandi í Hörpu núna? Wardruna í vanda – þegar dulúðin náði ekki flugi Tom Cruise hrasar á síðasta snúning Messan sem var ekki tímamótaverk – en mig langaði samt til að gráta KK og Sinfó: Clint Eastwood mætti í Eldborg Carmina Burana sem maður vill helst gleyma – hvað fór úrskeiðis í Hörpu? Klækir, prettir og kardínálaklíkur í páfakjöri Sjá meira
Bækur: Þegar dúfurnar hurfu Sofi Oksanen, þýðing Sigurður Karlsson Mál og menning Það er ekki alltaf einfalt fyrir lesanda að halda í alla þræði nýjustu skáldsögu Sofi Oksanen. Fyrir því eru ýmsar ástæður: rétt eins og síðasta skáldsaga Oksanen, Hreinsun, fjallar sagan um sögu Eistlands á 20. öld en landið á það sameiginlegt með nágrannaríkjum sínum við Eystrasaltið og mörgum öðrum löndum og landsvæðum Austur-Evrópu að hafa öldum saman verið undir valdi ólíkra stórvelda í austri og vestri. Þegar dúfurnar hurfu er söguleg skáldsaga sem gerist á árunum frá 1941 til 1966 og á sögutímanum er Eistland fyrst undir valdi Sovétríkjanna, svo hernumið af Þjóðverjum frá 1941 til 1944 og loks hluti af Sovétríkjunum. Það eykur svo á flækjustigið að fyrirferðarmesta persóna sögunnar – þótt hann sé langt frá því að vera söguhetja – skiptir um nafn í sögunni til dulbúnings. Sagan hverfist um tvo karla og eina konu sem í upphafi sögunnar búa í eistneskri sveit, Juudit bíður þar ásamt öðrum konum milli vonar og ótta eftir því að eiginmenn og unnustar snúi aftur úr bardögum eistneskra þjóðernissinna við Rússa. Eiginmaður hennar, Edgar, og frændi hans Roland eru meðal þeirra. Við fylgjum þessum þremur í gegnum söguna, Roland er staðfastur í baráttu sinni fyrir frjálsu Eistlandi, en um Edgar gegnir öðru máli, hann er tækifærissinni og eiginhagsmunaseggur af versta tagi, ávallt tilbúinn að fórna öðrum til að komast af sjálfur eða komast til metorða innan kerfisins hvort sem nasistar eða kommúnistar eru við stjórnvölinn. Saga og samskipti Juuditar sjálfrar við valdið eru flóknari og eiginlega ekki hægt að endursegja sögu hennar án þess að eyðileggja þá spennu sem byggð er upp í sögunni. Þegar dúfurnar hurfu er ekki spennusaga í hefðbundnum skilningi en spennan er umtalsverð og undir lokin kemur í ljós að sagan er hugvitsamlega fléttuð með afhjúpunum og óvæntum endalokum. En þótt sagan sé spennandi á yfirborðinu þjónar fléttan líka þeim tilgangi að sýna hvernig saga einstaklinga á stríðstímum og undir alræðisstjórn getur fléttast saman á óvæntan hátt. Sagan lýsir því á grimmilegan en hrífandi hátt hvernig sagan getur mótað fólk en hún fjallar ekki síður um það hvernig einstaklingarnir móta söguna með því að muna, skrásetja, segja frá – og ljúga. Sigurður Karlsson þýðir bókina úr finnsku og ekki getur undirritaður metið þýðinguna út frá frumtextanum. Þýðing Sigurðar skilar oft mögnuðum texta, en stundum framandlegum og nokkuð sérviskulegum, sem getur bæði talist kostur og galli. Niðurstaða: Spennandi og grimmileg úttekt á því hvernig smáþjóð og einstaklingarnir innan hennar verða leiksoppar sögunnar – og hver annars.
Gagnrýni Mest lesið Skapandi sumarstarf varð að þætti á laugardagskvöldum á RÚV Bíó og sjónvarp Sonur Rögnu og Árna fæddur Lífið Krakkatían: Leikhópurinn Lotta, fótboltamót og sumarsólstöður Lífið Næsti Bond undir þrítugu og þrír efstir á blaði Bíó og sjónvarp Einn með fyrsta vinning og vann tæpar 54 milljónir Lífið Lilja Sif Pétursdóttir krýnd Miss Supranational Europe og talin myndfríðust Lífið Rúrik mætti með kærustuna í brúðkaupið Lífið Áslaug selur glæsiíbúð í Reykjavík Lífið Súrrealísk upplifun í prinsessuleik í Versölum Lífið Fréttatía vikunnar: Leiðtogafundur, Hollywood-stjarna og umdeilt brúðkaup Lífið Fleiri fréttir Neistalaus trekantur leiðinlega fólksins Er Stalín listgagnrýnandi í Hörpu núna? Wardruna í vanda – þegar dulúðin náði ekki flugi Tom Cruise hrasar á síðasta snúning Messan sem var ekki tímamótaverk – en mig langaði samt til að gráta KK og Sinfó: Clint Eastwood mætti í Eldborg Carmina Burana sem maður vill helst gleyma – hvað fór úrskeiðis í Hörpu? Klækir, prettir og kardínálaklíkur í páfakjöri Sjá meira