Dómurinn vakti nokkra athygli en brotið átti sér stað árið 2008. Um var að ræða Jón Pál Eyjólfsson, fyrrverandi leikhússtjóra á Akureyri, sem dæmdur var fyrir nauðgun á hótelherbergi utan landsteinanna. Kynferðisbrot þar sem þyngsta refsing varðar meira en tíu ára fangelsi fyrnast á fimmtán árum og því var brot hans ekki fyrnt.
Málið vakti nokkra athygli og var til umræðu í Facebook-hópi sviðslistafólks síðla árs 2017 þegar #metoo hreyfingin gekk yfir landið. Frásögn brotaþola var birt í hópnum en var ekki á meðal þeirra sem send var fjölmiðlum. Jóni Páli var sagt upp störfum hjá leikfélaginu í janúar vegna ásökunarinnar um nauðgun.
Hann fékk tveggja og hálfs árs skilorðsbundinn dóm auk þess sem honum var gert að greiða brotaþola 2,5 milljónir króna í miskabætur ásamt vöxtum. Jón Páll hefur áfrýjað dómsniðurstöðunni til Landsréttar.
Boðað að reifun yrði birt
Dómar í kynferðisbrotamálum eru allajafna birtir á vefsíðu þess dómstóls þar sem dómur fellur. Nöfn og upplýsingar sem gefa til kynna persónugreinanleg atriði eru yfirleitt afmáð til að vernda brotaþola í slíkum málum. Í þeim tilfellum sem engin tenging er á milli hins dæmda og hins brotlega eru nöfn dæmda venjulega birt. Samkvæmt heimildum fréttastofu þekktust gerandi og þolandi í þessu tilfelli vel.
Það að persónugreinanlega einkenni eru afmáð kemur ekki í veg fyrir að hægt sé að kynna sér hvernig dómari kemst að niðurstöðu sinni sem yfirleitt er rakin í lok dómsins.
Barbara Björnsdóttir héraðsdómari í málinu sagði á dögunum í svari við fyrirspurn fréttastofu um birtingu dómsins að reifun yrði birt og vísaði til 3. málsgreinar í 4. grein reglna dómstólasýslunnar um birtingu dóma og úrskurða á vefsíðu dómstólanna.
Þar segir:
„Nú verður ekki tryggt að trúnaður ríki um atriði sem leynt eiga að fara með því að fella út nöfn og afmá önnur atriði úr dómsúrlausn og er þá heimilt í stað þess að birta dómsúrlausnina sjálfa að birta útdrátt þar sem meðal annars kemur fram á hverju niðurstaðan er reist. Jafnframt má ákveða að fresta birtingu slíks útdráttar ef það er til þess fallið að tryggja betur persónuvernd.“
Reifun dómsins, sem birt var í vikunni á vef dómstólsins, má sjá hér að neðan:
Ákærði var sakfelldur fyrir nauðgun, sbr. 1. mgr. 194. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, með því að hafa í ágúst 2008 í hótelherbergi erlendis, án samþykkis haft samræði við brotaþola, með því að beita hana ofbeldi og ólögmætri nauðung, en meðal annars kastaði ákærði sér á brotaþola þar sem hún lá í rúmi og hélt henni fastri, og eftir að hún féll í gólfið í átökum þeirra aftraði ákærði henni að standa á fætur með því að grípa í fótlegg hennar svo hún skall harkalega með hné í gólfið og datt á bakið en ákærði setti hné í bringu hennar og eftir að brotaþoli náði að skríða upp í rúm kom ákærði á eftir henni, lagðist ofan á hana og hafði við hana samræði, en af þessu hlaut hún marbletti og sár á ýmsum stöðum. Við ákvörðun refsingar var litið til 1., 2., 6. og 7. töluliða 1. mgr. 70. gr. og b- og c-liða 195. gr. almennra hegningarlaga. Þá var jafnframt litið til þess hversu langt var um liðið frá brotinu og þess hve langan tíma rannsókn málsins tók. Var refsing ákærða ákveðin fangelsi í tvö og hálft ár en fullnustu refsingarinnar var frestað skilorðsbundið í tvö ár. Þá var ákærða gert að greiða brotaþola 2.500.000 krónur í miskabætur.
Ekki kemur fram í reifuninni hvernig dómari komst að niðurstöðu sinni, sakfellingu í þessu tilfelli. Þar er að finna ákæruatriðin og svo hvað dómari hafði í huga við ákvörðun refsingar með því að skoða 70. og 195 grein almennra hegningarlaga.
70. grein:
Þegar hegning er tiltekin, á einkum að taka til greina eftirtalin atriði:
1. Hversu mikilvægt það er, sem brotið hefur beinst að.
2. Hversu yfirgripsmiklu tjóni það hefur valdið.
6. Hversu styrkur og einbeittur vilji hans hefur verið.
7. Hvað honum hefur gengið til verksins.
195. grein
b. ef ofbeldi geranda er stórfellt,
c. ef brotið er framið á sérstaklega sársaukafullan eða meiðandi hátt.
Af þessu má ætla að héraðsdómari hafi litið á kynferðisbrotið sem stórfellt og framið á sérstaklega sársaukafullan eða meiðandi hátt. Þau atriði hafi orðið til þyngingar dómsins. Á móti hafi dómari litið til þess hve langur tími var liðinn frá brotinu og hve langan tíma rannsóknin tók.
Beiðni barst frá brotaþola
Fréttastofa sendi Barböru dómara fyrirspurn í kjölfar birtingar reifunar dómsins í dag og spurði hvers vegna ekki kæmi fram upplýsingar um hvernig komist var að niðurstöðu um sakfellingu? Til dæmis upplýsingar um trúverðugleika vitna eða ósamræmi í framburði hjá lögreglu og í dómsal, atriði sem reglulega hafa áhrif á niðurstöðu í kynferðisbrotamálum þar sem stendur orð gegn orði.
Barbara svaraði því til að ástæðan væri beiðni brotaþola í málinu. Vísaði hún til þess að dómstjóri við héraðsdóm gæti samkvæmt 6. grein reglna um birtingu dóma ákveðið að birta ekki úrlausn dóma „þegar sérstaklega stendur á“. Símon Sigvaldason er dómstjóri við Héraðsdóm Reykjavíkur en Barbara varadómstjóri.
