Faraldurinn náttúruhamfarir og viðbrögð miðist við það Sylvía Hall skrifar 21. maí 2020 23:07 Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Vísir/Baldur Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi. Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Innlent Mannskæð skotárás í skóla í Bandaríkjunum Erlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innlent Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Innlent Stefna Open AI vegna sjálfsvígs sonarins Erlent Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Innlent Er við góða líkamlega heilsu en heilinn að „bregðast honum“ Erlent Raðsundlaugarkúkari gengur laus í Oulu Erlent Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Innlent Fleiri fréttir Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Gátu ekki opnað hraðbankann þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Málafjöldi tvöfaldast milli ára: „Hálfur milljarður farinn nú þegar“ Heilbrigðisráðuneytið færir sig um set Enginn vilji taka ábyrgð á því hvenær eigi að loka Reynisfjöru Minntust þess ekki að hafa brennt tösku fyrir Stefán Blackburn Sakar eftirlitsaðila um að framfylgja ekki leigubílalögum Játaði Hamraborgarmálið, grunaður í hraðbankamálinu og vitni í Gufunesmálinu Hraðbankinn fannst á Hólmsheiði Sjá meira
Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi.
Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Innlent Mannskæð skotárás í skóla í Bandaríkjunum Erlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innlent Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Innlent Stefna Open AI vegna sjálfsvígs sonarins Erlent Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Innlent Er við góða líkamlega heilsu en heilinn að „bregðast honum“ Erlent Raðsundlaugarkúkari gengur laus í Oulu Erlent Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Innlent Fleiri fréttir Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Gátu ekki opnað hraðbankann þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Málafjöldi tvöfaldast milli ára: „Hálfur milljarður farinn nú þegar“ Heilbrigðisráðuneytið færir sig um set Enginn vilji taka ábyrgð á því hvenær eigi að loka Reynisfjöru Minntust þess ekki að hafa brennt tösku fyrir Stefán Blackburn Sakar eftirlitsaðila um að framfylgja ekki leigubílalögum Játaði Hamraborgarmálið, grunaður í hraðbankamálinu og vitni í Gufunesmálinu Hraðbankinn fannst á Hólmsheiði Sjá meira