Furðuleg frétt Ívar Halldórsson skrifar 25. janúar 2016 15:28 „Það er fyrirsjáanlegt að lesendur hati ísraelsku þjóðina ef fréttamiðlar mála í hvívetna skrattann á vegg hennar.“ Að halda mikilvægum staðreyndum frá lesendum í fréttum getur valdið skaðlegum misskilningi. Að sleppa lykilatriðum úr frétt, getur verið villandi og getur gefið eitthvað í skyn sem kann að afvegaleiða lesandann. Afstaða lesandans til þeirra sem fjallað er um í fréttinni stendur alltaf og fellur með þeim upplýsingum sem gefnar eru hverju sinni, og hvernig þær eru matreiddar. Þarna er ábyrgð fréttamannsins mikil. Furðuleg fannst mér frétt sem birtist á vefmiðli RÚV um daginn. Yfirskrift fréttarinnar var „Rústa húsi í refsingarskyni". Beindist fingur fyrirsagnarinnar augljóslega að meintri grimmd ísraelsku stjórnarinnar, er hún ákvað að jafna hús palestínsks hryðjuverkamanns við jörðu í kjölfar þess að „ungmennið“ var sakað um „að stinga konu úr röðum gyðinga til bana“, eins og í fréttinni segir orðrétt. Mér fannst orðalagið „úr röðum gyðinga“ reyndar athyglisvert. Það er eins og að lesandinn eigi að sjá konuna sem meðlim einhverrar herdeildar, öfgahóps, fylkingar eða þaðan af verra. En leyfum RÚV að njóta vafans hvað orðalagið varðar í þessu tilviki og reynum að láta þetta einkennilega orðaval liggja á milli hluta - alla vega í bili. Sú mikilvæga staðreynd, sem RÚV fannst ekki vert að nefna, er að þetta "ungmenni" var ekki aðeins gefið að sök að hafa drepið konu eins og fréttin hermir, heldur er staðfest að þessi hryðjuverkamaður framdi óhugnanlegan og hrottalegan glæp. Hér eru upplýsingar frá erlendum fréttamiðlum sem umturna frétt RÚV, setja atburði í rétt samhengi og veita upplýsingar sem í frétt RÚV var haldið frá lesendum: Dafna Meir var að mála hurðina sína. Hún var 6 barna móðir - tvö barna hennar kjörbörn. Hún starfaði sem hjúkrunarkona á spítala, þar sem hún hjúkraði bæði gyðingum og aröbum. Palestínskur hryðjuverkamaður kom aftan að henni þar sem hún var að mála útidyrnar hjá sér og stakk hana í bakið fyrir framan þrjú barna hennar. Því næst stakk hann hnífnum svo fast í höfuð konunnar að hann náði með engu móti að losa hann og varð að flýja vettvanginn án hans. Ekkert er sagt um konuna sem hryðjuverkamaðurinn myrti í frétt RÚV, annað en að hún var gyðingur. Fréttin minnist heldur ekki á að faðir „ungmennisins“ fór í viðtal hjá palestínskum miðli í kjölfar hryðjuverksins, þar sem hann lýsti því yfir hversu stoltur hann var af syni sínum fyrir að hafa myrt gyðing. Ekki eru lesendur fréttarinnar upplýstir um að fjölskyldur hryðjuverkamanna hagnast á hryðjuverkum sem framin eru í Ísrael, gegn gyðingum - en fjölskylda hryðjuverkamannsins fær greiddar bætur frá palestínskum yfirvöldum fyrir að berjast fyrir málsstað Palestínu. Þetta er venjan þar, alveg eins og að í Ísrael er venjan að jafna hús hryðjuverkamann við jörðu. Þetta er dómur sem dómstólar úrskurða - refsing sem vera á öðrum hryðjuverkamönnum víti til varnaðar. Þetta eru palestínskir hryðjuverkamenn meðvitaðir um. Í tölvusamskiptum mínum við fréttastofu RÚV fannst mér ég þó lítið annað fá en loðin svör. Mér var bent á að texti fréttarinnar hefði verið knappur og fréttir RÚV mislangar. Væntanlega var þá átt við að ekki hafi verið pláss fyrir lykilatriði eða samúð með fórnarlambinu. Þá var fullyrt að ekkert hafi verið efnislega rangt í fréttinni og því engin ástæða til þess að fréttastofa sæi sig um hönd. Þetta svar þeirra er alveg efnislega rétt. Það voru engin ósannindi í fréttinni. Engu logið - en ýmsu sleppt. Allt var efnislega satt, þótt sannleikurinn hafi verið af mjög skornum skammti og orðalagið villandi. „Maður á besta aldri lést á heimili sínu“, gæti verið knappur fréttatexti í stuttri frétt. Sú staðreynd að innbrotsþjófur hafi í raun drepið virtan þingmann með vélbyssu eftir að hafa nauðgað konu hans, gerir fyrri setningu ekki efnislega ranga. Hún gefur hins vegar allt annað í skyn en það sem í raun átti sér stað. Það er réttur fjöldi sannra orða og fagmannleg samsetning þeirra sem eru fjöregg hverrar fréttar. Knappur texti á engan veginn að firra fréttamann þeirri ábyrgð, að tryggja að lesandinn sé með rétta og sanna mynd af atburðum að fréttalestri loknum. Þegar fréttamiðill ákveður að segja aðeins hálfan sannleikann velti ég fyrir mér hvort svörin sem ég fékk frá ritstjórn við athugasemdum mínum hafi þá einnig aðeins verið hálfur sannleikurinn. Þegar fréttamiðill ákveður að mála hryðjuverkamanninn í frétt sinni sem hið sanna fórnarlamb; en ekki ónefnd börnin sem sáu með eigin augum móður sína myrta með hnífi fyrir það eitt að vera gyðingur, veltir maður því óneitanlega fyrir sér hvað liggi að baki slíkri ákvörðun. Með aðeins hálfan sannleikann, reynir maður bara eftir bestu getu, eins og lesendur umræddra fréttar, að fylla í eyðurnar. Ég veit að fólk spyr sig hvort þarna sé viljandi verið að ala á andúð gegn ísraelsku þjóðinni og gyðingum. Það er fyrirsjáanlegt að lesendur hati ísraelsku þjóðina ef fréttamiðlar mála í hvívetna skrattann á vegg hennar. Það er ekkert skrýtið að hatur gagnvart Ísrael brjótist oft út í umræðum á samskiptamiðlum hérlendis í dag. Fólk er einfaldlega illa upplýst af fréttamiðlum og er umræddur fréttaflutningur RÚV skólabókardæmi um villandi frásögn. Ég þekki sjálfur marga sem lásu þessa frétt og skilja t.d. ekki af hverju RÚV virðist í fréttinni forðast öll orð sem sýnt gætu samúð með konu „úr röðum gyðinga“. Sumir þessara lesenda eru gyðingar; góðir vinir mínir sem finnst vegið að þeirra persónu, kynþætti og uppruna með frétt sem virðist frekar standa með morðingjanum en fórnarlambinu. En hvað knýr fréttaveitu til að hætta á það að fólk álíti hana bera fordóma gegn ákveðnum kynstofni? Af hverju ekki að sýna sömu varkárni í fréttum af gyðingum; sem hafa þolað endalausar ofsóknir fyrir það eitt að vera gyðingar, eins og í fréttum af öðrum hópum sem orðið hafa fyrir miklu aðkasti á grundvelli þjóðernis, litarháttar eða kynhneigðar? RÚV skartar frábærum fréttamönnum sem eru vel starfi sínu vaxnir. Þetta er frábært fólk og kærleiksríkt upp til hópa. Það er ég sannfærður um. Að hætta ímynd sinni með svona óábyrgum hætti má líkja við jeppaeiganda sem arkar út á hálf-frosið stöðuvatn í blúndubuxum og á háum hælum, þegar hann getur skynsamlega til fara, hæglega keyrt vel búnum jeppa sínum, örugglega kringum vatnið. Þetta er því miður ekki í fyrsta skiptið sem fréttir um skipulögð hryðjuverk í Ísrael vekja furðu mína og annara. Mér hefur þá verið tjáð af viðurkenndu fagfólki í fjölmiðlageiranum hérlendis að fréttir frá óáreiðanlegum fréttaveitum erlendis eru oft settar í íslenska fréttamiðla án gagnrýni og án þess að sannleiksgildi þeirra sé staðfest. Þetta er víst oft raunin með fréttir frá Mið-Austurlöndum. Ég vona þó innilega að fagmennskan verði í fyrirrúmi í framtíðinni hjá RÚV allra landsmanna, sem og hjá öllum þeim fréttamiðlum hérlendis sem gangast við þeirri miklu ábyrgð að segja landsmönnum fréttir - ómengaðar og faglegar frásagnir sem ávallt eru ósparar á sannleikann. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
„Það er fyrirsjáanlegt að lesendur hati ísraelsku þjóðina ef fréttamiðlar mála í hvívetna skrattann á vegg hennar.“ Að halda mikilvægum staðreyndum frá lesendum í fréttum getur valdið skaðlegum misskilningi. Að sleppa lykilatriðum úr frétt, getur verið villandi og getur gefið eitthvað í skyn sem kann að afvegaleiða lesandann. Afstaða lesandans til þeirra sem fjallað er um í fréttinni stendur alltaf og fellur með þeim upplýsingum sem gefnar eru hverju sinni, og hvernig þær eru matreiddar. Þarna er ábyrgð fréttamannsins mikil. Furðuleg fannst mér frétt sem birtist á vefmiðli RÚV um daginn. Yfirskrift fréttarinnar var „Rústa húsi í refsingarskyni". Beindist fingur fyrirsagnarinnar augljóslega að meintri grimmd ísraelsku stjórnarinnar, er hún ákvað að jafna hús palestínsks hryðjuverkamanns við jörðu í kjölfar þess að „ungmennið“ var sakað um „að stinga konu úr röðum gyðinga til bana“, eins og í fréttinni segir orðrétt. Mér fannst orðalagið „úr röðum gyðinga“ reyndar athyglisvert. Það er eins og að lesandinn eigi að sjá konuna sem meðlim einhverrar herdeildar, öfgahóps, fylkingar eða þaðan af verra. En leyfum RÚV að njóta vafans hvað orðalagið varðar í þessu tilviki og reynum að láta þetta einkennilega orðaval liggja á milli hluta - alla vega í bili. Sú mikilvæga staðreynd, sem RÚV fannst ekki vert að nefna, er að þetta "ungmenni" var ekki aðeins gefið að sök að hafa drepið konu eins og fréttin hermir, heldur er staðfest að þessi hryðjuverkamaður framdi óhugnanlegan og hrottalegan glæp. Hér eru upplýsingar frá erlendum fréttamiðlum sem umturna frétt RÚV, setja atburði í rétt samhengi og veita upplýsingar sem í frétt RÚV var haldið frá lesendum: Dafna Meir var að mála hurðina sína. Hún var 6 barna móðir - tvö barna hennar kjörbörn. Hún starfaði sem hjúkrunarkona á spítala, þar sem hún hjúkraði bæði gyðingum og aröbum. Palestínskur hryðjuverkamaður kom aftan að henni þar sem hún var að mála útidyrnar hjá sér og stakk hana í bakið fyrir framan þrjú barna hennar. Því næst stakk hann hnífnum svo fast í höfuð konunnar að hann náði með engu móti að losa hann og varð að flýja vettvanginn án hans. Ekkert er sagt um konuna sem hryðjuverkamaðurinn myrti í frétt RÚV, annað en að hún var gyðingur. Fréttin minnist heldur ekki á að faðir „ungmennisins“ fór í viðtal hjá palestínskum miðli í kjölfar hryðjuverksins, þar sem hann lýsti því yfir hversu stoltur hann var af syni sínum fyrir að hafa myrt gyðing. Ekki eru lesendur fréttarinnar upplýstir um að fjölskyldur hryðjuverkamanna hagnast á hryðjuverkum sem framin eru í Ísrael, gegn gyðingum - en fjölskylda hryðjuverkamannsins fær greiddar bætur frá palestínskum yfirvöldum fyrir að berjast fyrir málsstað Palestínu. Þetta er venjan þar, alveg eins og að í Ísrael er venjan að jafna hús hryðjuverkamann við jörðu. Þetta er dómur sem dómstólar úrskurða - refsing sem vera á öðrum hryðjuverkamönnum víti til varnaðar. Þetta eru palestínskir hryðjuverkamenn meðvitaðir um. Í tölvusamskiptum mínum við fréttastofu RÚV fannst mér ég þó lítið annað fá en loðin svör. Mér var bent á að texti fréttarinnar hefði verið knappur og fréttir RÚV mislangar. Væntanlega var þá átt við að ekki hafi verið pláss fyrir lykilatriði eða samúð með fórnarlambinu. Þá var fullyrt að ekkert hafi verið efnislega rangt í fréttinni og því engin ástæða til þess að fréttastofa sæi sig um hönd. Þetta svar þeirra er alveg efnislega rétt. Það voru engin ósannindi í fréttinni. Engu logið - en ýmsu sleppt. Allt var efnislega satt, þótt sannleikurinn hafi verið af mjög skornum skammti og orðalagið villandi. „Maður á besta aldri lést á heimili sínu“, gæti verið knappur fréttatexti í stuttri frétt. Sú staðreynd að innbrotsþjófur hafi í raun drepið virtan þingmann með vélbyssu eftir að hafa nauðgað konu hans, gerir fyrri setningu ekki efnislega ranga. Hún gefur hins vegar allt annað í skyn en það sem í raun átti sér stað. Það er réttur fjöldi sannra orða og fagmannleg samsetning þeirra sem eru fjöregg hverrar fréttar. Knappur texti á engan veginn að firra fréttamann þeirri ábyrgð, að tryggja að lesandinn sé með rétta og sanna mynd af atburðum að fréttalestri loknum. Þegar fréttamiðill ákveður að segja aðeins hálfan sannleikann velti ég fyrir mér hvort svörin sem ég fékk frá ritstjórn við athugasemdum mínum hafi þá einnig aðeins verið hálfur sannleikurinn. Þegar fréttamiðill ákveður að mála hryðjuverkamanninn í frétt sinni sem hið sanna fórnarlamb; en ekki ónefnd börnin sem sáu með eigin augum móður sína myrta með hnífi fyrir það eitt að vera gyðingur, veltir maður því óneitanlega fyrir sér hvað liggi að baki slíkri ákvörðun. Með aðeins hálfan sannleikann, reynir maður bara eftir bestu getu, eins og lesendur umræddra fréttar, að fylla í eyðurnar. Ég veit að fólk spyr sig hvort þarna sé viljandi verið að ala á andúð gegn ísraelsku þjóðinni og gyðingum. Það er fyrirsjáanlegt að lesendur hati ísraelsku þjóðina ef fréttamiðlar mála í hvívetna skrattann á vegg hennar. Það er ekkert skrýtið að hatur gagnvart Ísrael brjótist oft út í umræðum á samskiptamiðlum hérlendis í dag. Fólk er einfaldlega illa upplýst af fréttamiðlum og er umræddur fréttaflutningur RÚV skólabókardæmi um villandi frásögn. Ég þekki sjálfur marga sem lásu þessa frétt og skilja t.d. ekki af hverju RÚV virðist í fréttinni forðast öll orð sem sýnt gætu samúð með konu „úr röðum gyðinga“. Sumir þessara lesenda eru gyðingar; góðir vinir mínir sem finnst vegið að þeirra persónu, kynþætti og uppruna með frétt sem virðist frekar standa með morðingjanum en fórnarlambinu. En hvað knýr fréttaveitu til að hætta á það að fólk álíti hana bera fordóma gegn ákveðnum kynstofni? Af hverju ekki að sýna sömu varkárni í fréttum af gyðingum; sem hafa þolað endalausar ofsóknir fyrir það eitt að vera gyðingar, eins og í fréttum af öðrum hópum sem orðið hafa fyrir miklu aðkasti á grundvelli þjóðernis, litarháttar eða kynhneigðar? RÚV skartar frábærum fréttamönnum sem eru vel starfi sínu vaxnir. Þetta er frábært fólk og kærleiksríkt upp til hópa. Það er ég sannfærður um. Að hætta ímynd sinni með svona óábyrgum hætti má líkja við jeppaeiganda sem arkar út á hálf-frosið stöðuvatn í blúndubuxum og á háum hælum, þegar hann getur skynsamlega til fara, hæglega keyrt vel búnum jeppa sínum, örugglega kringum vatnið. Þetta er því miður ekki í fyrsta skiptið sem fréttir um skipulögð hryðjuverk í Ísrael vekja furðu mína og annara. Mér hefur þá verið tjáð af viðurkenndu fagfólki í fjölmiðlageiranum hérlendis að fréttir frá óáreiðanlegum fréttaveitum erlendis eru oft settar í íslenska fréttamiðla án gagnrýni og án þess að sannleiksgildi þeirra sé staðfest. Þetta er víst oft raunin með fréttir frá Mið-Austurlöndum. Ég vona þó innilega að fagmennskan verði í fyrirrúmi í framtíðinni hjá RÚV allra landsmanna, sem og hjá öllum þeim fréttamiðlum hérlendis sem gangast við þeirri miklu ábyrgð að segja landsmönnum fréttir - ómengaðar og faglegar frásagnir sem ávallt eru ósparar á sannleikann.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun