Skoðun

Háskóli Íslands 100 ára (einsemd!)

Háskóli Íslands er 100 ára á þessu ári. Er látið í það skína að hann muni brátt verða meðal 100 bestu háskóla í heimi en hvernig miðar?

Svarið er í síðustu könnun QS stofnunarinnar (topuniversities.com) á 2.000 háskólum sem birtist á vefsíðu mbl.is þann 6.9. og sagt var frá í Fréttablaðinu 7.9. Efst er nú Cambridge síðan Harvard, MIT og þá Yale. Háskóli Íslands finnst ekki meðal efstu 400.

Vægi háskólastofnana fer ekki eftir hátæknibyggingum heldur vísindavinnu starfsmanna þeirra sem leitast við að fá niðurstöður rannsókna sinna birtar sem greinar í virtum ritrýndum tímaritum. Viðtökur annarra vísindamanna á niðurstöðum til nota í frekari rannsóknum og þeir skrá síðan sem tilvitnun (citation) er talinn mikilvægur mælikvarði á vægi rannsókna.

Fyrrverandi háskólarektor benti m.a. á þýðingu tilvitnana. Það hefur einnig komið vel fram á vísindaráðstefnum á vegum RANNÍS, verið notað við mat á deildum Háskólans og var vitnað til í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á Háskóla Íslands árið 2005.

Yfirlit yfir vísindagreinar og tilvitnanatíðni í þær má sjá í gagnagrunninum Science Citation Index (SCI), sem nær aftur til ársins 1945. SCI var upphaflega eingöngu í bókarformi og greindi aðeins frá fyrsta höfundi en var síðar tölvuvæddur og sýnir einnig meðhöfunda en hlutur fyrsta höfundar er almennt talinn mestur.

Gagnagrunnurinn er nú aðgengilegur á netinu. Við athugun á vísindavinnu er þannig auðvelt fyrir hvern sem er að fá yfirlit yfir birtar greinar sem og tilvitnanatíðni í þær og þannig raunsæja hugmynd um vægi vísindamanns.

Við úrtakskönnun á tilvitnanatíðni í verk bandarískra læknaprófessora og höfunda kennslubókar í lyflæknisfræði fundust allt upp í 16.000 tilvitnanir í vísindaverk einstaklings en flestir voru með milli 1.000-1.800 tilvitnanir.

Árið 1999 birtist í Náttúrufræðingnum grein um tíðni tilvitnana í verk íslenskra vísindamanna sem fyrsta höfundar. Fundust tilvitnanir í verk 490 einstaklinga af um 600 sem var kannað. Dreifingin var frá einni upp í hæst 3.773 tilvitnanir á þeim tíma. Aðeins 29,2% vísindamanna höfðu náð meira en 100 tilvitnunum, 3,7% meira en 500 og 2,9% meira en 1.000. Eins og sjá mátti í greininni voru þekktir vísindamenn efstir.

Könnuninni hefur verið haldið lauslega áfram og nær nú til tæplega 900 einstaklinga. Dreifingin er svipuð, þ.e. 2,6% með meira en 1.000 tilvitnanir, 1,3% hærri en 1.500 og 0,8% hærri en 2.000. Þrír einstaklingar eða 0,3% hafa náð meira en 3.000 tilvitnunum, hæstur sem fyrr er Sigurður Helgason stærðfræðiprófessor við MIT með um 6.000 tilvitnanir.

Erlendir háskólar með metnað keppast um að ráða til sín hæfustu vísindamennina og oft eru settar á stofn nefndir til að leita að og semja við þá, en hvað gerir Háskóli Íslands sem ætlar sér að verða meðal 100 bestu!

Eins og fram kemur í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á H.Í. árið 2005 hafa oft orðið deilur um ráðningar í mörgum deildum Háskóla Íslands. Deilt hefur verið um vinnu stöðunefnda og niðurstöður þeirra jafnvel leitt til málaferla án þess að mati stöðunefnda hafi nokkrum sinnum verið hnekkt hvorki af viðkomandi háskóladeildum né dómstólum.

Af fimm efstu íslensku vísindamönnunum sem náð hafa um 2.500-3.600 tilvitnunum og eru meðal þeirra efstu 0,6%, sóttu 3 um stöðu við Háskóla Íslands, öllum var hafnað en þeir síðan orðið prófessorar við erlenda háskóla og þekktir vísindamenn á alþjóðavettvangi. Þeir sem ráðnir voru höfðu milli 110-180 tilvitnanir. Einstaklingur sem náði aðeins um 50 tilvitnunum var ráðinn sem prófessor en annar sem náð hefur 1.200 tilvitnunum var hafnað. Sá varð prófessor við danskan háskóla.

Einstaklingur með langlægstu tilvitnanatíðni var ráðinn sem prófessor en sá með flestar allra umsækjenda eða um 100 tilvitnanir talinn óhæfur. Einstaklingur með enga tilvitnun var ráðinn í stjórnunarstöðu á háskólastofnun en umsækjendum sem náð hafa allt að 1.000 hafnað. Einn þeirra var síðar ráðinn í samskonar stöðu við fremstu stofnun á Norðurlöndum.

Af 11 hæstu læknum hvað snertir tilvitnanatíðni hafa 7 boðið Háskóla Íslands þjónustu sína með umsóknum um stöður, þremur var hafnað. Meðaltilvitnanatíðni í vísindagreinar starfsmanna Háskóla Íslands var 4,11 samkvæmt Ríkisendurskoðun árið 2005. Einstaklingur með yfir 500 tilvitnanir í eina grein og kennslureynslu og tilboð frá einum fremsta læknaskóla í heiminum er ekki talinn nothæfur við Háskóla Íslands.

Háskóli Íslands sem ætlar sér að verða meðal 100 bestu í heiminum hefur hafnað og ekki talið nothæfa umsækjendur sem hafa numið og kennt m.a. við Karólínsku stofnunina, Háskólann í Lundi, Harvard, Yale eða Kings College. Skaðinn á slíku fyrir þjóðfélagið er ekki aðeins vannýting á hæfum starfskröftum heldur ekki síður að tengsl þeirra við erlendar menntastofnanir nýtast ekki.

Vandinn við ráðningarferli Háskóla Íslands er hlutverk og vald stöðu/dómnefnda, íslenska kunningsskaparkerfið og siðleysið. Stöðunefndirnar hafa algjört vald til að meta einstaklinga að eigin geðþótta og getað snúið alþjóðlegum viðmiðunum á haus og raðað einstaklingum og jafnvel dæmt þá óhæfa án þess að viðkomandi háskóladeildir geti breytt því. Málskotsréttur er enginn hvorki innan Háskólans né í dómskerfinu. Við erlendar stofnanir yrði alltaf að taka rökstuddar athugasemdir til greina og dómstólaleiðir væru opnar.

Mótmæli og jafnvel málaferli hafa verið gagnslaus, hvorki Hæstiréttur, menntamálaráðuneyti né Umboðsmaður Alþingis hafa haft dómgreind, djörfung og dug til að sporna við.

Getur háskóli sem hafnar afburðamönnum og oft virðist ráða þriðja besta umsækjanda eða neðar orðið annað en þriðja flokks skóli?

Yfirlýsingar forráðamanna skólans um að verða brátt meðal 100 bestu er fáránleg blekking. Skólinn þyrfti ekki að vera í einsemd á botninum næstu 100 árin ef grundvallarreglur lýðræðis væru innleiddar svo sem málskotsréttur umsækjenda eins og gerist í siðmenntuðum löndum.




Skoðun

Sjá meira


×