Almannaheillasamtök koma löskuð úr kófinu Jónas Guðmundsson skrifar 27. ágúst 2020 11:30 Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagasamtök Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson Skoðun Skoðun Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Mikilvægi tjáningar erfiðrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný sýn á almenningssjónvarp í almannaþágu, eða hvað? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Nú þurfa foreldrar að vera hugrakkir Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Að vera manneskja Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Útúrsnúningur um „gigg-hagkerfið“ Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Árangur Eden stefnunnar - fimmtán ára saga á Íslandi Sigrún Huld Þorgrímsdóttir skrifar Skoðun Nú er nóg komið af aðdróttunum og afvegaleiðingum körfuboltaþjálfarans Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Brýn þörf á auknum fjárveitingum vegna sjávarflóða Anton Guðmundsson skrifar Sjá meira
Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans.
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar
Skoðun Nú er nóg komið af aðdróttunum og afvegaleiðingum körfuboltaþjálfarans Viðar Halldórsson skrifar