Skattalækkanir í góðæri baki vandræði í framtíðinni Stefán Ó. Jónsson skrifar 21. apríl 2020 12:29 Það var heillaspor að íslenska ríkið hafi nýtt svigrúm góðærisins til að greiða niður skuldir að sögn hagfræðiprófessors. Vísir/vilhelm Kórónuveirufaraldurinn og meðfylgjandi þrengingar í efnahagsmálum sýna fram á mikilvægi þess að huga að mögru árunum þegar góðæri ríkja, að mati hagfræðiprófessors. Þau sem tali fyrir skattalækkunum og að ríkið afsali sér tekjum í uppsveiflu séu þannig að baka sér vandræði í framtíðinni. Viðskiptaráð sendi í morgun frá sér samantekt á skattabreytingum sem íslenska ríkið hefur innleitt frá árinu 2008. Þær eru alls 313 talsins og þar af voru 77, eða tæplega fjórðungur, til lækkunar. „Þetta þýðir að fyrir hverja skattalækkun bætast að jafnaði þrjár til hækkunar,“ eins og segir í úttektinni. Þannig hafi skattahækkanir verið fleiri en lækkanir á hverju ári frá árinu 2007. Flestar skattahækkanir á síðasta ári voru t.a.m. vegna krónutölugjalda að sögn Viðskiptaráðs, en þau hækkuðu flest sem nemur verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands (2,5%). Sem dæmi um krónutölugjöld sem hækkuðu má nefna kolefnisgjald, útvarpsgjald og gjöld á áfengi og tóbak. Viðskiptaráð segist ekki hafa mikla trú á því að íslenska ríkið hverfi af þessari braut og að fáar breytingar verði því á „stöðu Íslands með næsthæstu skattbyrði (að undanskildum almannatryggingum) OECD ríkja,“ eins og segir í úttekt ráðsins. Tíminn nýttur til að lækka skuldir Það hefði þó verið glapræði af íslenska ríkinu að ráðast í stórtækar skattalækkanir á undanförnum árum, ef marka má Þórólf Matthíasson hagfræðiprófessor. Þess í stað hafi ríkissjóður varið skatttekjum sínum í að niðurgreiða skuldir sem hafi komið sér vel, nú þegar syrt hefur í efnahagsálinn. Skuldahali ríkissjóðs hefur styst umtalsvert frá bankahruninu 2008. Skuldir hins opinbera námu þannig 110 prósentum af vergri landsframleiðslu í ársbyrjun 2010. Staðan hefur hins vegar batnað nokkuð síðan þá. Þannig námu beinar peningalegar skuldir ríkissjóðs rétt rúmum 30 prósentum af landsframleiðslu undir lok síðasta árs en að frádregnum peningalegum eignum var hlutfallið 21 prósent. Að mati greiningardeildar Íslandsbanka er staða Íslands í þessum efnum nú hófleg í alþjóðlegum samanburði, auk þess sem „gjaldeyrisforði Seðlabankans er býsna myndarlegur þessa dagana.“ Í lok febrúar síðastliðins átti Seðlabankinn að jafnvirði um 855 milljarða króna í hirslum sínum, sem samsvarar ríflega 28 prósentum af vergri landsframleiðslu. Niðurstaða greiningardeildarinnar í upphafi faraldursins var því sú að burðir hins opinbera til að takast á við kórónuveiruskellinn væru verulegir eftir ráðdeild síðustu ára. „Sá lærdómur sem dreginn var af óförum síðasta áratugar og sú ráðdeild sem heimili, fyrirtæki og hið opinbera hafa sýnt mun þó reynast okkur afar dýrmætt veganesti inn í þessa erfiðleika og að mati okkar létta róðurinn umtalsvert við að takast á við þá og koma hjólum hagkerfisins á góðan snúning á nýjan leik í kjölfarið.“ „Búa til vandræði“ með skattalækkunum Fyrrnefndur Þórólfur tók í svipaðan streng í Bítinu í morgun. „Það er nákvæmlega það sem hugmyndir hagfræðinga hafa alltaf gengið út á,“ segir Þórólfur. „Að nota tímann þegar góðæri eru til þess að safna gjaldeyrisforða og geta tekist á við skellina þegar þeir koma.“ Ákvarðanir stjórnvalda í efnahagsmálum hafi þannig aukið svigrúmið til að takast á við núverandi þrengingar. „Þegar að menn rjúka í miklar skattalækkanir og gefa eftir tekjur ríkissjóðs þegar vel gengur þá eru menn búa til vandræði þegar illa bjátar í framtíðinni,“ segir Þórólfur. „Þannig að þetta er vissulega eitthvað sem að menn þurfa að muna inn í framtíðina.“ Aðspurður um hvernig Íslendingum muni takast að komast upp úr niðursveiflunni segir Þórólfur að árangurinn sé ekki alfarið í höndum landsmanna. Hagkerfið sé að stórum hluta þjónustudrifið í gegnum ferðamannaiðnaðinn, viðsnúningurinn ráðist því að miklu leyti af því hvernig Íslandi mun takast að lokka til sín ferðamennina aftur. Viðtalið við Þórólf má nálgast hér að ofan. Efnahagsmál Skattar og tollar Mest lesið Leist ekki á hagtölur og rak yfirmann stofnunarinnar Viðskipti erlent Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Viðskipti innlent Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Viðskipti innlent Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Viðskipti innlent Forstjóraskipti hjá Ice-Group Viðskipti innlent Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Viðskipti innlent Stærsti olíufundur Evrópu í áratug í Póllandi Viðskipti erlent Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Viðskipti innlent Vara við eggjum í kleinuhringjum Neytendur „Verið að auglýsa öryggi sem er falsöryggi“ Neytendur Fleiri fréttir Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Forstjóraskipti hjá Ice-Group Kísiltollar gætu vel endað fyrir gerðardómi Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Arion hagnaðist um tíu milljarða á öðrum fjórðungi Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Festi hagnast umfram væntingar Þota Play komin úr viðgerð eftir skemmdir vegna hagléls Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Alþjóðlegt bílafyrirtæki kaupir Öskju og systurfélög Sjá meira
Kórónuveirufaraldurinn og meðfylgjandi þrengingar í efnahagsmálum sýna fram á mikilvægi þess að huga að mögru árunum þegar góðæri ríkja, að mati hagfræðiprófessors. Þau sem tali fyrir skattalækkunum og að ríkið afsali sér tekjum í uppsveiflu séu þannig að baka sér vandræði í framtíðinni. Viðskiptaráð sendi í morgun frá sér samantekt á skattabreytingum sem íslenska ríkið hefur innleitt frá árinu 2008. Þær eru alls 313 talsins og þar af voru 77, eða tæplega fjórðungur, til lækkunar. „Þetta þýðir að fyrir hverja skattalækkun bætast að jafnaði þrjár til hækkunar,“ eins og segir í úttektinni. Þannig hafi skattahækkanir verið fleiri en lækkanir á hverju ári frá árinu 2007. Flestar skattahækkanir á síðasta ári voru t.a.m. vegna krónutölugjalda að sögn Viðskiptaráðs, en þau hækkuðu flest sem nemur verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands (2,5%). Sem dæmi um krónutölugjöld sem hækkuðu má nefna kolefnisgjald, útvarpsgjald og gjöld á áfengi og tóbak. Viðskiptaráð segist ekki hafa mikla trú á því að íslenska ríkið hverfi af þessari braut og að fáar breytingar verði því á „stöðu Íslands með næsthæstu skattbyrði (að undanskildum almannatryggingum) OECD ríkja,“ eins og segir í úttekt ráðsins. Tíminn nýttur til að lækka skuldir Það hefði þó verið glapræði af íslenska ríkinu að ráðast í stórtækar skattalækkanir á undanförnum árum, ef marka má Þórólf Matthíasson hagfræðiprófessor. Þess í stað hafi ríkissjóður varið skatttekjum sínum í að niðurgreiða skuldir sem hafi komið sér vel, nú þegar syrt hefur í efnahagsálinn. Skuldahali ríkissjóðs hefur styst umtalsvert frá bankahruninu 2008. Skuldir hins opinbera námu þannig 110 prósentum af vergri landsframleiðslu í ársbyrjun 2010. Staðan hefur hins vegar batnað nokkuð síðan þá. Þannig námu beinar peningalegar skuldir ríkissjóðs rétt rúmum 30 prósentum af landsframleiðslu undir lok síðasta árs en að frádregnum peningalegum eignum var hlutfallið 21 prósent. Að mati greiningardeildar Íslandsbanka er staða Íslands í þessum efnum nú hófleg í alþjóðlegum samanburði, auk þess sem „gjaldeyrisforði Seðlabankans er býsna myndarlegur þessa dagana.“ Í lok febrúar síðastliðins átti Seðlabankinn að jafnvirði um 855 milljarða króna í hirslum sínum, sem samsvarar ríflega 28 prósentum af vergri landsframleiðslu. Niðurstaða greiningardeildarinnar í upphafi faraldursins var því sú að burðir hins opinbera til að takast á við kórónuveiruskellinn væru verulegir eftir ráðdeild síðustu ára. „Sá lærdómur sem dreginn var af óförum síðasta áratugar og sú ráðdeild sem heimili, fyrirtæki og hið opinbera hafa sýnt mun þó reynast okkur afar dýrmætt veganesti inn í þessa erfiðleika og að mati okkar létta róðurinn umtalsvert við að takast á við þá og koma hjólum hagkerfisins á góðan snúning á nýjan leik í kjölfarið.“ „Búa til vandræði“ með skattalækkunum Fyrrnefndur Þórólfur tók í svipaðan streng í Bítinu í morgun. „Það er nákvæmlega það sem hugmyndir hagfræðinga hafa alltaf gengið út á,“ segir Þórólfur. „Að nota tímann þegar góðæri eru til þess að safna gjaldeyrisforða og geta tekist á við skellina þegar þeir koma.“ Ákvarðanir stjórnvalda í efnahagsmálum hafi þannig aukið svigrúmið til að takast á við núverandi þrengingar. „Þegar að menn rjúka í miklar skattalækkanir og gefa eftir tekjur ríkissjóðs þegar vel gengur þá eru menn búa til vandræði þegar illa bjátar í framtíðinni,“ segir Þórólfur. „Þannig að þetta er vissulega eitthvað sem að menn þurfa að muna inn í framtíðina.“ Aðspurður um hvernig Íslendingum muni takast að komast upp úr niðursveiflunni segir Þórólfur að árangurinn sé ekki alfarið í höndum landsmanna. Hagkerfið sé að stórum hluta þjónustudrifið í gegnum ferðamannaiðnaðinn, viðsnúningurinn ráðist því að miklu leyti af því hvernig Íslandi mun takast að lokka til sín ferðamennina aftur. Viðtalið við Þórólf má nálgast hér að ofan.
Efnahagsmál Skattar og tollar Mest lesið Leist ekki á hagtölur og rak yfirmann stofnunarinnar Viðskipti erlent Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Viðskipti innlent Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Viðskipti innlent Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Viðskipti innlent Forstjóraskipti hjá Ice-Group Viðskipti innlent Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Viðskipti innlent Stærsti olíufundur Evrópu í áratug í Póllandi Viðskipti erlent Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Viðskipti innlent Vara við eggjum í kleinuhringjum Neytendur „Verið að auglýsa öryggi sem er falsöryggi“ Neytendur Fleiri fréttir Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Forstjóraskipti hjá Ice-Group Kísiltollar gætu vel endað fyrir gerðardómi Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Arion hagnaðist um tíu milljarða á öðrum fjórðungi Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Festi hagnast umfram væntingar Þota Play komin úr viðgerð eftir skemmdir vegna hagléls Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Alþjóðlegt bílafyrirtæki kaupir Öskju og systurfélög Sjá meira