„Ég get ekki séð að það sé ein­okun þegar sam­keppnin kemur er­lendis frá“

Samkeppniseftirlitið beindi því til kjötafurðastöðva og samtaka þeirra í gær að stöðva þegar í stað samruna á grundvelli búvörulaga. Það kemur í kjölfar þess að dómari við Héraðsdóm Reyjavíkur sló því föstu á mánudag að afgreiðsla breytinga á búvörulögum í vor hafi stangast á við 44. grein stjórnarskrárinnar, um þrjár umræður á þingi.

Páll Gunnar Pálsson forstjóri Samkeppniseftirlitsins sagði í kvöldfréttum Stöðvar 2 í gær að ekki hafi verið tekin ákvörðun um hvort niðurstöðu dómsins verði áfrýjað.

„Þessi dómur sem slíkur setur auðvitað mjög margt í ákveðið uppnám. Ég get ekki séð neitt annað í stöðunni annað en að Samkeppniseftirlitið verði að áfrýja þessum dómi og fá úr þessu skorið. Þetta er ekki gott fyrir neitt, hvorki Samkeppniseftirlitið né bændur eða neinn annan að hafa þessi mál í þessari upplausn,“ segir Trausti Hjálmarsson, formaður Bændasamtakanna. 

Segir lögin skýr og bæta stöðu bænda og neytenda

Breytingarnar sem gerðar voru á búvörulögum, og eru nú í uppnámi, snúast um að afurðarstöðvar eru undanþegnar samkeppnislögum. Markmiðið er að bæta stöðu bænda án þess að það skili sér út í verðlagið en gagnrýnendur á við Neytendasamtökin segja áhrifin þveröfug.

„Það er búið að liggja fyrir og það hafa allir séð sem vilja sjá að það er löngu nauðsynlegt og beinlínis lífsnauðsynlegt fyrir bændastéttina á Íslandi að fara að fá jafn góð starfsskilyrði og starfsbræður okkar annars staðar í heiminum. Markmið laganna eru skýr og ég á erfitt með að skilja hvernig fólk getur gengið gegn markmiðum laganna um að lækka kostnað við vinnslu, sölu og dreifingu kjötvara á íslenskum markaði,“ segir Trausti.

„Á sama tíma er eitt aðal markmiðið að bæta kjör bænda án þess þó að ganga á eða svína á kjörum neytenda. Það er algerlega með ólíkindum að fólk skuli ganga svona gegn þeim markmiðum laganna að lækka kostnað við vinnslu, sölu og dreifingu kjötvara. Bændur geta ekki búið við þessa óvissu lengur.“

Segir áhrifin ekki hafa skilað sér í haust

Í skjóli þessara breytinga keypti Kaupfélag Skagfirðinga Kjarnafæði Norðlenska, án þess að samruninn kæmi til skoðunar hjá Samkeppniseftirlitinu. 

„Hagræðingafrumvarpið var samþykkt í vor og það eru engin áhrif af því frumvarpi komin í gegn vegna þess að það er ekkert búið að gera. Sá samruni eða þau uppkaup sem áttu sér stað voru ekki fyrr en að áliðinni sláturtíð þannig að áhrif frumvarpsins hefðu farið að birtast okkur í verðlagningu til bænda næsta haust. Nú er það allt sett í uppköst með þessum dómi,“ segir Trausti. 

Væntir þess að afurðarstöðvarnar dragi úr innflutningi

Eftir samrunann sér KS, sem er jafnframt stór innflytjandi á kjötvöru, um slátrun á 60 prósent sauðfjár og nautgripa og er langstærsti heildsöluaðilinn á kjötvöru á landinu.

Er það ekki bara einokun?

„Ég get ekki séð að það sé einokun þegar samkeppnin kemur erlendis frá,“ segir Trausti. 

En er ekki skrítið að afurðarstöðvarnar séu undanskildar samkeppnislögum þegar kemur að innflutningi líka? 

„Ég held að það sé alveg á hreinu að þessi undanþága frá samkeppnislögum snerist um að hagræða fyrir bændur og það þarf að gefa bændum og framleiðendum á kjöti hér svigrúm til að geta staðið jafnfætis innflutningi,“ segir hann. 

„Þetta er eina raunhæfa aðgerðin til þess að íslenskur landbúnaður geti spyrnt við fótum og náð vopnum sínum gagnvart innflutningi, staðið í eðlilegri samkeppni gagnvart innflutningi. Vegna þess að innflutningur er sú samkeppni sem við búum við. Þá geri ég fastlega ráð fyrir og hef ekki væntingar og trú um neitt annað en það að þessi fyrirtæki, sem eru saman sett af íslenskum bændum séu að reyna að skapa sér stöðu til þess að ná vopnum sínum í framleiðslu á innlendum afurðum og þar með draga sjálfir úr innflutningi.“

Þórólfur Gíslason, kaupfélagsstjóri Kaupfélags Skagfirðingi, vildi ekki veita viðtal vegna málsins þegar fréttastofa falaðist eftir því.