Þögnin er rofin – núna þarf að auka öryggið Bjarni Karlsson skrifar 11. júlí 2017 07:00 Þessa daga fer fram mikilvæg umræða um það hvað geti verið eðlileg viðbrögð í samfélagi okkar gagnvart kynferðisofbeldi einkum þegar það snýr að börnum. Kveikjan að umræðunni er spurningin um uppreist æru lögfræðings sem í framhaldinu vill endurheimta lögmannsréttindi sín og þorra almennings í landinu er misboðið, því eitt er að mega vinna fyrir sér og annað að njóta þess ríka trúnaðar sem lögmannsréttindi fela í sér. Það var stórkostleg breyting á 10. áratug síðustu aldar þegar þolendur kynferðisofbeldis hættu að skammast sín fyrir ofbeldið sem þau höfðu orðið fyrir og byrjuðu að segja frá. Núna vita þau sem beita kynferðisofbeldi að líklega muni verk þeirra ekki liggja í þagnargildi. Það er mikilvægt. Enn er þó langt í land og kynferðisofbeldi virðist ekki í rénun þrátt fyrir þessa breytingu. Í því sambandi langar mig að benda á þætti sem ég held að við þurfum að bæta í því skyni að ná meiri árangri. Ég hef starfað við sálgæslu sem prestur frá 1990 og hef enga tölu á þeim hundruðum þolenda, gerenda og ástvina beggja vegna borðs sem ég hef horfst í augu við á þeim tíma. Af öllum kynferðisglæpum er barnaníð ömurlegast og skuggarnir oft langir sem það varpar inn á æviveginn og til eru kynferðisglæpamenn sem aldrei nokkurn tímann ná þeim þroska að skilja alvöru gjörða sinna og þann skaða sem þeir hafa valdið. Hins vegar er það líka svo í lífi mjög margra sem orðið hafa fyrir kynferðisofbeldi í æsku að óttinn við að segja frá tengist ekki síst áhyggjum af viðbrögðum umhverfisins sem, þrátt fyrir að hafa batnað mikið hin síðari ár, einkennast enn af of miklum upphrópunum og einföldunum sem ekki hjálpa. Þolendur barnaníðs fá t.d. gjarnan þau skilaboð að þau hafi orðið fyrir sálarmorði eða að vegna ofbeldisins eigi þau hreinlega enga æsku til að minnast. Gerendur í barnaníðsmálum eru sömuleiðis skilgreindir í einn flokk og um þá fullyrt með fáum stórum orðum. Sá sem eitt sinn hefur níðst á barni er að eilífu skilgreindur af því verki sínu og því ítrekað haldið fram að slíkt fólk geti ekki breyst og aldrei batnað. Við gleymum því hins vegar gjarnan að flestir barnaníðingar eru á táningsaldri þegar verknaður er framinn og eru oft náskyldir fórnarlömbum sínum. Fjölskylduboð og sumarbústaðaferðir eru líklega algengustu vettvangar glæpanna. Flestum gerendum endist ekki ævin til að harma gjörðir sínar eftir að þeir ná þroska og verða nýtir þjóðfélagsþegnar. Og flestir þolendur ná þrátt fyrir allt og allt að eiga gott líf sem ekki einkennist af níðinu þótt afleiðingarnar séu alltaf alvarlegar. Ég álít að núna sé tími kominn til að ná meiri árangri í því að stöðva barnaníð í samfélagi okkar og auka kynferðislegt öryggi. Mikilvægur liður í því væri að minnka ofsann í þessum málum en efla samtal, fræðslu og opið aðhald á öllum sviðum og stigum samfélagsins þannig að færri þolendur finni sig knúna til að læsa reynslu sína inni og henda lyklinum og færri gerendur komist upp með athæfi sitt heldur séu gripnir, haldið ábyrgum þegar í stað og refsað með raunhæfum hætti. Fjöldi þolenda þorir ekki að ræða sín mál af því að þau geta ekki treyst umhverfinu til að vera skynsamt. Helstu úrræðin sem við eigum eru refsingar en þegar kemur að því að halda fólki ábyrgu og auka öryggi erum við fákunnandi. Útkoman er sú að fjölmargar stórfjölskyldur lifa í ískaldri þögn vegna óuppgerðra kynferðisofbeldismála sem enginn veit hvernig á að vinna úr. Ófáir menn eru útlægir frá landinu vegna þess að þeir voru einu sinni dæmdir og ef þeir voga sér að heimsækja ástvini eru þeir varla komnir í gegnum tollinn fyrr en þeir eru teknir fyrir á samfélagsmiðlum og allt um þá er rifjað upp því netið gleymir engu. Í raun handjárnum við gerendur og þolendur saman í órjúfanlegum sársauka og skömm með því að við gefum ofbeldisglæpnum eilíft líf. Og ef einhver imprar á þáttum eins og fyrirgefningu eða mannúðlegri meðhöndlun barnaníðinga er sá sami ásakaður um að gera lítið úr þjáningu fórnarlamba og draga taum ofbeldismanna. Þegar þolandi ofbeldis finnur fyrirgefningu vaxa fram í lífi sínu merkir það ekki að hann hafi skipt um skoðun á því sem gerðist og nú sé það orðið í lagi. Fyrirgefning er það þegar ofbeldið hefur ekki lengur vald yfir lífi þolandans. Ef við viljum raunverulega auka öryggi barna í samfélagi okkar og draga úr kynferðisofbeldi gagnvart þeim er einangrun og útskúfun fólks sem haldið er barnagirnd vond hugmynd og til þess fallin að auka á líkur á brotum. Raunhæfara væri að fela heilbrigðisyfirvöldum að annast þjónustu og eftirlit með brotlegum aðilum sem tekið hafa út sína refsingu og nálgast málefnið sem sértækan heilsuvanda. Nú teldi ég eðlilegt í ljósi samfélagsumræðunnar um þessi mál, sem augljóslega liggur á okkur öllum, að lögreglu- og heilbrigðisyfirvöld tefldu fram þar til bærum fulltrúum sem lýstu því fyrir þjóðinni hvaða viðbrögð séu talin líklegust til árangurs í þessum efnum. Við höfum náð þeim árangri að þolendur eru hættir að þegja og skammast sín. Núna þarf að auka öryggið.Höfundur er MA í kynlífssiðfræði og prestur við sálgæslu- og sálfræðistofuna Haf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Bjarni Karlsson Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Þessa daga fer fram mikilvæg umræða um það hvað geti verið eðlileg viðbrögð í samfélagi okkar gagnvart kynferðisofbeldi einkum þegar það snýr að börnum. Kveikjan að umræðunni er spurningin um uppreist æru lögfræðings sem í framhaldinu vill endurheimta lögmannsréttindi sín og þorra almennings í landinu er misboðið, því eitt er að mega vinna fyrir sér og annað að njóta þess ríka trúnaðar sem lögmannsréttindi fela í sér. Það var stórkostleg breyting á 10. áratug síðustu aldar þegar þolendur kynferðisofbeldis hættu að skammast sín fyrir ofbeldið sem þau höfðu orðið fyrir og byrjuðu að segja frá. Núna vita þau sem beita kynferðisofbeldi að líklega muni verk þeirra ekki liggja í þagnargildi. Það er mikilvægt. Enn er þó langt í land og kynferðisofbeldi virðist ekki í rénun þrátt fyrir þessa breytingu. Í því sambandi langar mig að benda á þætti sem ég held að við þurfum að bæta í því skyni að ná meiri árangri. Ég hef starfað við sálgæslu sem prestur frá 1990 og hef enga tölu á þeim hundruðum þolenda, gerenda og ástvina beggja vegna borðs sem ég hef horfst í augu við á þeim tíma. Af öllum kynferðisglæpum er barnaníð ömurlegast og skuggarnir oft langir sem það varpar inn á æviveginn og til eru kynferðisglæpamenn sem aldrei nokkurn tímann ná þeim þroska að skilja alvöru gjörða sinna og þann skaða sem þeir hafa valdið. Hins vegar er það líka svo í lífi mjög margra sem orðið hafa fyrir kynferðisofbeldi í æsku að óttinn við að segja frá tengist ekki síst áhyggjum af viðbrögðum umhverfisins sem, þrátt fyrir að hafa batnað mikið hin síðari ár, einkennast enn af of miklum upphrópunum og einföldunum sem ekki hjálpa. Þolendur barnaníðs fá t.d. gjarnan þau skilaboð að þau hafi orðið fyrir sálarmorði eða að vegna ofbeldisins eigi þau hreinlega enga æsku til að minnast. Gerendur í barnaníðsmálum eru sömuleiðis skilgreindir í einn flokk og um þá fullyrt með fáum stórum orðum. Sá sem eitt sinn hefur níðst á barni er að eilífu skilgreindur af því verki sínu og því ítrekað haldið fram að slíkt fólk geti ekki breyst og aldrei batnað. Við gleymum því hins vegar gjarnan að flestir barnaníðingar eru á táningsaldri þegar verknaður er framinn og eru oft náskyldir fórnarlömbum sínum. Fjölskylduboð og sumarbústaðaferðir eru líklega algengustu vettvangar glæpanna. Flestum gerendum endist ekki ævin til að harma gjörðir sínar eftir að þeir ná þroska og verða nýtir þjóðfélagsþegnar. Og flestir þolendur ná þrátt fyrir allt og allt að eiga gott líf sem ekki einkennist af níðinu þótt afleiðingarnar séu alltaf alvarlegar. Ég álít að núna sé tími kominn til að ná meiri árangri í því að stöðva barnaníð í samfélagi okkar og auka kynferðislegt öryggi. Mikilvægur liður í því væri að minnka ofsann í þessum málum en efla samtal, fræðslu og opið aðhald á öllum sviðum og stigum samfélagsins þannig að færri þolendur finni sig knúna til að læsa reynslu sína inni og henda lyklinum og færri gerendur komist upp með athæfi sitt heldur séu gripnir, haldið ábyrgum þegar í stað og refsað með raunhæfum hætti. Fjöldi þolenda þorir ekki að ræða sín mál af því að þau geta ekki treyst umhverfinu til að vera skynsamt. Helstu úrræðin sem við eigum eru refsingar en þegar kemur að því að halda fólki ábyrgu og auka öryggi erum við fákunnandi. Útkoman er sú að fjölmargar stórfjölskyldur lifa í ískaldri þögn vegna óuppgerðra kynferðisofbeldismála sem enginn veit hvernig á að vinna úr. Ófáir menn eru útlægir frá landinu vegna þess að þeir voru einu sinni dæmdir og ef þeir voga sér að heimsækja ástvini eru þeir varla komnir í gegnum tollinn fyrr en þeir eru teknir fyrir á samfélagsmiðlum og allt um þá er rifjað upp því netið gleymir engu. Í raun handjárnum við gerendur og þolendur saman í órjúfanlegum sársauka og skömm með því að við gefum ofbeldisglæpnum eilíft líf. Og ef einhver imprar á þáttum eins og fyrirgefningu eða mannúðlegri meðhöndlun barnaníðinga er sá sami ásakaður um að gera lítið úr þjáningu fórnarlamba og draga taum ofbeldismanna. Þegar þolandi ofbeldis finnur fyrirgefningu vaxa fram í lífi sínu merkir það ekki að hann hafi skipt um skoðun á því sem gerðist og nú sé það orðið í lagi. Fyrirgefning er það þegar ofbeldið hefur ekki lengur vald yfir lífi þolandans. Ef við viljum raunverulega auka öryggi barna í samfélagi okkar og draga úr kynferðisofbeldi gagnvart þeim er einangrun og útskúfun fólks sem haldið er barnagirnd vond hugmynd og til þess fallin að auka á líkur á brotum. Raunhæfara væri að fela heilbrigðisyfirvöldum að annast þjónustu og eftirlit með brotlegum aðilum sem tekið hafa út sína refsingu og nálgast málefnið sem sértækan heilsuvanda. Nú teldi ég eðlilegt í ljósi samfélagsumræðunnar um þessi mál, sem augljóslega liggur á okkur öllum, að lögreglu- og heilbrigðisyfirvöld tefldu fram þar til bærum fulltrúum sem lýstu því fyrir þjóðinni hvaða viðbrögð séu talin líklegust til árangurs í þessum efnum. Við höfum náð þeim árangri að þolendur eru hættir að þegja og skammast sín. Núna þarf að auka öryggið.Höfundur er MA í kynlífssiðfræði og prestur við sálgæslu- og sálfræðistofuna Haf.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun