Vildarvinir, jólagjafir og spilling Haukur Viðar Alfreðsson skrifar 30. desember 2020 08:31 Nú um jólin fengu eflaust margir ágætis jólagjafir. Flestir hafa þó fengið hóflegri gjafir en ríkisstjórnin og ákveðnir borgarfulltrúar hafa verið að láta sig dreyma um að gefa, því til stendur að hækka frítekjumark fjármagnstekna en einnig hefur aftur verið kastað fram hugmyndinni að selja Gagnaveituna og fjármálaráðherra hefur sagst vera jákvæður í garð tillögu um að hefja söluferli Íslandsbanka. Fjármálaráðherrann er að vísu sennilega með hugann annarstaðar þessa stundina eftir að hafa alveg óvart endað í fjölmennu partíi og gleymt Covid faraldrinum, svona eins og vill gerast þegar maður er á leiðinni heim oft á tíðum. En það er þó mikilvægt að á sama tíma og að við hin fordæmum athæfi ráðherrans, sem og ríkisstjórnarinnar fyrir að samþykkja slíka hegðun með aðgerðarleysi sínu, að við gleymum ekki öðrum alvarlegum málum. Svo við snúum nú sjónum að jólagjöfunum. Ég er ekki svo gamall að ég muni mikið eftir umræðunum í kringum þær miklu einkavæðingar sem ríkið fór í frá 1990 til lauslega eftir aldamótin. Raunar man ég hreinlega ekki eftir að hafa heyrt af einkavæðingu ríkiseigna sem hafa verið með eindæmum farsælar, þar sem almenningur hefur án nokkurs vafa verið betur settur eftir söluna. Það kann að vera að oft takist vel til og ríkið og sveitarfélög fái „sanngjarnt“ verð en gjarnan virðist vera að eitthvað misfarist í útreikningunum og nánast sé verið að gefa almannaeigur til vildarvina eða taka óþarfa áhættu á kostnað almennings. Þá er stutt á að minnast hvernig fór fyrir einkavæðingu ríkisbankanna yfir í að nú sé svartur kafli í íslenskri sögu nefndur eftir klúðrinu, bankahrunið. Einnig má nefna nýlegri dæmi eins og þegar Landsbankinn, þá aftur í ríkiseigu, seldu þriðjungshlut sinn í Borgun en þau viðskipti fengu heiðurstitilinn „Verstu viðskipti ársins“ frá Vísi, Fréttablaðinu og Stöð 2. Og stundum selur ríkið ekki eignir sínar en vill heldur ekki heimta fyrir þær nema málamynda leigu eins og gert er af kvótanum. Ég er ekki þar með að segja að ríkið eigi að eiga hér alla banka. Ég er einfaldlega að benda á að ef ríkið væri sjóðstjóri hjá fjárfestingarsjóði með ofangreind dæmi á bakinu er ekki víst að margir myndu treysta honum fyrir fleiri eignasölum. Þegar kemur að sölu Gagnaveitunnar frá Reykjavíkurborg þá á ég einstaklega erfitt með að sjá hvernig það kann að vera borgarbúum til hagsbóta að fá einkaaðila, óþarfan millilið, til þess að sjá um ljósleiðarakerfið hér. Gagnaveitan sinnir grunnþjónustu sem almenningur og fyrirtæki reiða sig á og er nauðsynlegt að hafa í nútíma samfélagi. Að selja slíkt fyrirtæki úr almannaeigu í einkaeigu er það að afhenda ákveðnum aðila einokunarstöðu á markaði þar sem neytendur, sem eru núverandi eigendur, geta ekki sagt sig úr með góðu móti. Hvernig á að verðleggja slíka sölu með góðum hætti? Hvernig á að sjá til þess að núverandi eigandi muni ekki sjálfur sitja í súpunni eftir söluna, eins og nokkuð ljóst er að muni gerast þegar einhver vildarvinur verður kominn með eignarhaldið og mun þrýsta upp verðinu á þjónustu Gagnaveitunnar. Ef að þetta er góð hugmynd fyrir Reykjavíkurborg, að selja ljósleiðarakerfið sem fleiri einstaklingar ferðast um og ferðast oftar um heldur en um götur borgarinnar, þá er ég með jafn snjalla hugmynd sem kann að skila nokkrum aurum í kassann í flýti : Seljum Miklubrautina, þarf nokkur að keyra til vinnu hvort eð er með allri fjarvinnunni og Zoom fundunum nú til dags? Mun gjaldtaka víðsvegar á veginum ekki bara stuðla að aukinni hagkvæmni og að veginum sé viðhaldið? Skrípaleikur. En ef við hættum að ræða sölu eigna og tölum um skattaafslætti handa fjármagnseigendum þá á að fara hækka frítekjumark fjármagnstekna frá 150.000kr upp í 300.000kr. M.