Réttlæta ofbeldi með því að þolandi eigi það skilið Rafn Ágúst Ragnarsson skrifar 13. mars 2025 20:31 Margrét Valdimarsdóttir er dósent í félags- og afbrotafræði. Vísir/Arnar Dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands segir fangelsin full af ofbeldisfólki sem telja sín brot vægara eðlis en annarra. Fréttir af manndrápi í Gufunesi á dögunum sé til marks um varhugaverða þróun. Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét. Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Bein útsending: Páfakjör í Páfagarði Erlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Innlent Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Innlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent Einhliða vopnahlé Rússa hafið Erlent Fleiri fréttir Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Þeir sem gangi inn sem páfaefni gangi út sem kardinálar Skorað á Ísraela og átök hafin milli Indlands og Pakistans Ekki hægt að renna sér í Lágafellslaug næstu vikuna Rekstur Reykjanesbæjar fram úr vonum vegna hærri útsvarstekna Veiðigjöldin enn rædd en þó ekki á dagskrá í dag Sex evrópskir utanríkisráðherrar skora á Ísrael Sjá meira
Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét.
Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Bein útsending: Páfakjör í Páfagarði Erlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Innlent Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Innlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent Einhliða vopnahlé Rússa hafið Erlent Fleiri fréttir Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Þeir sem gangi inn sem páfaefni gangi út sem kardinálar Skorað á Ísraela og átök hafin milli Indlands og Pakistans Ekki hægt að renna sér í Lágafellslaug næstu vikuna Rekstur Reykjanesbæjar fram úr vonum vegna hærri útsvarstekna Veiðigjöldin enn rædd en þó ekki á dagskrá í dag Sex evrópskir utanríkisráðherrar skora á Ísrael Sjá meira