Neytendur eða viðskiptavinir Þórlindur Kjartansson skrifar 9. febrúar 2018 07:00 Margt breyttist á Bláa hnettinum þegar hinn ofur-hressi stuðbolti Gleði-Glaumur klöngraðist út úr geimskipinu sínu. Börnin á hnettinum kynntust fyrir hans tilstilli í fyrsta skiptið hvernig það væri að hafa almennilegt stuð í kringum sig. Það eina sem þau þurftu að láta af hendi til að byrja með voru sárafáir dropar úr æskubrunni sínum.Neyslugleði Á Íslandi breyttist líka ýmislegt síðastliðið vor þegar amerískur verslunarrisi opnaði risaverslun stútfulla af áður ófáanlegu góðgæti í iðnaðarpakkningum og ýmiss konar munaðarvöru á hlægilegu verði. Viðbrögðin voru víðast hvar á eina leið—loksins var komin til landsins útlensk verslun sem ekki okraði grimmilega á langþjáðu íslensku launafólki heldur bauð þeim, af hjartahreinni góðmennsku, að njóta á sanngjörnu verði allra þeirra kræsinga sem hagfræðileg stærðarhagkvæmni hefur fram að færa neytendum til hagsbóta. Og því verður ekki á móti mælt að margt í versluninni er fáanlegt á stórgóðu verði, og þar fást ýmsar gæðavörur sem eru sannarlega góð viðbót við það vöruúrval sem íslenskum neytendum hafði staðið til boða fram að því. Yfir hverju ætti þá að vera hægt að kvarta? „Sjáið þið ekki veisluna?“ var viðkvæðið þar sem fólk hljóp á milli rekka og stútfyllti tröllvaxnar innkaupakerrurnar af alls konar varningi sem engan hafði áður grunað að hann sárvantaði. Og út af þéttpökkuðu bílastæðinu sliguðust fólksbílar, jepplingar og forstjórajeppar eins og drekkhlaðnir loðnubátar á heimstíminu, út á bensínstöð til þess að flytja varninginn heim, knúnir af ódýrasta og besta bensíni sem íslenskur almenningur hafði nokkru sinni kynnst.Má ég sjá í pokann? Upplifunin af því að versla í þessari nýju neysluparadís var ólík því sem fólk hafði áður kynnst hér á landi. Ein nýjungin fólst í því að einungis innmúruðum félagsmönnum er heimilt að versla í nýju búðinni og enginn fær afgreiðslu nema gegn framvísun gilds meðlimaskírteinis. Önnur nýjung fólst í óvenjulegri umhyggjusemi sem verslunarrisinn sýnir meðlimum sínum þegar þeir yfirgefa klúbbinn með varninginn sinn. Fólki er ekki hleypt út fyrr en ágætt og vingjarnlegt fólk—sem hefur líklega verið ráðið í starfið einmitt vegna þess að það er ágætt og vingjarnlegt—gengur upp að klúbbfélaganum og fer yfir það hvort allt það sama sé í pokanum eins og fram kemur á kassastrimlinum. Þetta er örugglega nýlunda hér á landi því flestum hefur hingað til þótt það vera stækasta ókurteisi að þjófkenna fólk án minnstu mögulegu vísbendingar um þjófnað. En þetta kostar aðgöngumiðinn í neysluútópíuna—að þurfa að sæta sömu meðferð og smábarn sem er grunað um að hafa stolið smáköku úr krukku. „Sýndu mér hendurnar. Báðar í einu. Opnaðu munninn.“ Líklega hefur þessi nýstárlegi samskiptamáti í íslenskri verslun vakið reiði nægilegra margra til þess að verslunarrisinn teldi þörf á því að gefa nánari skýringu á athæfi sínu. Rétt þar sem komið er að útganginum var nefnilega hengdur upp lítill miði. Þar stóð: „Spurning: Af hverju er farið yfir strimilinn þegar ég yfirgef vöruhúsið? Svar: Til að ganga úr skugga um að þú hafir fengið allar vörur sem þú greiddir fyrir og að rétt verð hafi verið greitt.“ Einmitt.Viðskiptavinátta Þessi afstaða til kúnnans er mjög ólík því sem kalla mætti gagnkvæma virðingu. Það er hins vegar þannig samband sem við er átt þegar verslun lítur á einstaklinga sem viðskiptavini—en ekki bara neytendur. Í þannig sambandi fylgir vöruframboðinu gjarnan vönduð ráðgjöf þar sem starfsmenn hafa einlægan áhuga á því að varan sem keypt er sé sú besta fyrir þann tilgang sem viðskiptavinurinn ætlar henni. Næst þegar þið fáið frábæra þjónustu frá vingjarnlegum og áhugasömum starfsmanni í verslun skuluð þið því spá í hvort það eina sem viðskiptavinurinn fær fyrir uppsett verð sé varan sjálf. Það er nefnilega umhugsunarvert hvort það sé alltaf hagkvæmara að kaupa vörur á lægra verði—eða hvort það sé skynsamlegra að gera innkaupastefnu hagsýna bóndans í Borgarfirði að sinni: „Ef það er ekki til í kaupfélaginu, þá hef ég enga þörf fyrir það.“Nokkra dropa Líklega hefur það verið margreynt og útreiknað í höfuðstöðvum verslanakeðjunnar að það borgi sig frekar að móðga nokkra þverhausa heldur en að taka ögn meiri áhættu á því að einhver steli úr búðinni. Þannig virka stórfyrirtæki. Þar eru ákvarðanir teknar að vel tölfræðilega ígrunduðu máli. En við þetta tapast þó ýmislegt sem sumum gæti þótt verðmætara heldur en fimm lítra pakkning af flösusjampói. Neytandi sem undirgengst skilmála verslunarinnar fær þörfum sínum sannarlega uppfyllt á vélrænan og ópersónulegan hátt, þar sem engin óþörf mannleg samskipti, tillitssemi og mannvirðing, þvælast fyrir því háleita markmiði að tryggja fólki aðgang að sem mestu magni af neysluvörum á sem lægstu verði. Það eina sem hann þarf að láta í staðinn eru nokkrir dropar af sjálfsvirðingu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórlindur Kjartansson Mest lesið Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Sjá meira
Margt breyttist á Bláa hnettinum þegar hinn ofur-hressi stuðbolti Gleði-Glaumur klöngraðist út úr geimskipinu sínu. Börnin á hnettinum kynntust fyrir hans tilstilli í fyrsta skiptið hvernig það væri að hafa almennilegt stuð í kringum sig. Það eina sem þau þurftu að láta af hendi til að byrja með voru sárafáir dropar úr æskubrunni sínum.Neyslugleði Á Íslandi breyttist líka ýmislegt síðastliðið vor þegar amerískur verslunarrisi opnaði risaverslun stútfulla af áður ófáanlegu góðgæti í iðnaðarpakkningum og ýmiss konar munaðarvöru á hlægilegu verði. Viðbrögðin voru víðast hvar á eina leið—loksins var komin til landsins útlensk verslun sem ekki okraði grimmilega á langþjáðu íslensku launafólki heldur bauð þeim, af hjartahreinni góðmennsku, að njóta á sanngjörnu verði allra þeirra kræsinga sem hagfræðileg stærðarhagkvæmni hefur fram að færa neytendum til hagsbóta. Og því verður ekki á móti mælt að margt í versluninni er fáanlegt á stórgóðu verði, og þar fást ýmsar gæðavörur sem eru sannarlega góð viðbót við það vöruúrval sem íslenskum neytendum hafði staðið til boða fram að því. Yfir hverju ætti þá að vera hægt að kvarta? „Sjáið þið ekki veisluna?“ var viðkvæðið þar sem fólk hljóp á milli rekka og stútfyllti tröllvaxnar innkaupakerrurnar af alls konar varningi sem engan hafði áður grunað að hann sárvantaði. Og út af þéttpökkuðu bílastæðinu sliguðust fólksbílar, jepplingar og forstjórajeppar eins og drekkhlaðnir loðnubátar á heimstíminu, út á bensínstöð til þess að flytja varninginn heim, knúnir af ódýrasta og besta bensíni sem íslenskur almenningur hafði nokkru sinni kynnst.Má ég sjá í pokann? Upplifunin af því að versla í þessari nýju neysluparadís var ólík því sem fólk hafði áður kynnst hér á landi. Ein nýjungin fólst í því að einungis innmúruðum félagsmönnum er heimilt að versla í nýju búðinni og enginn fær afgreiðslu nema gegn framvísun gilds meðlimaskírteinis. Önnur nýjung fólst í óvenjulegri umhyggjusemi sem verslunarrisinn sýnir meðlimum sínum þegar þeir yfirgefa klúbbinn með varninginn sinn. Fólki er ekki hleypt út fyrr en ágætt og vingjarnlegt fólk—sem hefur líklega verið ráðið í starfið einmitt vegna þess að það er ágætt og vingjarnlegt—gengur upp að klúbbfélaganum og fer yfir það hvort allt það sama sé í pokanum eins og fram kemur á kassastrimlinum. Þetta er örugglega nýlunda hér á landi því flestum hefur hingað til þótt það vera stækasta ókurteisi að þjófkenna fólk án minnstu mögulegu vísbendingar um þjófnað. En þetta kostar aðgöngumiðinn í neysluútópíuna—að þurfa að sæta sömu meðferð og smábarn sem er grunað um að hafa stolið smáköku úr krukku. „Sýndu mér hendurnar. Báðar í einu. Opnaðu munninn.“ Líklega hefur þessi nýstárlegi samskiptamáti í íslenskri verslun vakið reiði nægilegra margra til þess að verslunarrisinn teldi þörf á því að gefa nánari skýringu á athæfi sínu. Rétt þar sem komið er að útganginum var nefnilega hengdur upp lítill miði. Þar stóð: „Spurning: Af hverju er farið yfir strimilinn þegar ég yfirgef vöruhúsið? Svar: Til að ganga úr skugga um að þú hafir fengið allar vörur sem þú greiddir fyrir og að rétt verð hafi verið greitt.“ Einmitt.Viðskiptavinátta Þessi afstaða til kúnnans er mjög ólík því sem kalla mætti gagnkvæma virðingu. Það er hins vegar þannig samband sem við er átt þegar verslun lítur á einstaklinga sem viðskiptavini—en ekki bara neytendur. Í þannig sambandi fylgir vöruframboðinu gjarnan vönduð ráðgjöf þar sem starfsmenn hafa einlægan áhuga á því að varan sem keypt er sé sú besta fyrir þann tilgang sem viðskiptavinurinn ætlar henni. Næst þegar þið fáið frábæra þjónustu frá vingjarnlegum og áhugasömum starfsmanni í verslun skuluð þið því spá í hvort það eina sem viðskiptavinurinn fær fyrir uppsett verð sé varan sjálf. Það er nefnilega umhugsunarvert hvort það sé alltaf hagkvæmara að kaupa vörur á lægra verði—eða hvort það sé skynsamlegra að gera innkaupastefnu hagsýna bóndans í Borgarfirði að sinni: „Ef það er ekki til í kaupfélaginu, þá hef ég enga þörf fyrir það.“Nokkra dropa Líklega hefur það verið margreynt og útreiknað í höfuðstöðvum verslanakeðjunnar að það borgi sig frekar að móðga nokkra þverhausa heldur en að taka ögn meiri áhættu á því að einhver steli úr búðinni. Þannig virka stórfyrirtæki. Þar eru ákvarðanir teknar að vel tölfræðilega ígrunduðu máli. En við þetta tapast þó ýmislegt sem sumum gæti þótt verðmætara heldur en fimm lítra pakkning af flösusjampói. Neytandi sem undirgengst skilmála verslunarinnar fær þörfum sínum sannarlega uppfyllt á vélrænan og ópersónulegan hátt, þar sem engin óþörf mannleg samskipti, tillitssemi og mannvirðing, þvælast fyrir því háleita markmiði að tryggja fólki aðgang að sem mestu magni af neysluvörum á sem lægstu verði. Það eina sem hann þarf að láta í staðinn eru nokkrir dropar af sjálfsvirðingu.
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun