Óður til áhrifavalda Sif Sigmarsdóttir skrifar 13. október 2018 07:30 DVD-spilarinn minn eyðilagðist í síðustu viku. Ég keypti hann fyrir tólf árum í verslun sem nú er farin á hausinn. Tímarnir breytast og mennirnir með. En ekki ég. Það sem gerðist næst hefði átt heima á forsíðu Fréttablaðsins: „Kona fór út í búð og keypti DVD-spilara.“ Hver kaupir nýjan DVD-spilara þegar sá gamli gefur upp öndina árið 2018? Ásetningur minn er ekki að snúa við þróun mannsins: Netflix, Blu-ray, DVD, vídeótækið, ekkert sjónvarp á fimmtudögum, iðnbyltingin, upplýsingin, landbúnaðarbyltingin og BAMM: ég er safnari og veiðimaður sprangandi um á sléttum Afríku á Evuklæðunum. Neyðin kennir hins vegar naktri konu að spinna.Netflix og YouTube Sama dag og DVD-spilarinn minn gaf upp öndina voru kynntar á Skólamálaþingi Kennarasambands Íslands fyrstu niðurstöður viðamikillar rannsóknar fræðimanna við Háskóla Íslands á stöðu og framtíð íslenskunnar á tímum stafrænna samskipta og snjalltækja. Meðal þess sem rannsóknin leiddi í ljós er að enska í málumhverfi íslenskra barna er meiri og á fleiri sviðum en nokkru sinni fyrr og stór hluti 3-5 ára barna horfir á enskt efni á Netflix eða YouTube tvisvar í viku. Endasleppur eltingaleikur Ég bý á Englandi og á tvö börn. Í einfeldni minni hélt ég að það yrði leikur einn að kenna þeim íslensku. Í reglubundinni heimsókn til Íslands nýverið runnu hins vegar á mig tvær grímur. Mig vantaði barnapíu svo ég kveikti á sjónvarpinu. Börnin vildu horfa á teiknimyndaseríuna Gló magnaða sem sýnd er talsett í Sjónvarpinu. Ég fann hana á RÚV-vefnum og hugsaði mér gott til glóðarinnar: Tvær flugur í einu höggi; næði og íslenskukennsla. „Meira, meira,“ var hrópað úr stofunni þegar þættinum lauk í miðjum æsispennandi eltingaleik og á loforðinu: „Framhald í næsta þætti.“ En þegar kveikt var á næsta þætti bólaði ekkert á eltingaleiknum. Í ljós kom að þættirnir höfðu ekki verið sýndir í réttri röð í Sjónvarpinu og ég fann hvergi réttan þátt. Allt ætlaði um koll að keyra. Hvað var til bragðs að taka? Ég teygði mig í spjaldtölvuna, fór á netið og fann þar þáttinn sem börnin horfðu á alsæl – á ensku. Mörgum þykir þetta atvik eflaust lítilvægt. Dæmið fangar hins vegar viðhorfið sem mun ganga af íslenskunni dauðri. Dægurmenning barna Við getum gefið út gulli slegnar heiðursútgáfur af ritverkum Halldórs Laxness. Við getum sett Íslendingasögurnar á internetið og fagnað því með fréttatilkynningu og kampavínsmóttöku. Við getum hengt fálkaorður á rithöfunda. Við getum fellt öll börn landsins á íslenskuprófi fyrir að segja „mér hlakkar til“. En íslenskunni verður ekki bjargað úr fílabeinsturni. „Við þurfum að átta okkur á því hvað það er lítið af íslensku efni á netinu og kannski er það það sem háir okkur líka; okkur vantar bækur og þætti á íslensku,“ sagði Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, í viðtali við Morgunblaðið en hún er ein þeirra sem fara fyrir fyrrnefndri rannsókn. Hve margir barnabókahöfundar fá listamannalaun? Hve stór hluti Kvikmyndasjóðs fer í barnaefni? Hvenær fá JóiPé og Króli Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar? Hvenær fær Binni Glee fálkaorðu? Dægurmenning barna gegnir mikilvægu hlutverki við varðveislu íslenskunnar. En samt gefum við skít í hana. Börn mega horfa á teiknimyndaseríuna sína í belg og biðu. Við hæðumst að áhrifavöldum á samfélagsmiðlum sem þó framleiða eitt af því litla efni á íslensku sem krakkar geta nálgast á YouTube, Instagram og Snapchat. Ég kaupi úr sér gengna DVD-diska á Íslandi og spila þá fyrir börnin mín í London. Slíkt jafnast þó á við að úrskurða hestvagn nógu gott farartæki til að ferðast með frá Breiðholti niður í miðbæ. Við komumst ekki langt inn í framtíðina á fararskjóta fortíðar. Viljum við að íslenskan fylgi okkur um ókomin ár verðum við að bjóða henni far. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Sif Sigmarsdóttir Mest lesið Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Köstum ekki verðmætum á glæ Ingvar Jónsson Skoðun Verkafólk kaupir aðgang að íslenskum auðlindum af Norðmönnum Arndís Kristjánsdóttir Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
DVD-spilarinn minn eyðilagðist í síðustu viku. Ég keypti hann fyrir tólf árum í verslun sem nú er farin á hausinn. Tímarnir breytast og mennirnir með. En ekki ég. Það sem gerðist næst hefði átt heima á forsíðu Fréttablaðsins: „Kona fór út í búð og keypti DVD-spilara.“ Hver kaupir nýjan DVD-spilara þegar sá gamli gefur upp öndina árið 2018? Ásetningur minn er ekki að snúa við þróun mannsins: Netflix, Blu-ray, DVD, vídeótækið, ekkert sjónvarp á fimmtudögum, iðnbyltingin, upplýsingin, landbúnaðarbyltingin og BAMM: ég er safnari og veiðimaður sprangandi um á sléttum Afríku á Evuklæðunum. Neyðin kennir hins vegar naktri konu að spinna.Netflix og YouTube Sama dag og DVD-spilarinn minn gaf upp öndina voru kynntar á Skólamálaþingi Kennarasambands Íslands fyrstu niðurstöður viðamikillar rannsóknar fræðimanna við Háskóla Íslands á stöðu og framtíð íslenskunnar á tímum stafrænna samskipta og snjalltækja. Meðal þess sem rannsóknin leiddi í ljós er að enska í málumhverfi íslenskra barna er meiri og á fleiri sviðum en nokkru sinni fyrr og stór hluti 3-5 ára barna horfir á enskt efni á Netflix eða YouTube tvisvar í viku. Endasleppur eltingaleikur Ég bý á Englandi og á tvö börn. Í einfeldni minni hélt ég að það yrði leikur einn að kenna þeim íslensku. Í reglubundinni heimsókn til Íslands nýverið runnu hins vegar á mig tvær grímur. Mig vantaði barnapíu svo ég kveikti á sjónvarpinu. Börnin vildu horfa á teiknimyndaseríuna Gló magnaða sem sýnd er talsett í Sjónvarpinu. Ég fann hana á RÚV-vefnum og hugsaði mér gott til glóðarinnar: Tvær flugur í einu höggi; næði og íslenskukennsla. „Meira, meira,“ var hrópað úr stofunni þegar þættinum lauk í miðjum æsispennandi eltingaleik og á loforðinu: „Framhald í næsta þætti.“ En þegar kveikt var á næsta þætti bólaði ekkert á eltingaleiknum. Í ljós kom að þættirnir höfðu ekki verið sýndir í réttri röð í Sjónvarpinu og ég fann hvergi réttan þátt. Allt ætlaði um koll að keyra. Hvað var til bragðs að taka? Ég teygði mig í spjaldtölvuna, fór á netið og fann þar þáttinn sem börnin horfðu á alsæl – á ensku. Mörgum þykir þetta atvik eflaust lítilvægt. Dæmið fangar hins vegar viðhorfið sem mun ganga af íslenskunni dauðri. Dægurmenning barna Við getum gefið út gulli slegnar heiðursútgáfur af ritverkum Halldórs Laxness. Við getum sett Íslendingasögurnar á internetið og fagnað því með fréttatilkynningu og kampavínsmóttöku. Við getum hengt fálkaorður á rithöfunda. Við getum fellt öll börn landsins á íslenskuprófi fyrir að segja „mér hlakkar til“. En íslenskunni verður ekki bjargað úr fílabeinsturni. „Við þurfum að átta okkur á því hvað það er lítið af íslensku efni á netinu og kannski er það það sem háir okkur líka; okkur vantar bækur og þætti á íslensku,“ sagði Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, í viðtali við Morgunblaðið en hún er ein þeirra sem fara fyrir fyrrnefndri rannsókn. Hve margir barnabókahöfundar fá listamannalaun? Hve stór hluti Kvikmyndasjóðs fer í barnaefni? Hvenær fá JóiPé og Króli Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar? Hvenær fær Binni Glee fálkaorðu? Dægurmenning barna gegnir mikilvægu hlutverki við varðveislu íslenskunnar. En samt gefum við skít í hana. Börn mega horfa á teiknimyndaseríuna sína í belg og biðu. Við hæðumst að áhrifavöldum á samfélagsmiðlum sem þó framleiða eitt af því litla efni á íslensku sem krakkar geta nálgast á YouTube, Instagram og Snapchat. Ég kaupi úr sér gengna DVD-diska á Íslandi og spila þá fyrir börnin mín í London. Slíkt jafnast þó á við að úrskurða hestvagn nógu gott farartæki til að ferðast með frá Breiðholti niður í miðbæ. Við komumst ekki langt inn í framtíðina á fararskjóta fortíðar. Viljum við að íslenskan fylgi okkur um ókomin ár verðum við að bjóða henni far.
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar