Trans börn Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar 11. febrúar 2020 13:30 Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hinsegin Trans börn Ugla Stefanía Tengdar fréttir Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08 Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26 Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49 Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25 „Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00 Mest lesið Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi.
Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08
Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26
Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49
Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25
„Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00
Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun