Ofgnótt, ofsi og blóði drifin fegurð

Leikrit

Njála

Leikrit: Mikael Torfason og Þorleifur Örn Arnarsson

Leikstjórn: Þorleifur Örn Arnarsson

Leikhópur: Aðalheiður Halldórsdóttir, Björn Stefánsson, Brynhildur Guðjónsdóttir, Hilmar Guðjónsson, Hjördís Lilja Örnólfsdóttir, Hjörtur Jóhann Jónsson, Jóhann Sigurðarson, Lovísa Ósk Gunnarsdóttir, Sigrún Edda Björnsdóttir, Unnur Ösp Stefánsdóttir, Vala Kristín Eiríksdóttir, Valgerður Rúnarsdóttir, Valur Freyr Einarsson og Þuríður Blær Jóhannsdóttir

Danshöfundur: Erna Ómarsdóttir

Leikmynd: Ilmur Stefánsdóttir

Búningar: Sunneva Ása Weisshappel

Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson

Tónlist: Árni Heiðar Karlsson og Valdimar Jóhannsson

Hljóðmynd: Valdimar Jóhannsson og Baldvin Þór Magnússon

Hljóð: Baldvin Þór Magnússon



Njála, eitt þekktasta ritverk Íslands, liggur til grundvallar ofsafenginni sýningu Borgarleikhússins sem frumsýnd var á næstsíðasta degi síðasta árs. Sagan, eins og flestir þekkja, inniheldur sannkallaða epík: Tortímingu og upprisu, heiðni og kristni, hefnd og fyrirgefningu þar sem fjölskylda og fjendur berjast, elskast og hatast. Þorvaldur Örn Arnarsson og Mikael Torfason ráðast ekki á garðinn þar sem hann er lægstur heldur hreinlega sprengja hann í loft upp. Þetta er alls ekki Njála eins og áhorfendur eiga að venjast heldur eitthvað allt annað.

Sýningin byrjar á tómu sviði þar sem aðalpersónurnar eru kynntar til sögunnar. Hægt og rólega byrjar vísir að framvindunni að vaxa, síðan er hann brotinn aftur og beint í aðra átt. Eftir smellnar hópumræður á milli karlpenings sýningarinnar tekur Valur Freyr Einarsson að sér hlutverk hins mikilfenglega Gunnars Hámundarsonar og stendur sig eins og hetja. Hann hefur verið á miklu flugi nýlega og sýnir hér af hverju hann er einn mest spennandi leikari landsins um þessar mundir.

Sú óhefðbundna leið er farin að kona leikur Njál en Brynhildur Guðjónsdóttir fær það stóra verkefni. Yfirhöfuð stendur hún sig með ágætum þrátt fyrir krefjandi gervi en persónusköpun hennar verður frekar flöt þegar líða tekur á sýninguna en Njáll virðist sjaldan skipta skapi. Tímasetning hennar er þó yndisleg. Svipaða sögu má segja um Unni Ösp Stefánsdóttur í hlutverki Hallgerðar langbrókar. Hún er frábær í danssenunum og tryllingnum en tilfinningalegu tengslin við aðstæður og ákvarðanir Hallgerðar skortir.

Hjörtur Jóhann Hjartarson á alveg þrumandi kvöldstund í Njálu og springur út í hlutverki Skarphéðins. Hann gefur sig af öllum mætti og kraftur hans verður ógnvænlega góður undir lok sýningar. Lítið sást til Sigrúnar Eddu Björnsdóttur á liðnu ári en hún minnir hér hressilega á sig. Hún þarf enga flugelda eða skraut, sviðsvera hennar er áberandi góð þó látlaus sé, sama hvort hún er að lesa upp úr bók eða byrgja inni harm Bergþóru.

Frammistaða Þuríðar Blævar Jóhannsdóttur staðfestir að hún er rísandi stjarna í íslensku leikhúsi. Hún spilar á allan tilfinningaskalann af mikilli hæfni; syngur, dansar og á bara eftir að verða betri. Eiginlegir sögumenn sýningarinnar eru Hilmar Guðjónsson og Vala Kristín Eiríksdóttir en þau standa sig með prýði þó að samvinna þeirra eigi aðeins eftir að slípast til. Sjaldan hefur farið lítið fyrir Jóhanni Sigurðarsyni en fyrir utan eitt glimrandi söngatriði þá fær hann ekki mikið að gera í sýningunni, því miður. Björn Stefánsson hverfur einnig í fjöldann framan af en á firna fínt lokaatriði.

Þorleifur Örn Arnarsson er mikill hæfileikamaður, á því leikur enginn vafi, og sýn hans á sviðsetningu er stórbrotin og athyglisverð en stundum lætur hann hugmyndaflæðið hlaupa með sig í gönur. Gott dæmi er innkoma Njáls, í öllu sínu stjarnfræðilega veldi, þar grefur húmorinn algjörlega undan mætti senunnar. Að auki er festivalið fyrir sýningu óþarft prjál, þó hitti myndatakan baksviðs í mark. En þeim Mikael Torfasyni tekst samt sem áður að finna þessari miklu epík fínan línulegan farveg en þeir eru ekki hræddir við að gera söguna að sinni, brjóta hana og beygja.

Íslenski dansflokkurinn undir stjórn Ernu Ómarsdóttur spilar stórt hlutverk í sýningunni en hún hefur ekki stigið feilspor eftir að hafa tekið við flokknum. Kóreógrafían hennar er spennandi, orkumikil og þrungin dramatík. Kynning Hallgerðar og dauði Gunnars eru unaðslegt leikhús þar sem Helga Kress, Björk og Philip Glass koma öll við sögu. Ærandi ofsi, yndislegar endurtekningar og heift­ug fegurð. Samvinna leikhópsins er almennt mjög góð og flæðandi en brjálaður dans vættanna eftir hlé sýnir mikilvægi slíks samstarfs.

Lýsingin er í algjörum háklassa og á Björn Bergsteinn Guðmundsson mikið hrós skilið, þá sérstaklega fyrir lýsinguna í Njálsbrennu; ofurbjört, heit og nærri óþolandi. Heil herdeild er á bak við tónlist og hljóðmynd sem er gríðarlega flott en reglulega verður glundroðinn yfirþyrmandi þannig að orðaskil heyrast varla eða alls ekki. Tónlistarvalið er þó virkilega skemmtilegt og Árni Heiðar Karlsson lék á als oddi.

Hvað búninga og gervi varðar er af miklu að taka en fagurfræði Sunnevu Ásu Weisshappel er spennandi, djörf og kómískt allt í senn. Svertan á tönnum leikaranna var þó óþarfi og hefur varla sést aftar en í fimmtu röð. Ilmur Stefánsdóttir sannar að hún er einn af okkar bestu leikmyndahönnuðum með þessari sýningu. Nýting hennar á stóra sviði Borgarleikhússins er sjón sem skylda er að sjá og fær það alltaf nýtt líf í hennar höndum.

Öllu er tjaldað til í Njálu og flest helst uppi en hér víkur hið persónulega fyrir hinu epíska, einstakar sögur hverfa í blóðhafið og grínið trompar alvöruna. Þrátt fyrri gölluð augnablik og blússandi yfirkeyrslu er því ekki að neita að Njála er algjört konfekt fyrir augað og leikhús sem enginn má missa af. 

Niðurstaða: Ofgnóttin er stundum yfirþyrmandi en Njála er leikhús í háum gæðaflokki.