Kveður samfélagsmiðla fyrir fullt og allt Oddur Ævar Gunnarsson skrifar 11. janúar 2025 07:00 Jovana er hugsi yfir því hvernig samfélagsmiðlar móta veruleika venjulegs fólks. Vísir Jovana Pavlovic mannfræðingur hefur sagt skilið við samfélagsmiðla fyrir fullt og allt. Hún segir miðlana hafa haft neikvæð áhrif á andlega heilsu hennar og að þeir hafi verið farnir að hafa einum of mótandi áhrif á samskipti hennar við aðra. Hún segist finna fyrir miklum fráhvarfseinkennum. „Eins mikið og ég reyni að skilja og taka þátt í nútímasamfélagi að þá skil ekki alveg af hverju við höfum fallist á að skapa og endurskapa þessa geysimikla tæknivæðingu rýma; ástarsambönd, vinátta, kollegar, vinnan, afþreying og bara allur hverdagsleikinn okkar. Grunnþarfir Maslows eru horfnar og mörk eru óskýr.“ Þetta skrifaði Jovana til vina sinna á samfélagsmiðlinum Facebook þann 29. desember síðastliðinn. Þar tilkynnti hún þeim að frá og með 4. janúar myndi hún eyða öllum sínum samfélagsmiðlum. Hér eftir yrði að nota síma eða tölvupóst til þess að ná í hana. „Við erum flest öll í einhversskonar kapphlaupi við að uppfylla gerviþarfir efnishyggjunnar, grunnþarfir Maslows eru settar í 10.sæti og óraunhæfar kröfur eru settar á einstaklinga, fjölskyldur, hópa. Þessar óraunhæfu kröfur birtast oft í myndrænu formi á Instagram. Í þessu kapphlaupi erum við einhvernveginn allstaðar nema í nútíðinni, og uppfyllum allar þarfir nema þær mannlegu.“ Andlega heilsan farin að finna fyrir því „Ég var farin að finna fyrir því að þetta var byrjað að hafa mikil áhrif á mig og ég var farin að upplifa svona kvíða og þunglyndi,“ segir Jovana í samtali við Vísi um þessa stóru ákvörðun. Hún segist hafa lesið bók eftir geðlækninn Gabor Maté um tengsl hugans og líkamans við andlega heilsu. „Í bókum sínum og hlaðvarpsþáttum heldur hann því fram að við höfum skapað samfélag sem er algjörlega aftengt okkar grunnþörfum, þar sem mörkin á milli þess sem er raunverulegt og þess sem er það ekki eru stöðugt að vera óskýrari, þar sem það er eins og við séum stödd í Matrix í myndinni. Þar sem við erum farin að aðlaga hinn áþreifanlega raunveruleika að samfélagsmiðlum.“ Jovana nefnir þar dæmi líkt og fataval fólks, vinasambönd og ástina sjálfa sem fólk aðlagi svo það líti vel út fyrir samfélagsmiðlana. „Allt saman bara fyrir „læk“ á miðlunum. Þá fór ég að spá í hvað væri heilbrigð athygli, hvernig við hefðum alist upp og alið með okkur samúð og félagslegu tengsl. Þessi nýja veröld á samfélagsmiðlum, með þessum „lækum“ eru svo fake, þau eru svo vélræn. Þetta er eins og við séum í raun alltaf að tala við vél.“ Enginn hringir, allir senda skilaboð Jovana segist hafa verið hugsi yfir því hvernig samfélagsmiðlar séu byrjaðir að lita samskipti fólks. Mörkin á miðlunum séu auk þess óskýr og mannlegi þátturinn fyrir bí. „Gott dæmi um þetta er ef ég og vinkona mínar erum ósáttar. Ég fer í fýlu og í staðinn fyrir að biðjast afsökunar þá „lækar“ hún story-ið mitt á Instagram. Eða þegar fólk hættir í samböndum, þá í stað þesss að syrgja og stunda innri íhugun fer öll einbeitingin í að pæla hvernig viðvera þess er á miðlunum og hvernig það lítur út fyrir öðrum.“ Í dag hafi allir aðgang að öllum alltaf og henni hafi aldrei fundist það gott. „Og það er þessi mannlegi þáttur sem ég er að leitast eftir. Það er til dæmis orðið þannig að það er skrítið að hringja í einhvern. Fólk vill bara senda skilaboð. Það er bara orðið eins og það sé eitthvað ofbeldi að hringja í fólk og tala við það.“ Jovana nefnir sem dæmi um áhrifin sem samfélagsmiðlar hafi á raunveruleikann þegar margir hafi verið duglegir að deila allskonar myndböndum og öðru efni af Gasa þegar árásir Ísraela stóðu þar sem hæst. „Ég velti þeim viðbrögðum mikið fyrir mér, því að auðvitað vildi fólk leggja sitt af mörkum og vekja athygli á þessum voðaverkum. En á sama tíma þótti mér þetta líka skrítin hegðun og upplifði eins og einhver partur af okkur hafi bara upplifað þetta eins og tölvuleik. Eins og þetta væri ómennskur atburður, þar sem við veltum ekki fyrir okkur hvað við þyrftum að gera í hinum áþreifanlega veruleika, heldur hinum stafræna?“ Tilbúin í að missa af afmælum Líklega eru það ekki fréttir fyrir lesendur Vísis að flest afmælisboð, já og boð á hina ýmsu viðburði, fara nú fram á samfélagsmiðlinum Facebook. Þar eru að auki svokallaðir hópar sem notaðir eru til allskonar samráðs og skipulagningar eins og í hverfum landsins. Jovana segist gera sér fulla grein fyrir því hvað felist í að missa þessi tæki úr höndunum. „Ég er búin að eyða öllu, það er no going back. Þetta er eins og að vera hinumegin í Matrixnum,“ segir Jovana og hlær. „Ég mun örugglega missa af einhverjum afmælum til að byrja með en þá þarf bara að hafa það. Helstu vinir mínir vita að ég er hætt á samfélagsmiðlum og þau verða þá bara að hringja í mig. Þetta mun örugglega taka tíma og ég missi af einhverju þá er það bara allt í lagi.“ Jovana segist lengi hafa reynt að hætta á miðlunum síðasta eina og hálfa árið, reglulega gefist upp. Hún segist nú vera að upplifa mikil fráhvörf. „Mig langar enn að kíkja í símann. Er ég að missa af einhverju? Sem ég er auðvitað ekkert að gera. Ég finn nú þegar meiri tengingu við nútímann og mómentið, það er mjög skrýtið.“ Hún segir næsta skref vera að skipta snjallsímanum út fyrir Nokia síma. „Mér finnst síminn hafa of mikið tak á mér. Ég er alltaf að kíkja á hann og til hvers?“ Samfélagsmiðlar Heilsa Geðheilbrigði Mest lesið „Ég hef tapað vinum á því að eiga peninga“ Lífið Óraunverulegt að kaupa íbúð í miðborg London Lífið Hringdi í mömmu sem sagði einfaldlega: „Nói, nú kemur þú heim“ Áskorun Sonur Tinu Turner látinn Lífið Sat uppi með útgáfu af sjálfri sér sem hún kunni ekki við Lífið Sama hvað öllum finnst, nema mömmu og pabba Tónlist Gerður í Blush hennar helsta fyrirmynd Lífið Þessi litla breyting breytti í raun öllu! Lífið samstarf Blondie verður stjarnan á RIFF um helgina Lífið Krakkatían: Bannað að hlæja, Friðarsúlan og Iceguys Lífið Fleiri fréttir „Ég hef tapað vinum á því að eiga peninga“ Sonur Tinu Turner látinn Óraunverulegt að kaupa íbúð í miðborg London Krakkatían: Bannað að hlæja, Friðarsúlan og Iceguys Sat uppi með útgáfu af sjálfri sér sem hún kunni ekki við Ungir Sjálfstæðismenn samankomnir á sambandsþingi Fréttatía vikunnar: Play, fiskbúðingur og stjörnuskilnaður Gerður í Blush hennar helsta fyrirmynd Útbjó lágkolvetna prógram fyrir systur sína sem léttist strax og fékk meiri orku Flugfreyja, íþróttakona og ráðherra breyttu leiknum „Ákvað að skilja hana eftir þar og athuga hversu langt ég kæmist“ „Gætum orðið fyrsta þjóð í heimi til að útrýma leghálskrabbameini“ „Rétturinn sem fjölskyldan þín mun elska og biðja um aftur og aftur“ Keeping Up Appearances-leikkona látin Auðveldara að tengjast fólki í eigin persónu Galopnar sig og segist ætla að breyta hlutunum Heimatilbúið „corny“ Skilin að borði og sæng eftir 28 ára hjónaband Framlag Kenýu til Óskarsverðlaunanna til sýnis á Ísafirði Keith sagður kominn með nýja kærustu Það var bannað að hlæja á Kjarval Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal „Þarf ekkert að klífa Everest til að finnast ég einhvers virði“ Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Óöruggur eftir að kærastan stundaði hópkynlíf erlendis Sjá meira
„Eins mikið og ég reyni að skilja og taka þátt í nútímasamfélagi að þá skil ekki alveg af hverju við höfum fallist á að skapa og endurskapa þessa geysimikla tæknivæðingu rýma; ástarsambönd, vinátta, kollegar, vinnan, afþreying og bara allur hverdagsleikinn okkar. Grunnþarfir Maslows eru horfnar og mörk eru óskýr.“ Þetta skrifaði Jovana til vina sinna á samfélagsmiðlinum Facebook þann 29. desember síðastliðinn. Þar tilkynnti hún þeim að frá og með 4. janúar myndi hún eyða öllum sínum samfélagsmiðlum. Hér eftir yrði að nota síma eða tölvupóst til þess að ná í hana. „Við erum flest öll í einhversskonar kapphlaupi við að uppfylla gerviþarfir efnishyggjunnar, grunnþarfir Maslows eru settar í 10.sæti og óraunhæfar kröfur eru settar á einstaklinga, fjölskyldur, hópa. Þessar óraunhæfu kröfur birtast oft í myndrænu formi á Instagram. Í þessu kapphlaupi erum við einhvernveginn allstaðar nema í nútíðinni, og uppfyllum allar þarfir nema þær mannlegu.“ Andlega heilsan farin að finna fyrir því „Ég var farin að finna fyrir því að þetta var byrjað að hafa mikil áhrif á mig og ég var farin að upplifa svona kvíða og þunglyndi,“ segir Jovana í samtali við Vísi um þessa stóru ákvörðun. Hún segist hafa lesið bók eftir geðlækninn Gabor Maté um tengsl hugans og líkamans við andlega heilsu. „Í bókum sínum og hlaðvarpsþáttum heldur hann því fram að við höfum skapað samfélag sem er algjörlega aftengt okkar grunnþörfum, þar sem mörkin á milli þess sem er raunverulegt og þess sem er það ekki eru stöðugt að vera óskýrari, þar sem það er eins og við séum stödd í Matrix í myndinni. Þar sem við erum farin að aðlaga hinn áþreifanlega raunveruleika að samfélagsmiðlum.“ Jovana nefnir þar dæmi líkt og fataval fólks, vinasambönd og ástina sjálfa sem fólk aðlagi svo það líti vel út fyrir samfélagsmiðlana. „Allt saman bara fyrir „læk“ á miðlunum. Þá fór ég að spá í hvað væri heilbrigð athygli, hvernig við hefðum alist upp og alið með okkur samúð og félagslegu tengsl. Þessi nýja veröld á samfélagsmiðlum, með þessum „lækum“ eru svo fake, þau eru svo vélræn. Þetta er eins og við séum í raun alltaf að tala við vél.“ Enginn hringir, allir senda skilaboð Jovana segist hafa verið hugsi yfir því hvernig samfélagsmiðlar séu byrjaðir að lita samskipti fólks. Mörkin á miðlunum séu auk þess óskýr og mannlegi þátturinn fyrir bí. „Gott dæmi um þetta er ef ég og vinkona mínar erum ósáttar. Ég fer í fýlu og í staðinn fyrir að biðjast afsökunar þá „lækar“ hún story-ið mitt á Instagram. Eða þegar fólk hættir í samböndum, þá í stað þesss að syrgja og stunda innri íhugun fer öll einbeitingin í að pæla hvernig viðvera þess er á miðlunum og hvernig það lítur út fyrir öðrum.“ Í dag hafi allir aðgang að öllum alltaf og henni hafi aldrei fundist það gott. „Og það er þessi mannlegi þáttur sem ég er að leitast eftir. Það er til dæmis orðið þannig að það er skrítið að hringja í einhvern. Fólk vill bara senda skilaboð. Það er bara orðið eins og það sé eitthvað ofbeldi að hringja í fólk og tala við það.“ Jovana nefnir sem dæmi um áhrifin sem samfélagsmiðlar hafi á raunveruleikann þegar margir hafi verið duglegir að deila allskonar myndböndum og öðru efni af Gasa þegar árásir Ísraela stóðu þar sem hæst. „Ég velti þeim viðbrögðum mikið fyrir mér, því að auðvitað vildi fólk leggja sitt af mörkum og vekja athygli á þessum voðaverkum. En á sama tíma þótti mér þetta líka skrítin hegðun og upplifði eins og einhver partur af okkur hafi bara upplifað þetta eins og tölvuleik. Eins og þetta væri ómennskur atburður, þar sem við veltum ekki fyrir okkur hvað við þyrftum að gera í hinum áþreifanlega veruleika, heldur hinum stafræna?“ Tilbúin í að missa af afmælum Líklega eru það ekki fréttir fyrir lesendur Vísis að flest afmælisboð, já og boð á hina ýmsu viðburði, fara nú fram á samfélagsmiðlinum Facebook. Þar eru að auki svokallaðir hópar sem notaðir eru til allskonar samráðs og skipulagningar eins og í hverfum landsins. Jovana segist gera sér fulla grein fyrir því hvað felist í að missa þessi tæki úr höndunum. „Ég er búin að eyða öllu, það er no going back. Þetta er eins og að vera hinumegin í Matrixnum,“ segir Jovana og hlær. „Ég mun örugglega missa af einhverjum afmælum til að byrja með en þá þarf bara að hafa það. Helstu vinir mínir vita að ég er hætt á samfélagsmiðlum og þau verða þá bara að hringja í mig. Þetta mun örugglega taka tíma og ég missi af einhverju þá er það bara allt í lagi.“ Jovana segist lengi hafa reynt að hætta á miðlunum síðasta eina og hálfa árið, reglulega gefist upp. Hún segist nú vera að upplifa mikil fráhvörf. „Mig langar enn að kíkja í símann. Er ég að missa af einhverju? Sem ég er auðvitað ekkert að gera. Ég finn nú þegar meiri tengingu við nútímann og mómentið, það er mjög skrýtið.“ Hún segir næsta skref vera að skipta snjallsímanum út fyrir Nokia síma. „Mér finnst síminn hafa of mikið tak á mér. Ég er alltaf að kíkja á hann og til hvers?“
Samfélagsmiðlar Heilsa Geðheilbrigði Mest lesið „Ég hef tapað vinum á því að eiga peninga“ Lífið Óraunverulegt að kaupa íbúð í miðborg London Lífið Hringdi í mömmu sem sagði einfaldlega: „Nói, nú kemur þú heim“ Áskorun Sonur Tinu Turner látinn Lífið Sat uppi með útgáfu af sjálfri sér sem hún kunni ekki við Lífið Sama hvað öllum finnst, nema mömmu og pabba Tónlist Gerður í Blush hennar helsta fyrirmynd Lífið Þessi litla breyting breytti í raun öllu! Lífið samstarf Blondie verður stjarnan á RIFF um helgina Lífið Krakkatían: Bannað að hlæja, Friðarsúlan og Iceguys Lífið Fleiri fréttir „Ég hef tapað vinum á því að eiga peninga“ Sonur Tinu Turner látinn Óraunverulegt að kaupa íbúð í miðborg London Krakkatían: Bannað að hlæja, Friðarsúlan og Iceguys Sat uppi með útgáfu af sjálfri sér sem hún kunni ekki við Ungir Sjálfstæðismenn samankomnir á sambandsþingi Fréttatía vikunnar: Play, fiskbúðingur og stjörnuskilnaður Gerður í Blush hennar helsta fyrirmynd Útbjó lágkolvetna prógram fyrir systur sína sem léttist strax og fékk meiri orku Flugfreyja, íþróttakona og ráðherra breyttu leiknum „Ákvað að skilja hana eftir þar og athuga hversu langt ég kæmist“ „Gætum orðið fyrsta þjóð í heimi til að útrýma leghálskrabbameini“ „Rétturinn sem fjölskyldan þín mun elska og biðja um aftur og aftur“ Keeping Up Appearances-leikkona látin Auðveldara að tengjast fólki í eigin persónu Galopnar sig og segist ætla að breyta hlutunum Heimatilbúið „corny“ Skilin að borði og sæng eftir 28 ára hjónaband Framlag Kenýu til Óskarsverðlaunanna til sýnis á Ísafirði Keith sagður kominn með nýja kærustu Það var bannað að hlæja á Kjarval Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal „Þarf ekkert að klífa Everest til að finnast ég einhvers virði“ Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Óöruggur eftir að kærastan stundaði hópkynlíf erlendis Sjá meira