ö.o. er verið að gera vel við þá sem eiga efni á að fjárfesta. En af hverju ekki að gera á sama tíma jafn vel við þá sem stunda vinnu? Sennilega er hugsunin sú að ástæðulaust sé að gera betur við þá, þeir eru allir þegar að vinna og þurfa því ekki meiri hvata. En það þykir mér ekki mjög sanngjarnt. Ég legg því til viðbót við þessar breytingar á frítekjumarki fjármagnstekna: Ónýttur skattafsláttur af fjármagnstekjum telst til ónýtts persónuafsláttar af launatekjum við árslok. Það þýðir að allir þeir sem fullnýta ekki þann skattaafslátt sem frítekjumark fjármagnsteknanna segir til um fá aukinn skattafslátt á launatekjur sínar. Launþegar munu þannig njóta jafngóðs af frítekjumarki fjármagnstekna og þeir sem hafa fjármagnstekjur. Hér er því lausn sem deilir ekki á hvort í eðli sínu sé þörf á þessari hækkun frítekjumarka fjármagnstekna en sér samt til þess að hún nýtist svo gott sem öllum fullorðnum. Það hljómar sem skynsamlegri jólagjöf frá ríkinu heldur en að fara gefa innviði og völdum vildarvinum skattaafslætti. Og það væri líka flott fyrir fjármálaráðherra að getað innleitt lög og reglur fyrir alla en ekki bara suma eða ykkur hin, svona í ljósi aðstæðna. Höfundur er viðskiptafræðingur og doktorsnemi í hagfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur V. Alfreðsson Salan á Íslandsbanka Mest lesið Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Sjá meira
Nú um jólin fengu eflaust margir ágætis jólagjafir. Flestir hafa þó fengið hóflegri gjafir en ríkisstjórnin og ákveðnir borgarfulltrúar hafa verið að láta sig dreyma um að gefa, því til stendur að hækka frítekjumark fjármagnstekna en einnig hefur aftur verið kastað fram hugmyndinni að selja Gagnaveituna og fjármálaráðherra hefur sagst vera jákvæður í garð tillögu um að hefja söluferli Íslandsbanka. Fjármálaráðherrann er að vísu sennilega með hugann annarstaðar þessa stundina eftir að hafa alveg óvart endað í fjölmennu partíi og gleymt Covid faraldrinum, svona eins og vill gerast þegar maður er á leiðinni heim oft á tíðum. En það er þó mikilvægt að á sama tíma og að við hin fordæmum athæfi ráðherrans, sem og ríkisstjórnarinnar fyrir að samþykkja slíka hegðun með aðgerðarleysi sínu, að við gleymum ekki öðrum alvarlegum málum. Svo við snúum nú sjónum að jólagjöfunum. Ég er ekki svo gamall að ég muni mikið eftir umræðunum í kringum þær miklu einkavæðingar sem ríkið fór í frá 1990 til lauslega eftir aldamótin. Raunar man ég hreinlega ekki eftir að hafa heyrt af einkavæðingu ríkiseigna sem hafa verið með eindæmum farsælar, þar sem almenningur hefur án nokkurs vafa verið betur settur eftir söluna. Það kann að vera að oft takist vel til og ríkið og sveitarfélög fái „sanngjarnt“ verð en gjarnan virðist vera að eitthvað misfarist í útreikningunum og nánast sé verið að gefa almannaeigur til vildarvina eða taka óþarfa áhættu á kostnað almennings. Þá er stutt á að minnast hvernig fór fyrir einkavæðingu ríkisbankanna yfir í að nú sé svartur kafli í íslenskri sögu nefndur eftir klúðrinu, bankahrunið. Einnig má nefna nýlegri dæmi eins og þegar Landsbankinn, þá aftur í ríkiseigu, seldu þriðjungshlut sinn í Borgun en þau viðskipti fengu heiðurstitilinn „Verstu viðskipti ársins“ frá Vísi, Fréttablaðinu og Stöð 2. Og stundum selur ríkið ekki eignir sínar en vill heldur ekki heimta fyrir þær nema málamynda leigu eins og gert er af kvótanum. Ég er ekki þar með að segja að ríkið eigi að eiga hér alla banka. Ég er einfaldlega að benda á að ef ríkið væri sjóðstjóri hjá fjárfestingarsjóði með ofangreind dæmi á bakinu er ekki víst að margir myndu treysta honum fyrir fleiri eignasölum. Þegar kemur að sölu Gagnaveitunnar frá Reykjavíkurborg þá á ég einstaklega erfitt með að sjá hvernig það kann að vera borgarbúum til hagsbóta að fá einkaaðila, óþarfan millilið, til þess að sjá um ljósleiðarakerfið hér. Gagnaveitan sinnir grunnþjónustu sem almenningur og fyrirtæki reiða sig á og er nauðsynlegt að hafa í nútíma samfélagi. Að selja slíkt fyrirtæki úr almannaeigu í einkaeigu er það að afhenda ákveðnum aðila einokunarstöðu á markaði þar sem neytendur, sem eru núverandi eigendur, geta ekki sagt sig úr með góðu móti. Hvernig á að verðleggja slíka sölu með góðum hætti? Hvernig á að sjá til þess að núverandi eigandi muni ekki sjálfur sitja í súpunni eftir söluna, eins og nokkuð ljóst er að muni gerast þegar einhver vildarvinur verður kominn með eignarhaldið og mun þrýsta upp verðinu á þjónustu Gagnaveitunnar. Ef að þetta er góð hugmynd fyrir Reykjavíkurborg, að selja ljósleiðarakerfið sem fleiri einstaklingar ferðast um og ferðast oftar um heldur en um götur borgarinnar, þá er ég með jafn snjalla hugmynd sem kann að skila nokkrum aurum í kassann í flýti : Seljum Miklubrautina, þarf nokkur að keyra til vinnu hvort eð er með allri fjarvinnunni og Zoom fundunum nú til dags? Mun gjaldtaka víðsvegar á veginum ekki bara stuðla að aukinni hagkvæmni og að veginum sé viðhaldið? Skrípaleikur. En ef við hættum að ræða sölu eigna og tölum um skattaafslætti handa fjármagnseigendum þá á að fara hækka frítekjumark fjármagnstekna frá 150.000kr upp í 300.000kr. M.ö.o. er verið að gera vel við þá sem eiga efni á að fjárfesta. En af hverju ekki að gera á sama tíma jafn vel við þá sem stunda vinnu? Sennilega er hugsunin sú að ástæðulaust sé að gera betur við þá, þeir eru allir þegar að vinna og þurfa því ekki meiri hvata. En það þykir mér ekki mjög sanngjarnt. Ég legg því til viðbót við þessar breytingar á frítekjumarki fjármagnstekna: Ónýttur skattafsláttur af fjármagnstekjum telst til ónýtts persónuafsláttar af launatekjum við árslok. Það þýðir að allir þeir sem fullnýta ekki þann skattaafslátt sem frítekjumark fjármagnsteknanna segir til um fá aukinn skattafslátt á launatekjur sínar. Launþegar munu þannig njóta jafngóðs af frítekjumarki fjármagnstekna og þeir sem hafa fjármagnstekjur. Hér er því lausn sem deilir ekki á hvort í eðli sínu sé þörf á þessari hækkun frítekjumarka fjármagnstekna en sér samt til þess að hún nýtist svo gott sem öllum fullorðnum. Það hljómar sem skynsamlegri jólagjöf frá ríkinu heldur en að fara gefa innviði og völdum vildarvinum skattaafslætti. Og það væri líka flott fyrir fjármálaráðherra að getað innleitt lög og reglur fyrir alla en ekki bara suma eða ykkur hin, svona í ljósi aðstæðna. Höfundur er viðskiptafræðingur og doktorsnemi í hagfræði.
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun