Verka- og láglaunafólk á enga vini í atvinnustjórnmálum Sólveig Anna Jónsdóttir skrifar 10. febrúar 2021 13:45 Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd, ef að við komumst þá í röðina á annað borð. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við vitum að sama fólk og hreykir sér af því að allt sé hér best og skemmtilegast lætur einfaldlega eins og það taki ekki eftir því að staðan í lífi þeirra sem strita fyrir verkafólks-launum er ótrúlega erfið og hefur verið það um langt skeið. Við vitum að við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu; á sama tíma og fyrirtæki sem greitt höfðu hluthöfum hundruðir milljóna í arð fengu sérstaka uppsagnarstyrki frá ríkisstjórninni tók það marga mánuði að fá sömu stjórnvöld til að hækka atvinnuleysisbætur upp í rúmar 300.000 krónur. Við vitum að þetta grimmlyndi og skeytingarleysi hefur gert það að verkum að fjöldi fólks þjáist í fátækt og þarf að leita á náðir hjálparsamtaka til að fá matvæli. Við vitum að enginn hefur gert neitt til að sporna við því að húsnæðismarkaðurinn hafi verið gróðavæddur á kostnað okkar, með hörmulegum afleiðingum, sérstaklega fyrir aðflutt verkafólk. Við vitum að eftir áratugi af striti er það oft á tíðum heilsuleysið sem bíður okkar og guð hjálpi þeirri manneskju sem send er á örorkubætur af íslenskri valdastétt. Við vitum að lífeyriskerfið er hannað til að láta okkur tapa. Við vitum allt þetta og miklu meira til; stéttskipting og misskipting hefur fengið að vaxa og dafna í gjöfulum jarðvegi áhugaleysis þeirra sem með völdin fara á okkar aðstæðum. Og þegar við erum úthrópuð sem skemmdarverkafólk fyrir það eitt að krefjast sanngjarnari launa fyrir okkar ómissandi vinnuafl kemur enginn úr röðum valdhafa okkur til varna. Og þegar við höldum mögulega að ástandið geti ekki versnað fyrir verka og láglaunafólk á Íslandi kemur í ljós að fáránleikinn getur alltaf orðið meiri. Efling hefur um langt skeið barist fyrir því að stjórnvöld, þessi sömu og gefa Bláa lóninu og Icelandair endalausa milljarða, þessi sömu og innleiða skattafslátt fyrir kaupendur hlutabréfa, uppfylli loforðið sem þau gáfu okkur um að uppræta launaþjófnað á íslenskum vinnumarkaði. Félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, hefur haft þetta verkefni á sínu borði frá því að samningar á almenna markaðnum voru undirritaðir vorið 2019. Krafa hreyfingar vinnandi fólks hefur verið alveg skýr: Heimila skal sektir fyrir launaþjófnað, svokallað févíti. Einföld krafa og auðframkvæmanleg. Við höfum beðið lengi. Loksins er frumvarp tilbúið. En hvað kemur þá í ljós? Standa stjórnvöld við gefið loforð? Nota stjórnvöld tækifærið til að sýna vinnuaflinu vott af vinskap og virðingu? Nei, þvert á móti. Frumvarp það sem litið hefur dagsins ljós er blaut tuska í andlit þolenda launaþjófnaðar. Ég tel ólíklegt að gerendavænni lagatexti hafi verið saminn. Frumvarpið er eins og eitthvað úr Black Mirror þætti, Vinir eru hér hvergi sjáanlegir: Þolendur launaþjófnaðar eru skikkaðir til að hætta eigin atvinnuöryggi. Skriffinnsku-snillingarnir sem sömdu frumvarpið hafa skapað stórkostlega flókið ferli þar sem að vinnandi manneskja er í raun fyrirfram dæmd til að tapa. Til að mynda á þolandi launaþjófnaðar að taka þátt í „samningaviðræðum“ við þann atvinnurekanda sem stal laununum um hvort og hvernig eigi að greiða þau. Atvinnurekandinn fær einnig sjálfdæmi í einhverri fáránlegri nefnd, og fær einnig að ákveða hvort málið eigi að fara fyrir sérstakan gerðadóm. Og manneskja sem verður fyrir launaþjófnaði þarf að sætta sig við að ef búrókrötum og atvinnurekanda náðasamlegast hentar að ákvarða henni í hag þá er ekki litið til ráðningarsamnings heldur einungis lágmarkskjara á vinnumarkaði. Jafnvel þegar hún „vinnur“ er hún dæmd til að tapa. Og í frumvarpinu er ekki minnst á FÉVÍTI en um það snérist krafa verkalýðshreyfingarinnar. Í stað þess að uppfylla loforðið sem gefið var hefur verið sett saman einhver kerfis-ófreskja með það eitt markmið að tryggja áframhaldandi ægivald eigenda atvinnutækjanna yfir vinnuaflinu. Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við sköpum með vinnu okkar hagvöxtinn í uppsveiflunum en okkur er hent á öskuhaugana um leið og að kreppir. Við erum sögð óvinir Íslands þegar við berjumst fyrir bættum kjörum og þegar enga vinnu er að fá lætur valdastéttin sem hún sjái ekki matar-biðraðinar sem hluti okkar þarf að standa í. Stór hópur okkar á erfitt með að láta enda ná saman. Andlegri heilsu okkar fer hrakandi. Lífslíkur verka og láglaunakvenna fara minnkandi en það veldur nákvæmlega engu samfélagslegu uppnámi. Þúsundir okkar búa í iðnaðarhúsnæði, þar sem að eldvörnum er ekki sinnt. Börn okkar klára síður nám, vegna þess að þau þurfa sjálf að vinna fyrir sér, tekjur okkar duga ekki til að tryggja þeim aðgang að lífsgæðakapphlaupi ungs fólks á Íslandi. Við erum þolendur launaþjófnaðar (hefur einhver heyrt af millistéttarfólki sem þarf að berjast mánuðum saman fyrir því að fá rétt laun fyrir sína unnu vinnu?) og hvað gera stjórnvöld þegar við krefjumst úrbóta: Senda okkur fingurinn og segjast vera vinir okkar um leið og þau gera það. Hvaða máli skiptir verkafólk fyrir atvinnu-stjórnmálafólk? Greinilega engu. Þrátt fyrir að við knýjum áfram hjól atvinnulífsins í uppsveiflu og tökum á okkur byrðarnar í niðursveiflu vottar ekki fyrir þakklæti í okkar garð hjá þeim sem ráða. Við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu. Meira segja því að samningar haldi; mánuðum saman barðist íslensk auðstétt fyrir því að hafa af okkur umsamdar launahækkanir og enginn úr röðum valdhafa steig fram til að standa við hlið vinnuaflsins í þeim slag. Það lýðræði sem við búum við er ekkert nema afbökum á raunverulegu lýðræði. Það lýðræði sem við búum við snýst fyrst og síðast um að valda ekki uppnámi í tilveru þeirra sem tilheyra eignastéttinni. Þegar valdastéttin talar fjálglega um stöðugleika er hún aðeins að tala um stöðugleika hjá þeim sem eiga og mega. Verka og láglaunafólk er ekki einu sinni með í dæminu. Ekkert er augljósa á þessum tímapunkti. Við erum ekki virt viðlist, grundvallarkröfum okkar er kastað út á hafsauga. Engin samningsvilji er til staðar, engin sáttahönd útrétt. Hvað getum við gert? Það mikilvægasta er horfast í augu við stöðuna. Við þurfum að horfa á gjörðir þeirra sem ráða, ekki láta blekkjast af orðum þeirra. Ég lét sjálf blekkjast af orðum félagsmálaráðherra þegar hann lofaði að verða við kröfunni um févíti. Ég mun ekki láta blekkjast aftur. Við þurfum að standa saman, við sem fædd erum hér og við sem aðflutt erum. Lýðræðið sem við búum við er vissulega afbökun á draumi alþýðu-fólks um lýðræði. En við getum samt notað það til að senda skilaboð. Til að berjast fyrir okkar hagsmunum. Vegna þess að enginn mun gera það fyrir okkur. Það er morgunljóst. Ef við ætlum að fá það sem við eigum inni í þessu samfélagi þurfum við að berjast áfram, berjast saman. Segja hátt og skýrt frá því sem við stöndum frammi fyrir, þeim vandamálum sem við glímum við, þeim svikum sem við verðum fyrir. Setja fram kröfur og gefast ekki upp fyrr en sigur er í höfn. Og með því sendum við valdastéttinni þessi skilaboð: Sá tími er liðinn að þið getið komið fram við okkur eins og skít. Vald ykkar yfir okkur fjarar út, hratt og örugglega. Þið eruð á valdi sjálfsblekkingar ef þið haldið að þið getið svikið okkur um réttlæti. Við ÆTLUM okkur að innheimta það sem okkur er skuldað. Höfundur er formaður Eflingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sólveig Anna Jónsdóttir Kjaramál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd, ef að við komumst þá í röðina á annað borð. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við vitum að sama fólk og hreykir sér af því að allt sé hér best og skemmtilegast lætur einfaldlega eins og það taki ekki eftir því að staðan í lífi þeirra sem strita fyrir verkafólks-launum er ótrúlega erfið og hefur verið það um langt skeið. Við vitum að við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu; á sama tíma og fyrirtæki sem greitt höfðu hluthöfum hundruðir milljóna í arð fengu sérstaka uppsagnarstyrki frá ríkisstjórninni tók það marga mánuði að fá sömu stjórnvöld til að hækka atvinnuleysisbætur upp í rúmar 300.000 krónur. Við vitum að þetta grimmlyndi og skeytingarleysi hefur gert það að verkum að fjöldi fólks þjáist í fátækt og þarf að leita á náðir hjálparsamtaka til að fá matvæli. Við vitum að enginn hefur gert neitt til að sporna við því að húsnæðismarkaðurinn hafi verið gróðavæddur á kostnað okkar, með hörmulegum afleiðingum, sérstaklega fyrir aðflutt verkafólk. Við vitum að eftir áratugi af striti er það oft á tíðum heilsuleysið sem bíður okkar og guð hjálpi þeirri manneskju sem send er á örorkubætur af íslenskri valdastétt. Við vitum að lífeyriskerfið er hannað til að láta okkur tapa. Við vitum allt þetta og miklu meira til; stéttskipting og misskipting hefur fengið að vaxa og dafna í gjöfulum jarðvegi áhugaleysis þeirra sem með völdin fara á okkar aðstæðum. Og þegar við erum úthrópuð sem skemmdarverkafólk fyrir það eitt að krefjast sanngjarnari launa fyrir okkar ómissandi vinnuafl kemur enginn úr röðum valdhafa okkur til varna. Og þegar við höldum mögulega að ástandið geti ekki versnað fyrir verka og láglaunafólk á Íslandi kemur í ljós að fáránleikinn getur alltaf orðið meiri. Efling hefur um langt skeið barist fyrir því að stjórnvöld, þessi sömu og gefa Bláa lóninu og Icelandair endalausa milljarða, þessi sömu og innleiða skattafslátt fyrir kaupendur hlutabréfa, uppfylli loforðið sem þau gáfu okkur um að uppræta launaþjófnað á íslenskum vinnumarkaði. Félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, hefur haft þetta verkefni á sínu borði frá því að samningar á almenna markaðnum voru undirritaðir vorið 2019. Krafa hreyfingar vinnandi fólks hefur verið alveg skýr: Heimila skal sektir fyrir launaþjófnað, svokallað févíti. Einföld krafa og auðframkvæmanleg. Við höfum beðið lengi. Loksins er frumvarp tilbúið. En hvað kemur þá í ljós? Standa stjórnvöld við gefið loforð? Nota stjórnvöld tækifærið til að sýna vinnuaflinu vott af vinskap og virðingu? Nei, þvert á móti. Frumvarp það sem litið hefur dagsins ljós er blaut tuska í andlit þolenda launaþjófnaðar. Ég tel ólíklegt að gerendavænni lagatexti hafi verið saminn. Frumvarpið er eins og eitthvað úr Black Mirror þætti, Vinir eru hér hvergi sjáanlegir: Þolendur launaþjófnaðar eru skikkaðir til að hætta eigin atvinnuöryggi. Skriffinnsku-snillingarnir sem sömdu frumvarpið hafa skapað stórkostlega flókið ferli þar sem að vinnandi manneskja er í raun fyrirfram dæmd til að tapa. Til að mynda á þolandi launaþjófnaðar að taka þátt í „samningaviðræðum“ við þann atvinnurekanda sem stal laununum um hvort og hvernig eigi að greiða þau. Atvinnurekandinn fær einnig sjálfdæmi í einhverri fáránlegri nefnd, og fær einnig að ákveða hvort málið eigi að fara fyrir sérstakan gerðadóm. Og manneskja sem verður fyrir launaþjófnaði þarf að sætta sig við að ef búrókrötum og atvinnurekanda náðasamlegast hentar að ákvarða henni í hag þá er ekki litið til ráðningarsamnings heldur einungis lágmarkskjara á vinnumarkaði. Jafnvel þegar hún „vinnur“ er hún dæmd til að tapa. Og í frumvarpinu er ekki minnst á FÉVÍTI en um það snérist krafa verkalýðshreyfingarinnar. Í stað þess að uppfylla loforðið sem gefið var hefur verið sett saman einhver kerfis-ófreskja með það eitt markmið að tryggja áframhaldandi ægivald eigenda atvinnutækjanna yfir vinnuaflinu. Við sem tilheyrum stétt verka og láglaunafólks höfum lengi vitað að við erum ávallt aftast í áheyrnar-röðinni hjá þeim sem fara með völd. Við vitum að allt er gert til að hlusta ekki á það sem við segjum. Við sköpum með vinnu okkar hagvöxtinn í uppsveiflunum en okkur er hent á öskuhaugana um leið og að kreppir. Við erum sögð óvinir Íslands þegar við berjumst fyrir bættum kjörum og þegar enga vinnu er að fá lætur valdastéttin sem hún sjái ekki matar-biðraðinar sem hluti okkar þarf að standa í. Stór hópur okkar á erfitt með að láta enda ná saman. Andlegri heilsu okkar fer hrakandi. Lífslíkur verka og láglaunakvenna fara minnkandi en það veldur nákvæmlega engu samfélagslegu uppnámi. Þúsundir okkar búa í iðnaðarhúsnæði, þar sem að eldvörnum er ekki sinnt. Börn okkar klára síður nám, vegna þess að þau þurfa sjálf að vinna fyrir sér, tekjur okkar duga ekki til að tryggja þeim aðgang að lífsgæðakapphlaupi ungs fólks á Íslandi. Við erum þolendur launaþjófnaðar (hefur einhver heyrt af millistéttarfólki sem þarf að berjast mánuðum saman fyrir því að fá rétt laun fyrir sína unnu vinnu?) og hvað gera stjórnvöld þegar við krefjumst úrbóta: Senda okkur fingurinn og segjast vera vinir okkar um leið og þau gera það. Hvaða máli skiptir verkafólk fyrir atvinnu-stjórnmálafólk? Greinilega engu. Þrátt fyrir að við knýjum áfram hjól atvinnulífsins í uppsveiflu og tökum á okkur byrðarnar í niðursveiflu vottar ekki fyrir þakklæti í okkar garð hjá þeim sem ráða. Við þurfum að berjast fyrir bókstaflega öllu. Meira segja því að samningar haldi; mánuðum saman barðist íslensk auðstétt fyrir því að hafa af okkur umsamdar launahækkanir og enginn úr röðum valdhafa steig fram til að standa við hlið vinnuaflsins í þeim slag. Það lýðræði sem við búum við er ekkert nema afbökum á raunverulegu lýðræði. Það lýðræði sem við búum við snýst fyrst og síðast um að valda ekki uppnámi í tilveru þeirra sem tilheyra eignastéttinni. Þegar valdastéttin talar fjálglega um stöðugleika er hún aðeins að tala um stöðugleika hjá þeim sem eiga og mega. Verka og láglaunafólk er ekki einu sinni með í dæminu. Ekkert er augljósa á þessum tímapunkti. Við erum ekki virt viðlist, grundvallarkröfum okkar er kastað út á hafsauga. Engin samningsvilji er til staðar, engin sáttahönd útrétt. Hvað getum við gert? Það mikilvægasta er horfast í augu við stöðuna. Við þurfum að horfa á gjörðir þeirra sem ráða, ekki láta blekkjast af orðum þeirra. Ég lét sjálf blekkjast af orðum félagsmálaráðherra þegar hann lofaði að verða við kröfunni um févíti. Ég mun ekki láta blekkjast aftur. Við þurfum að standa saman, við sem fædd erum hér og við sem aðflutt erum. Lýðræðið sem við búum við er vissulega afbökun á draumi alþýðu-fólks um lýðræði. En við getum samt notað það til að senda skilaboð. Til að berjast fyrir okkar hagsmunum. Vegna þess að enginn mun gera það fyrir okkur. Það er morgunljóst. Ef við ætlum að fá það sem við eigum inni í þessu samfélagi þurfum við að berjast áfram, berjast saman. Segja hátt og skýrt frá því sem við stöndum frammi fyrir, þeim vandamálum sem við glímum við, þeim svikum sem við verðum fyrir. Setja fram kröfur og gefast ekki upp fyrr en sigur er í höfn. Og með því sendum við valdastéttinni þessi skilaboð: Sá tími er liðinn að þið getið komið fram við okkur eins og skít. Vald ykkar yfir okkur fjarar út, hratt og örugglega. Þið eruð á valdi sjálfsblekkingar ef þið haldið að þið getið svikið okkur um réttlæti. Við ÆTLUM okkur að innheimta það sem okkur er skuldað. Höfundur er formaður Eflingar.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar