Hjónabandsmiðlarinn LÍN Jórunn Pála Jónasdóttir skrifar 13. maí 2020 08:00 Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Námslán Hagsmunir stúdenta Rómur Mest lesið Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Skoðun Iðnaðarstefna – stökkpallur inn í næsta hagvaxtarskeið Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Hættum að bregðast íslensku hryssunni Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Börnin bíða meðan lausnin stendur auð Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Áður en það verður of seint María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Lygin lekur niður á hökuna Jón Daníelsson skrifar Skoðun Líflínan Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ríkisfyrirtæki sem virðir ekki æðsta valdið Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Við erum hafið Guillaume Bazard skrifar Skoðun Deja Vu Sverrir Agnarsson skrifar Sjá meira
Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun