Dýrlingurinn með hnútasvipuna

Einhvers staðar las ég á netinu að nú þætti vísindamönnum fara að kortast líkurnar á að finnast mundi önnur viti borin tæknimenning í alheiminum en okkar. Þeir sögðu sem svo að ef tæknivæddar geimverur væru um allt, þá hlytum við nú þegar að vera búin að sjá einhver merki um þá miklu orkunotkun þeirra sem tæknimenning krefst. Að ekki sé nú minnst á að við ættum að vera löngu búin að ná sjónvarpssendingum geimveranna en á einhverjum tímapunkti í þróun sinni hlytu þær að hafa sent frá sér sjónvarpsbylgjur.

En í mínu sjónvarpi er semsé hvergi að finna AlienTV. Niðurstaðan getur því aðeins orðið sú að við séum einu lífverurnar í alheiminum sem höfum þróað með okkur tæknimenningu.

Nú var það svo að málsmetandi menn hafa, þrátt fyrir sjónvarpsleysið utan úr geimnum, enn mikla trú á að þar sé eitthvað að finna. Nú er að minnsta kosti nýhafin umfangsmesta geimveruleit okkar hingað til. Svo ég vona það besta. Forvitnin í mér hefur nefnilega alltaf krafist þess að geimverur séu til og helst að ég fái að kynnast þeim eitthvað áður en ég dey. En um leið hefur mér reyndar upp á síðkastið farið að blöskra svolítið tilhugsunin um hvernig geimverunum litist á blikuna ef þær rækjust nú hingað sem gestir yfir óravíðáttu geimsins.

Hvað myndu gestirnir sjá? Myndu þeir ganga glaðir inn í hús tegundar sem vissulega getur unnið saman og reist og þróað ýmislegt snoturt, en er öðrum stundum sjálfri sér svo sundurþykk að það stappar brjálæði næst?

Geimverur, sem ná því stigi að ferðast milli stjarnanna, hljóta eiginlega að vera búnar að losa sig við mesta glóruleysið úr menningu sinni og hugsun, og hvernig gæti þá sómakær háþróuð geimvera annað en fyllst hryllingi og vonleysi þegar hún stæði andspænis meintum vitsmunaverum, sem hefðu vissulega náð fágætum árangri í vísindum og tækni á örskömmum tíma, en væru líka tilbúnar til að drepa hver aðra í hrönnum og ganga sjálfar í dauðann í þrotlausu þrefi um hver ætti flottasta ósýnilega vininn – eins og einhver orðaði það.

Frumbyggi húðstrýktur

Og nú víkur sögunni eins og hendi sé veifað utan úr víðáttum geimsins og niður í sólbakaða rykuga trúboðsstöð í Kaliforníu og þar er kuflklæddur maður tæplega sjötugur að lúberja ungan frumbyggja með hnútasvipu sem aðrir munkar hafa bundið við staur. Munkurinn leggur sig allan fram við barsmíðarnar þótt hann sé bersýnilega sárþjáður sjálfur af fótarmeini og ýmsum kvillum, og hann lætur sig einu gilda þjáningarópin frá unga frumbyggjanum sem hangir í böndunum, nema hvað þegar munkurinn hefur lokið sér af, þá gerir hann krossmark í bak og fyrir og fullvissar hinn húðstrýkta um að þetta hafi verið guði til dýrðar og nú hafi hann færst nær himnaríki og eilífri sælu.

Þessi mynd af guðsmanninum að lúskra á manni sem hafði á einhvern hátt gengið gegn smámunasemi munkareglunnar, sem hélt úti trúboðsstöðinni, hún var því miður ekki sjaldgæf. Munkurinn var af reglu Fransiskana og þeim hafði verið fengið það verkefni af spænska kónginum að útbreiða kristin gildi í Kaliforníu, og það gerðu þeir svona – með hörku og ofbeldi þegar svo bar undir.

Frumbyggjarnir eða hinir svonefndu Indíánar á svæðinu fengu ekkert val um hvort þeir vildu undirgangast kristindóminn, kærleika Krists var troðið ofan í þá með offorsi og munkarnir lögðu sig meðvitað fram um að uppræta siði, tungumál og menningu frumbyggjanna, svo þeir yrðu móttækilegri fyrir bænakvakinu og syndatalinu. Munkurinn sem mundaði hnútasvipuna var æðsti yfirmaður Fransiskana á allmörgum trúboðsstöðvum þar um slóðir og hann var með einhverjum undarlegum hætti ekki talinn vondur maður.

Hann hét Junípero Serra og fæddist af fátæku bændafólki á Mæjorka 1713. Frá blautu barnsbeini þráði hann að ganga í þjónustu kirkjunnar og breiða út trú á Jesú Krist. Hann varð doktor í guðfræði og hefði getað setið á hægum sessi á Mæjorka en reri að því öllum árum að komast til Mexíkó og gerast trúboði á slóðum þeirra Indíána sem enn voru heiðnir.

Tæplega fertugur komst hann vestur um haf og var þar til æviloka. Hann var atorkumaður og brennandi í andanum svo honum voru brátt falin ábyrgðarverk. Til dæmis var hann um skeið útsendari rannsóknarréttarins illræmda í héraði einu og sendi skýrslur til yfirboðara sinna um ægilegar galdrakindur meðal héraðsbúa. Hann hafði þá látið handtaka nokkra, einkum konur, sem hann sakaði um viðurstyggilega glæpi eins og ákalla andskotann í líki kiðlinga og fljúga um loftið á kústsköftum. Serra krafðist harðrar refsingar yfir þeim djöfladýrkendum, ella myndi viðbjóður þessi breiðast út til frumbyggjanna. Því miður hefur mér ekki tekist að afla upplýsinga um hvaða refsingu þessar galdrakindur fengu, en rannsóknarrétturinn var náttúrlega ekki þekktur fyrir hálfkák eða miskunn.

Sjálfspíslir

Serra var þá líka orðinn frægur fyrir sjálfspíslir þær sem hann lagði á sig. Þær áttu að hreinsa sálu hans af syndum. Innan á kuflum Serra voru því ýmist þyrnar eða vírbútar sem rifu sífellt hörundið til blóðs, hann barði sig grjóti við hvert tækifæri, húðstrýkti sig með hárbeittum járnstöngum og hnútasvipum, og neitaði að láta gera að vondu sári á fæti svo hann varð æ haltari með árunum.

Af einhverjum ástæðum hneigðust trúmenn í þá daga og stundum síðar til að telja eitthvað göfugt og kristilegt við slíkan masókisma ef yfirbragð hans var trúarlegt en ekki einungis kynferðis­legt, en jafnvel þá þótti Serra ganga helstil langt í blóðþorsta sínum.

Hins vegar þótti yfirboðurum hans framganga hans gegn frumbyggjum í Kaliforníu til stakrar fyrirmyndar. Sú stóra Kalifornía sem Serra átti að annast tilheyrir reyndar nú bæði Mexíkó og Bandaríkjunum. Þangað var hann skipaður 1768 og gekk afar rösklega fram allt til æviloka 1784.

Það eru til mörg dæmi um að Serra hafi sýnt einstökum frumbyggjum góðvild og jafnvel hlýju. En á þeim sama tíma létu líka þúsundir frumbyggja lífið þegar lifnaðarháttum þeirra var gerbylt, menning þeirra svívirt, margir drepnir sem hreyfðu mótbárum, öðrum refsað harðlega fyrir það sem þeim fannst óskiljanleg brot á dogmatískum siðareglum Spánverjanna. Og frumbyggjum var í fyrsta sinn kennt að berja börnin sín, það höfðu þeir aldrei látið sér detta í hug áður en var nú tjáð að það væri guði þóknanlegt og í samræmi við kristin gildi.

Lítill vafi er á að Serra trúði því í einlægni að þær ruddalegu trúboðsaðferðir sem hann og aðrir Fransiskanar notuðu, og þær ströngu refsingar sem hann og fleiri beittu, væru mikil sáluhjálp frumbyggjunum og eina ráðið til að forða þeim frá helvíti. En bætir einlægnin orðspor hans? Er nokkuð hættulegra en hugsjónamenn sem telja sig hafa höndlað hinn eina sannleika og þeir hafi umboð frá guði til að ráða lífi og dauða annars fólks?

Prúðmennið Frans páfi

En hvað? Ég sagði sjálfur áðan að þetta væri ekki óalgeng saga. Hvað er þá merkilegt við hana? Og hvað kemur hún geimverum við?

Jú, ef við fengjum nú gesti og þeir kæmust að því að andlegur leiðtogi stórs hluta mannkynsins – hið annálaða prúðmenni Frans páfi – hefði rétt í þessu tekið Junípero Serra, mann sem er persónulega ábyrgur fyrir dauða og þjáningum þúsunda, að páfi hefði tekið hann í dýrlingatölu sakir guðhræðslu hans – sem þýðir í raun að Serra telst nú sérlega guði þóknanlegur, hann er talinn fyrirmynd annars fólks og sérstakt göfugmenni og eiginlega kominn í stöðu hálfguðs því það má nú biðja til hans eins og guðs – hvernig ættu gestirnir að skilja það?

Nei, það varla hægt að bjóða gestum upp á svoleiðis furður. Svo kannski er þrátt fyrir allt best að það komi engir gestir, já, það séu bara alls engir gestir til, við séum ein hér í húsinu, kannski að smíða undursamleg tæki á efri hæðunum en að murka lífið hvert úr öðru í kjallaranum, og tilbiðjum ofstopamenn eins og Serra á miðhæðinni, og umhverfis húsið sé ekkert. Já, kannski er það bara best.