Verka- og láglaunafólk á enga vini í atvinnustjórnmálum Sólveig Anna Jónsdóttir skrifar 10. febrúar 2021 13:45 Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd, ef að við komumst þá í röðina á annað borð. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við vitum að sama fólk og hreykir sér af því að allt sé hér best og skemmtilegast lætur einfaldlega eins og það taki ekki eftir því að staðan í lífi þeirra sem strita fyrir verkafólks-launum er ótrúlega erfið og hefur verið það um langt skeið. Við vitum að við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu; á sama tíma og fyrirtæki sem greitt höfðu hluthöfum hundruðir milljóna í arð fengu sérstaka uppsagnarstyrki frá ríkisstjórninni tók það marga mánuði að fá sömu stjórnvöld til að hækka atvinnuleysisbætur upp í rúmar 300.000 krónur. Við vitum að þetta grimmlyndi og skeytingarleysi hefur gert það að verkum að fjöldi fólks þjáist í fátækt og þarf að leita á náðir hjálparsamtaka til að fá matvæli. Við vitum að enginn hefur gert neitt til að sporna við því að húsnæðismarkaðurinn hafi verið gróðavæddur á kostnað okkar, með hörmulegum afleiðingum, sérstaklega fyrir aðflutt verkafólk. Við vitum að eftir áratugi af striti er það oft á tíðum heilsuleysið sem bíður okkar og guð hjálpi þeirri manneskju sem send er á örorkubætur af íslenskri valdastétt. Við vitum að lífeyriskerfið er hannað til að láta okkur tapa. Við vitum allt þetta og miklu meira til; stéttskipting og misskipting hefur fengið að vaxa og dafna í gjöfulum jarðvegi áhugaleysis þeirra sem með völdin fara á okkar aðstæðum. Og þegar við erum úthrópuð sem skemmdarverkafólk fyrir það eitt að krefjast sanngjarnari launa fyrir okkar ómissandi vinnuafl kemur enginn úr röðum valdhafa okkur til varna. Og þegar við höldum mögulega að ástandið geti ekki versnað fyrir verka og láglaunafólk á Íslandi kemur í ljós að fáránleikinn getur alltaf orðið meiri. Efling hefur um langt skeið barist fyrir því að stjórnvöld, þessi sömu og gefa Bláa lóninu og Icelandair endalausa milljarða, þessi sömu og innleiða skattafslátt fyrir kaupendur hlutabréfa, uppfylli loforðið sem þau gáfu okkur um að uppræta launaþjófnað á íslenskum vinnumarkaði. Félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, hefur haft þetta verkefni á sínu borði frá því að samningar á almenna markaðnum voru undirritaðir vorið 2019. Krafa hreyfingar vinnandi fólks hefur verið alveg skýr: Heimila skal sektir fyrir launaþjófnað, svokallað févíti. Einföld krafa og auðframkvæmanleg. Við höfum beðið lengi. Loksins er frumvarp tilbúið. En hvað kemur þá í ljós? Standa stjórnvöld við gefið loforð? Nota stjórnvöld tækifærið til að sýna vinnuaflinu vott af vinskap og virðingu? Nei, þvert á móti. Frumvarp það sem litið hefur dagsins ljós er blaut tuska í andlit þolenda launaþjófnaðar. Ég tel ólíklegt að gerendavænni lagatexti hafi verið saminn. Frumvarpið er eins og eitthvað úr Black Mirror þætti, Vinir eru hér hvergi sjáanlegir: Þolendur launaþjófnaðar eru skikkaðir til að hætta eigin atvinnuöryggi. Skriffinnsku-snillingarnir sem sömdu frumvarpið hafa skapað stórkostlega flókið ferli þar sem að vinnandi manneskja er í raun fyrirfram dæmd til að tapa. Til að mynda á þolandi launaþjófnaðar að taka þátt í „samningaviðræðum“ við þann atvinnurekanda sem stal laununum um hvort og hvernig eigi að greiða þau. Atvinnurekandinn fær einnig sjálfdæmi í einhverri fáránlegri nefnd, og fær einnig að ákveða hvort málið eigi að fara fyrir sérstakan gerðadóm. Og manneskja sem verður fyrir launaþjófnaði þarf að sætta sig við að ef búrókrötum og atvinnurekanda náðasamlegast hentar að ákvarða henni í hag þá er ekki litið til ráðningarsamnings heldur einungis lágmarkskjara á vinnumarkaði. Jafnvel þegar hún „vinnur“ er hún dæmd til að tapa. Og í frumvarpinu er ekki minnst á FÉVÍTI en um það snérist krafa verkalýðshreyfingarinnar. Í stað þess að uppfylla loforðið sem gefið var hefur verið sett saman einhver kerfis-ófreskja með það eitt markmið að tryggja áframhaldandi ægivald eigenda atvinnutækjanna yfir vinnuaflinu. Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við sköpum með vinnu okkar hagvöxtinn í uppsveiflunum en okkur er hent á öskuhaugana um leið og að kreppir. Við erum sögð óvinir Íslands þegar við berjumst fyrir bættum kjörum og þegar enga vinnu er að fá lætur valdastéttin sem hún sjái ekki matar-biðraðinar sem hluti okkar þarf að standa í. Stór hópur okkar á erfitt með að láta enda ná saman. Andlegri heilsu okkar fer hrakandi. Lífslíkur verka og láglaunakvenna fara minnkandi en það veldur nákvæmlega engu samfélagslegu uppnámi. Þúsundir okkar búa í iðnaðarhúsnæði, þar sem að eldvörnum er ekki sinnt. Börn okkar klára síður nám, vegna þess að þau þurfa sjálf að vinna fyrir sér, tekjur okkar duga ekki til að tryggja þeim aðgang að lífsgæðakapphlaupi ungs fólks á Íslandi. Við erum þolendur launaþjófnaðar (hefur einhver heyrt af millistéttarfólki sem þarf að berjast mánuðum saman fyrir því að fá rétt laun fyrir sína unnu vinnu?) og hvað gera stjórnvöld þegar við krefjumst úrbóta: Senda okkur fingurinn og segjast vera vinir okkar um leið og þau gera það. Hvaða máli skiptir verkafólk fyrir atvinnu-stjórnmálafólk? Greinilega engu. Þrátt fyrir að við knýjum áfram hjól atvinnulífsins í uppsveiflu og tökum á okkur byrðarnar í niðursveiflu vottar ekki fyrir þakklæti í okkar garð hjá þeim sem ráða. Við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu. Meira segja því að samningar haldi; mánuðum saman barðist íslensk auðstétt fyrir því að hafa af okkur umsamdar launahækkanir og enginn úr röðum valdhafa steig fram til að standa við hlið vinnuaflsins í þeim slag. Það lýðræði sem við búum við er ekkert nema afbökum á raunverulegu lýðræði. Það lýðræði sem við búum við snýst fyrst og síðast um að valda ekki uppnámi í tilveru þeirra sem tilheyra eignastéttinni. Þegar valdastéttin talar fjálglega um stöðugleika er hún aðeins að tala um stöðugleika hjá þeim sem eiga og mega. Verka og láglaunafólk er ekki einu sinni með í dæminu. Ekkert er augljósa á þessum tímapunkti. Við erum ekki virt viðlist, grundvallarkröfum okkar er kastað út á hafsauga. Engin samningsvilji er til staðar, engin sáttahönd útrétt. Hvað getum við gert? Það mikilvægasta er horfast í augu við stöðuna. Við þurfum að horfa á gjörðir þeirra sem ráða, ekki láta blekkjast af orðum þeirra. Ég lét sjálf blekkjast af orðum félagsmálaráðherra þegar hann lofaði að verða við kröfunni um févíti. Ég mun ekki láta blekkjast aftur. Við þurfum að standa saman, við sem fædd erum hér og við sem aðflutt erum. Lýðræðið sem við búum við er vissulega afbökun á draumi alþýðu-fólks um lýðræði. En við getum samt notað það til að senda skilaboð. Til að berjast fyrir okkar hagsmunum. Vegna þess að enginn mun gera það fyrir okkur. Það er morgunljóst. Ef við ætlum að fá það sem við eigum inni í þessu samfélagi þurfum við að berjast áfram, berjast saman. Segja hátt og skýrt frá því sem við stöndum frammi fyrir, þeim vandamálum sem við glímum við, þeim svikum sem við verðum fyrir. Setja fram kröfur og gefast ekki upp fyrr en sigur er í höfn. Og með því sendum við valdastéttinni þessi skilaboð: Sá tími er liðinn að þið getið komið fram við okkur eins og skít. Vald ykkar yfir okkur fjarar út, hratt og örugglega. Þið eruð á valdi sjálfsblekkingar ef þið haldið að þið getið svikið okkur um réttlæti. Við ÆTLUM okkur að innheimta það sem okkur er skuldað. Höfundur er formaður Eflingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sólveig Anna Jónsdóttir Kjaramál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Sjá meira
Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd, ef að við komumst þá í röðina á annað borð. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við vitum að sama fólk og hreykir sér af því að allt sé hér best og skemmtilegast lætur einfaldlega eins og það taki ekki eftir því að staðan í lífi þeirra sem strita fyrir verkafólks-launum er ótrúlega erfið og hefur verið það um langt skeið. Við vitum að við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu; á sama tíma og fyrirtæki sem greitt höfðu hluthöfum hundruðir milljóna í arð fengu sérstaka uppsagnarstyrki frá ríkisstjórninni tók það marga mánuði að fá sömu stjórnvöld til að hækka atvinnuleysisbætur upp í rúmar 300.000 krónur. Við vitum að þetta grimmlyndi og skeytingarleysi hefur gert það að verkum að fjöldi fólks þjáist í fátækt og þarf að leita á náðir hjálparsamtaka til að fá matvæli. Við vitum að enginn hefur gert neitt til að sporna við því að húsnæðismarkaðurinn hafi verið gróðavæddur á kostnað okkar, með hörmulegum afleiðingum, sérstaklega fyrir aðflutt verkafólk. Við vitum að eftir áratugi af striti er það oft á tíðum heilsuleysið sem bíður okkar og guð hjálpi þeirri manneskju sem send er á örorkubætur af íslenskri valdastétt. Við vitum að lífeyriskerfið er hannað til að láta okkur tapa. Við vitum allt þetta og miklu meira til; stéttskipting og misskipting hefur fengið að vaxa og dafna í gjöfulum jarðvegi áhugaleysis þeirra sem með völdin fara á okkar aðstæðum. Og þegar við erum úthrópuð sem skemmdarverkafólk fyrir það eitt að krefjast sanngjarnari launa fyrir okkar ómissandi vinnuafl kemur enginn úr röðum valdhafa okkur til varna. Og þegar við höldum mögulega að ástandið geti ekki versnað fyrir verka og láglaunafólk á Íslandi kemur í ljós að fáránleikinn getur alltaf orðið meiri. Efling hefur um langt skeið barist fyrir því að stjórnvöld, þessi sömu og gefa Bláa lóninu og Icelandair endalausa milljarða, þessi sömu og innleiða skattafslátt fyrir kaupendur hlutabréfa, uppfylli loforðið sem þau gáfu okkur um að uppræta launaþjófnað á íslenskum vinnumarkaði. Félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, hefur haft þetta verkefni á sínu borði frá því að samningar á almenna markaðnum voru undirritaðir vorið 2019. Krafa hreyfingar vinnandi fólks hefur verið alveg skýr: Heimila skal sektir fyrir launaþjófnað, svokallað févíti. Einföld krafa og auðframkvæmanleg. Við höfum beðið lengi. Loksins er frumvarp tilbúið. En hvað kemur þá í ljós? Standa stjórnvöld við gefið loforð? Nota stjórnvöld tækifærið til að sýna vinnuaflinu vott af vinskap og virðingu? Nei, þvert á móti. Frumvarp það sem litið hefur dagsins ljós er blaut tuska í andlit þolenda launaþjófnaðar. Ég tel ólíklegt að gerendavænni lagatexti hafi verið saminn. Frumvarpið er eins og eitthvað úr Black Mirror þætti, Vinir eru hér hvergi sjáanlegir: Þolendur launaþjófnaðar eru skikkaðir til að hætta eigin atvinnuöryggi. Skriffinnsku-snillingarnir sem sömdu frumvarpið hafa skapað stórkostlega flókið ferli þar sem að vinnandi manneskja er í raun fyrirfram dæmd til að tapa. Til að mynda á þolandi launaþjófnaðar að taka þátt í „samningaviðræðum“ við þann atvinnurekanda sem stal laununum um hvort og hvernig eigi að greiða þau. Atvinnurekandinn fær einnig sjálfdæmi í einhverri fáránlegri nefnd, og fær einnig að ákveða hvort málið eigi að fara fyrir sérstakan gerðadóm. Og manneskja sem verður fyrir launaþjófnaði þarf að sætta sig við að ef búrókrötum og atvinnurekanda náðasamlegast hentar að ákvarða henni í hag þá er ekki litið til ráðningarsamnings heldur einungis lágmarkskjara á vinnumarkaði. Jafnvel þegar hún „vinnur“ er hún dæmd til að tapa. Og í frumvarpinu er ekki minnst á FÉVÍTI en um það snérist krafa verkalýðshreyfingarinnar. Í stað þess að uppfylla loforðið sem gefið var hefur verið sett saman einhver kerfis-ófreskja með það eitt markmið að tryggja áframhaldandi ægivald eigenda atvinnutækjanna yfir vinnuaflinu. Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við sköpum með vinnu okkar hagvöxtinn í uppsveiflunum en okkur er hent á öskuhaugana um leið og að kreppir. Við erum sögð óvinir Íslands þegar við berjumst fyrir bættum kjörum og þegar enga vinnu er að fá lætur valdastéttin sem hún sjái ekki matar-biðraðinar sem hluti okkar þarf að standa í. Stór hópur okkar á erfitt með að láta enda ná saman. Andlegri heilsu okkar fer hrakandi. Lífslíkur verka og láglaunakvenna fara minnkandi en það veldur nákvæmlega engu samfélagslegu uppnámi. Þúsundir okkar búa í iðnaðarhúsnæði, þar sem að eldvörnum er ekki sinnt. Börn okkar klára síður nám, vegna þess að þau þurfa sjálf að vinna fyrir sér, tekjur okkar duga ekki til að tryggja þeim aðgang að lífsgæðakapphlaupi ungs fólks á Íslandi. Við erum þolendur launaþjófnaðar (hefur einhver heyrt af millistéttarfólki sem þarf að berjast mánuðum saman fyrir því að fá rétt laun fyrir sína unnu vinnu?) og hvað gera stjórnvöld þegar við krefjumst úrbóta: Senda okkur fingurinn og segjast vera vinir okkar um leið og þau gera það. Hvaða máli skiptir verkafólk fyrir atvinnu-stjórnmálafólk? Greinilega engu. Þrátt fyrir að við knýjum áfram hjól atvinnulífsins í uppsveiflu og tökum á okkur byrðarnar í niðursveiflu vottar ekki fyrir þakklæti í okkar garð hjá þeim sem ráða. Við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu. Meira segja því að samningar haldi; mánuðum saman barðist íslensk auðstétt fyrir því að hafa af okkur umsamdar launahækkanir og enginn úr röðum valdhafa steig fram til að standa við hlið vinnuaflsins í þeim slag. Það lýðræði sem við búum við er ekkert nema afbökum á raunverulegu lýðræði. Það lýðræði sem við búum við snýst fyrst og síðast um að valda ekki uppnámi í tilveru þeirra sem tilheyra eignastéttinni. Þegar valdastéttin talar fjálglega um stöðugleika er hún aðeins að tala um stöðugleika hjá þeim sem eiga og mega. Verka og láglaunafólk er ekki einu sinni með í dæminu. Ekkert er augljósa á þessum tímapunkti. Við erum ekki virt viðlist, grundvallarkröfum okkar er kastað út á hafsauga. Engin samningsvilji er til staðar, engin sáttahönd útrétt. Hvað getum við gert? Það mikilvægasta er horfast í augu við stöðuna. Við þurfum að horfa á gjörðir þeirra sem ráða, ekki láta blekkjast af orðum þeirra. Ég lét sjálf blekkjast af orðum félagsmálaráðherra þegar hann lofaði að verða við kröfunni um févíti. Ég mun ekki láta blekkjast aftur. Við þurfum að standa saman, við sem fædd erum hér og við sem aðflutt erum. Lýðræðið sem við búum við er vissulega afbökun á draumi alþýðu-fólks um lýðræði. En við getum samt notað það til að senda skilaboð. Til að berjast fyrir okkar hagsmunum. Vegna þess að enginn mun gera það fyrir okkur. Það er morgunljóst. Ef við ætlum að fá það sem við eigum inni í þessu samfélagi þurfum við að berjast áfram, berjast saman. Segja hátt og skýrt frá því sem við stöndum frammi fyrir, þeim vandamálum sem við glímum við, þeim svikum sem við verðum fyrir. Setja fram kröfur og gefast ekki upp fyrr en sigur er í höfn. Og með því sendum við valdastéttinni þessi skilaboð: Sá tími er liðinn að þið getið komið fram við okkur eins og skít. Vald ykkar yfir okkur fjarar út, hratt og örugglega. Þið eruð á valdi sjálfsblekkingar ef þið haldið að þið getið svikið okkur um réttlæti. Við ÆTLUM okkur að innheimta það sem okkur er skuldað. Höfundur er formaður Eflingar.
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar