Mikið í húfi kæmi stórt gos úr Bárðarbungukerfinu Jón Þór Stefánsson skrifar 29. janúar 2025 11:55 Óvissustigi Almannavarna var lýst yfir vegna skjálftavirkninnar í Bárðarbungu á dögunum vegna skjálftahrinu en var aflýst nokkrum dögum síðar. RAX Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur telur að það sé brýn nauðsyn að endurskoða það hvort rétt sé að útiloka stór hraungos frá Bárðarbungukerfinu. Það er vegna þess að mjög mikið gæti verið í húfi fyrir allan orkubúskap Íslands, og ljóst að kvika haldi áfram að safnast saman undir öskju Bárðarbungu. Þetta kemur fram í svari Haraldar á Vísindavefnum við spurningunni: Gætu virkjanir og uppistöðulón verið í hættu ef Bárðarbunga gýs? Í svari sínu fjallar Haraldur um Þjórsárhraun, stærsta hraun sem hefur runnið á jörðinni síðan ísöldinni lauk, eða á síðustu tíu þúsund árum. Kvikan hafi komið úr eldstöðinni Bárðarbungu undir Vatnajökli fyrir um átta þúsund árum. „Þegar Bárðarbunga tekur stóran kipp, eins og jarðskjálftana hinn 14. janúar 2025, þá er viðbúið að jarðvísindamenn taki einnig kipp og fylgist vel með því enginn veit hvaða ósköp gætu verið framundan. Sumir af þessum nýju skjálftum nálguðust 5 af stærð. Það er því full ástæða til að athuga málið,“ segir Haraldur. Hann bendir á að á sínum tíma hafi hraunið runnið 140 kílómetra leið frá upptökum og til sjávar, en ekki sé vitað hve langt hraunið hafi runnið eftir hafsbotninum sunnan Íslands. „Þjórsárhraun valdi sinn farveg til sjávar eftir fljótum sem voru fyrir í landslaginu.“ Jafnframt bendir Haraldur á að fljótin sem nú streymi með eða á Þjórsárhrauni séu kjarninn í vatnsorkuvirkjun Íslands. „Þá vaknar spurning um hversu viðkvæm eru vatnsorkuverin og uppistöðulón fyrir gosum í framtíð. Búrfellsstöð var reist á árunum 1966 til 1972 210 MW að stærð. Svo komu þær hver á fætur annarri, Sigöldustöð 150 MW 1973, Hrauneyjafossstöð 210 MW 1978, Sultartangastöð 120 MW 1999, Vatnsfellsstöð 90 MW árið 2001, Búðarhálsstöð 95 MW 2014. Á teikniborðinu eru þrjár til viðbótar; Hvammsvirkjun, Holtavirkjun og Urriðafossvirkjun.“ Í þessari umræðu er talað um gos sem væri talsvert stærti en þau sem hafa verið á Reykjanesi undanfarin ár.Vísir/Vilhelm Haraldur segir að fyrr á árum hafi lítið sem ekkert verið rætt um hættu sem virkjunum gæti stafað af hraunrennsli. Þjórsárhraun væri talið svo gamalt að slíkt gos væri ekki tekið með í reikninginn. „Slík risagos voru talin hafa myndast fljótlega eftir að jökulfarginu létti af landinu strax eftir að ísöld lauk og því ekki inn í myndinni í dag eða í náinni framtíð,“ segir Haraldur. „Sú kenning er við lýði enn í dag, en er þar með hægt að útiloka stór hraungos frá Bárðarbungukerfinu? Höfundur þessa svars telur að það sé brýn nauðsyn að endurskoða málið, einfaldlega vegna þess að það gæti verið svo mikið í húfi fyrir allan orkubúskap Íslands. Það er ljóst að kvika heldur áfram að safnast fyrir undir öskju Bárðarbungu.“ Hafa unnið að því að skoða málið Magnús Tumi Guðmundsson jarðfræðingur segir í samtali við fréttastofu, segir að á síðustu árum hafi farið fram heilmikil vinna á vegum Veðurstofunnar, Jarðvísindastofnunnar háskólans, og Landsvirkjunnar, við að skoða þetta. Þessi vinna sé við það að klárast. „Það er heilmikið mat, og það er búið að gera mikla reikninga um möguleg áhrif ef svo illa færi að það kæmi stórhlaup niður þessar ár, og leggja mat á hvaða áhrif það eru,“ segir Magnús Tumi, og bætir við að einnig hafi verið skoðað hvað væri hægt að gera til að minnka skaðann. „Það er rétt að taka fram að þetta er eitthvað sem við verðum að taka alvarlega. En, við vitum ekki til þess að það hafi farið virkilega stór jökulhlaup niður Köldukvísl eða Þjórsá síðan jökla leysti fyrir tíu þúsund árum. En það hafa samt komið jökulhlaup. Á átjándu öld komu jökuhlaup, sennilega vegna eldgosa á þessu svæði, en þau voru ekki mjög stór. Þau fylltu farvegi Þjórsár en gerðu ekki meira.“ Eldgosið í Holuhrauni sem varð 2014 til 2015 kom úr Bárðarbungukerfinu. Kristján Már Unnarsson fjallaði um gosið í þætti af Um land allt á Stöð 2. Eldgos og jarðhræringar Bárðarbunga Orkumál Mest lesið Vaktin: Eldgos hafið nærri Grindavík Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent Þreyttur á áreiti og selur Tesluna fyrir slikk Innlent Neituðu að rýma: „Við viljum fá að vera í friði“ Innlent „Haugalygi að ég hafi ógnað einhverjum með byssu“ Innlent Ekið á gangandi vegfaranda Innlent Grindvíkingur ógnaði björgunarsveitarfólki með skotvopni Innlent Beindi byssunni yfir höfuð björgunarsveitarmanns Innlent „Þessi staður er ákaflega óheppilegur“ Innlent Björgunarsveitarfólki ógnað við rýmingu Innlent Fleiri fréttir Hafnar ásökunum um byssuat og uppgefnir íbúar undir Steinafjalli „Haugalygi að ég hafi ógnað einhverjum með byssu“ Fordæmir atvikið í Grindavík Fara fram á að Mangione fái dauðarefsinguna Ekið á gangandi vegfaranda Beindi byssunni yfir höfuð björgunarsveitarmanns Neituðu að rýma: „Við viljum fá að vera í friði“ „Þessi staður er ákaflega óheppilegur“ Beita öllum brögðum til að minnka tjón ef hraunið nær bænum Grindvíkingur ógnaði björgunarsveitarfólki með skotvopni „Minni kraftur í þessu samanborið við fyrri gos“ Myndir: Eldgos ógnar Grindavík Snýst allt um að tryggja öryggi fólks Gos við bæjarmörkin: Aukafréttatími í hádeginu Ein af dekkstu sviðsmyndunum að raungerast Björgunarsveitarfólki ógnað við rýmingu Eldgosið séð úr lofti Vonast til að hefja störf í Grindavík strax á morgun Sterkari merki en fyrir síðustu eldgos Bein útsending: Ræða skýrslu fjármálastöðugleikanefndar Gestir vaktir og Bláa lónið rýmt í snatri Vaktin: Eldgos hafið nærri Grindavík Þreyttur á áreiti og selur Tesluna fyrir slikk Samþykki annarra verði ekki lengur skilyrði fyrir hunda- og kattahaldi Tók upp hníf eftir útistöður við mann á hóteli Síður með ofbeldi barna spretti upp eins og gorkúlur Orkuveitan vill reisa fimmtán vindmyllur Nemendur Vallaskóla í þremur fyrstu sætunum í Stóru upplestrarkeppninni Ætla að bæta þjónustu en störfum fækki í einhverjum tilvikum Nýtt gervigreindaræði vekur upp spurningar um höfundarrétt Sjá meira
Þetta kemur fram í svari Haraldar á Vísindavefnum við spurningunni: Gætu virkjanir og uppistöðulón verið í hættu ef Bárðarbunga gýs? Í svari sínu fjallar Haraldur um Þjórsárhraun, stærsta hraun sem hefur runnið á jörðinni síðan ísöldinni lauk, eða á síðustu tíu þúsund árum. Kvikan hafi komið úr eldstöðinni Bárðarbungu undir Vatnajökli fyrir um átta þúsund árum. „Þegar Bárðarbunga tekur stóran kipp, eins og jarðskjálftana hinn 14. janúar 2025, þá er viðbúið að jarðvísindamenn taki einnig kipp og fylgist vel með því enginn veit hvaða ósköp gætu verið framundan. Sumir af þessum nýju skjálftum nálguðust 5 af stærð. Það er því full ástæða til að athuga málið,“ segir Haraldur. Hann bendir á að á sínum tíma hafi hraunið runnið 140 kílómetra leið frá upptökum og til sjávar, en ekki sé vitað hve langt hraunið hafi runnið eftir hafsbotninum sunnan Íslands. „Þjórsárhraun valdi sinn farveg til sjávar eftir fljótum sem voru fyrir í landslaginu.“ Jafnframt bendir Haraldur á að fljótin sem nú streymi með eða á Þjórsárhrauni séu kjarninn í vatnsorkuvirkjun Íslands. „Þá vaknar spurning um hversu viðkvæm eru vatnsorkuverin og uppistöðulón fyrir gosum í framtíð. Búrfellsstöð var reist á árunum 1966 til 1972 210 MW að stærð. Svo komu þær hver á fætur annarri, Sigöldustöð 150 MW 1973, Hrauneyjafossstöð 210 MW 1978, Sultartangastöð 120 MW 1999, Vatnsfellsstöð 90 MW árið 2001, Búðarhálsstöð 95 MW 2014. Á teikniborðinu eru þrjár til viðbótar; Hvammsvirkjun, Holtavirkjun og Urriðafossvirkjun.“ Í þessari umræðu er talað um gos sem væri talsvert stærti en þau sem hafa verið á Reykjanesi undanfarin ár.Vísir/Vilhelm Haraldur segir að fyrr á árum hafi lítið sem ekkert verið rætt um hættu sem virkjunum gæti stafað af hraunrennsli. Þjórsárhraun væri talið svo gamalt að slíkt gos væri ekki tekið með í reikninginn. „Slík risagos voru talin hafa myndast fljótlega eftir að jökulfarginu létti af landinu strax eftir að ísöld lauk og því ekki inn í myndinni í dag eða í náinni framtíð,“ segir Haraldur. „Sú kenning er við lýði enn í dag, en er þar með hægt að útiloka stór hraungos frá Bárðarbungukerfinu? Höfundur þessa svars telur að það sé brýn nauðsyn að endurskoða málið, einfaldlega vegna þess að það gæti verið svo mikið í húfi fyrir allan orkubúskap Íslands. Það er ljóst að kvika heldur áfram að safnast fyrir undir öskju Bárðarbungu.“ Hafa unnið að því að skoða málið Magnús Tumi Guðmundsson jarðfræðingur segir í samtali við fréttastofu, segir að á síðustu árum hafi farið fram heilmikil vinna á vegum Veðurstofunnar, Jarðvísindastofnunnar háskólans, og Landsvirkjunnar, við að skoða þetta. Þessi vinna sé við það að klárast. „Það er heilmikið mat, og það er búið að gera mikla reikninga um möguleg áhrif ef svo illa færi að það kæmi stórhlaup niður þessar ár, og leggja mat á hvaða áhrif það eru,“ segir Magnús Tumi, og bætir við að einnig hafi verið skoðað hvað væri hægt að gera til að minnka skaðann. „Það er rétt að taka fram að þetta er eitthvað sem við verðum að taka alvarlega. En, við vitum ekki til þess að það hafi farið virkilega stór jökulhlaup niður Köldukvísl eða Þjórsá síðan jökla leysti fyrir tíu þúsund árum. En það hafa samt komið jökulhlaup. Á átjándu öld komu jökuhlaup, sennilega vegna eldgosa á þessu svæði, en þau voru ekki mjög stór. Þau fylltu farvegi Þjórsár en gerðu ekki meira.“ Eldgosið í Holuhrauni sem varð 2014 til 2015 kom úr Bárðarbungukerfinu. Kristján Már Unnarsson fjallaði um gosið í þætti af Um land allt á Stöð 2.
Eldgos og jarðhræringar Bárðarbunga Orkumál Mest lesið Vaktin: Eldgos hafið nærri Grindavík Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent Þreyttur á áreiti og selur Tesluna fyrir slikk Innlent Neituðu að rýma: „Við viljum fá að vera í friði“ Innlent „Haugalygi að ég hafi ógnað einhverjum með byssu“ Innlent Ekið á gangandi vegfaranda Innlent Grindvíkingur ógnaði björgunarsveitarfólki með skotvopni Innlent Beindi byssunni yfir höfuð björgunarsveitarmanns Innlent „Þessi staður er ákaflega óheppilegur“ Innlent Björgunarsveitarfólki ógnað við rýmingu Innlent Fleiri fréttir Hafnar ásökunum um byssuat og uppgefnir íbúar undir Steinafjalli „Haugalygi að ég hafi ógnað einhverjum með byssu“ Fordæmir atvikið í Grindavík Fara fram á að Mangione fái dauðarefsinguna Ekið á gangandi vegfaranda Beindi byssunni yfir höfuð björgunarsveitarmanns Neituðu að rýma: „Við viljum fá að vera í friði“ „Þessi staður er ákaflega óheppilegur“ Beita öllum brögðum til að minnka tjón ef hraunið nær bænum Grindvíkingur ógnaði björgunarsveitarfólki með skotvopni „Minni kraftur í þessu samanborið við fyrri gos“ Myndir: Eldgos ógnar Grindavík Snýst allt um að tryggja öryggi fólks Gos við bæjarmörkin: Aukafréttatími í hádeginu Ein af dekkstu sviðsmyndunum að raungerast Björgunarsveitarfólki ógnað við rýmingu Eldgosið séð úr lofti Vonast til að hefja störf í Grindavík strax á morgun Sterkari merki en fyrir síðustu eldgos Bein útsending: Ræða skýrslu fjármálastöðugleikanefndar Gestir vaktir og Bláa lónið rýmt í snatri Vaktin: Eldgos hafið nærri Grindavík Þreyttur á áreiti og selur Tesluna fyrir slikk Samþykki annarra verði ekki lengur skilyrði fyrir hunda- og kattahaldi Tók upp hníf eftir útistöður við mann á hóteli Síður með ofbeldi barna spretti upp eins og gorkúlur Orkuveitan vill reisa fimmtán vindmyllur Nemendur Vallaskóla í þremur fyrstu sætunum í Stóru upplestrarkeppninni Ætla að bæta þjónustu en störfum fækki í einhverjum tilvikum Nýtt gervigreindaræði vekur upp spurningar um höfundarrétt Sjá meira