Fékk nóg af fá­tæktar­gildrunni og stofnaði stærsta um­ræðu­hóp um fjár­mál á Ís­landi

Sædís var viðmælandi Gunnars Dofra Ólafssonar í hlaðvarpinu Leitin að peningunum. Hún segir að bág fjárhagsstaða sín hafi haft mikil áhrif á andlega heilsu hennar og það hafi komið á óvart hversu hratt hlutirnir ættu eftir að breytast til hins betra.

„Þetta er alveg frábær tilfinning. Árin 2012 til 2013 hefði ég ekki getað séð fyrir að innan við tíu árum seinna væri ég komin í eigin húsnæði, búin að eignast mikið í því og ætti ekki í vandræðum með að borga reikninga. Það er mikill léttir því það var svo íþyngjandi í svo langan tíma.“

Sædís er nú 33 ára þriggja barna móðir og býr ásamt eiginmanni sínum í Reykjanesbæ. Þau líta á það sem sérstakt áhugamál að greiða aukalega inn á húsnæðislánið og sjá fram á að geta keypt draumaeignina á næstu fimm árum.

Árið 2019 stofnaði hún Facebook-hópinn Fjármálatips og vonaðist til að koma á fót litlum vettvangi þar sem fólk gæti deilt ráðum og reynslusögum til að aðstoða aðra en nú telja meðlimir hópsins um þrettán þúsund. Sædís stofnaði Fjármálatips til að öðlast sjálf meiri þekkingu á fjármálum en lendir nú reglulega í því að vinir og vandamenn leiti til hennar.

Boðinn yfirdráttur í afmælisgjöf frá bankanum

Sædís segir að lítið hafi verið talað um peninga á heimilinu þegar hún var að alast upp og er gagnrýnin á að lítið sé um fjármálakennslu í skólakerfinu. Hún var ung þegar hún byrjaði að safna skuldum og segir það vera minnisstætt þegar bankinn hringdi um leið og hún varð sjálfráða.

„Mér er óskað til hamingju með afmælið, kynntur yfirdráttur og sagt að ég þurfi bara að borga hann eftir því sem mér hentar. Ég er spurð hvort ég vilji yfirdrátt og er boðið að fá 100 þúsund kall inn á reikninginn minn núna. Ég þáði það reyndar ekki en gerði það fljótlega eftir það, svo þetta var frekar ruglað.“

Byrjaði rosalega illa

Fljótlega byrjaði eins konar skuldasnjóbolti að safnast upp hjá Sædísi.

„Ég kaupi mér bíl, fæ mér kreditkort og fer að ferðast. Maxa kreditkortið og dreifi greiðslunum og maxa það svo aftur og dreifi því yfir lengri tíma. Svo verða kreditkortareikningarnir það háir að ég get ekki borgað aðra reikninga og þarf að taka neyslulán.

Svo er komið Hrun, afborganirnar hækka mikið á bílaláninu og ég ræð ekkert við það. Ég flyt á milli landshluta og held einhvern veginn bara áfram að safna reikningum og enda á því að taka annað stærra neyslulán á sama tíma og ég var ólétt af fyrsta barninu. Svo þetta byrjaði rosalega illa. Þarna átti ég von á barni, var með miklar skuldir og rétt rúmlega tvítug.“

Vatnaskil þegar hún varð ólétt af sínu öðru barni

Sædís segist upp úr þessu hafa reynt að passa betur upp á fjármálin, borgað alla reikninga og tekið bílinn af númerunum í ár svo hún þyrfti ekki að borga gjöld af honum til viðbótar við lánagreiðslurnar.

„Þegar ég er nýflutt hinum megin á landið þá kemst að því að ég er ólétt af barni númer tvö og þar verða ákveðin vatnaskil. Þarna átta ég mig á því að ég myndi verða einstæð móðir með tvö börn, ég var ekki með neina menntun heldur bara með skuldir og ekkert plan.“

Þá hafi hún byrjað að skoða alvarlega hvað hún gæti gert til að bæta stöðu sína. Sædís skráði sig á námsbrautina Menntastoðir í Reykjanesbæ, fékk hagstæða leiguíbúð á Ásbrú og barnið fékk leikskólapláss, allt á sama degi. Þarna var hún strax komin á betri stað og bjartsýni farin að gera vart við sig.

„Það einhvern veginn gengur allt upp, ég kemst í námið, fæ íbúð, fæ leikskólapláss og mánuði seinna var ég flutt.“

Á þessum tíma var Sædís á atvinnuleysisbótum sem hún gat fengið á meðan hún var í náminu. Að því loknu fór hún í nám hjá Keili árið 2012 og fór síðar í háskólanám til að læra ferðamálafræði.

Komin með ógeð af því að vera í fátæktargildru

Í millitíðinni kynntist Sædís núverandi eiginmanni sínum og árið 2017 keyptu þau saman íbúð á Ásbrú.

„Þar sem þetta voru fyrstu kaup þá gátum við tekið 90% lán hjá bankanum og við þurftum þrjár milljónir. Við nýttum smá séreignasparnað sem við áttum uppsafnaðan, þessa einu milljón sem við áttum og tókum viðbótarlán fyrir restinni. Í heildina voru þetta fjögur lán sem við tókum til að kaupa þessa íbúð en á móti kemur þá var þetta ekki dýr íbúð.“

Sædís segir hjónin hafa nýtt allan aukapening til þess að borga niður viðbótarlánin og séu nú farin að sjá til sólar í fjármálunum. Þau hafa nú greitt upp tvö lán sem hvíldu á fasteigninni, sjá fram á að klára það þriðja á næstu 12 mánuðum og hefur tekist að lækka mánaðarlegar afborganir um 100 þúsund krónur frá því þau keyptu íbúðina.

Það er augljóst að Sædís er stolt af þessum árangri og að fjármálin hafi tekið stakkaskiptum á ekki lengri tíma.

„Hugarfarið breyttist og ég var líka bara komin með ógeð á því að vera í þessari fátæktargildru og að þurfa alltaf að pæla í innkaupum. Við gerum það enn og ræðum öll útgjöld fyrir fram, en það er rosalega mikill lúxus að vita að maður geti borgað reikningana sína og eigi pening fyrir mat og nauðsynjum.“

Leyfðu sér að kaupa ryksugu eftir tíundu viðgerðina

Sædís segir að fjárhagsstaðan hafi á tímabili haft mikil neikvæð áhrif á andlega líðan hennar og ekki hjálpi til að það hafi lengi verið hálfgert feimnismál að ræða peningavandræði.

„Þunglyndi og kvíði og peningar eru ekki vinir og ef þú getur ekki borgað reikningana og þú ert með kvíða þá verður þetta bara allt mjög óyfirstíganlegt og erfitt að biðja um aðstoð, maður veit heldur ekki alveg hvar maður á að biðja um aðstoð.“

Sædís segir að markmiðið hafi nú breyst úr því að geta keypt fasteign í að geta keypt næstu eign. Hjónin sjá nú fram á að geta keypt draumafasteignina á næstu þremur árum.

Hún segir að fórnir fylgi því að sýna aðhald í fjármálum og að fjölskyldan hafi til dæmis sleppt því að ferðast erlendis, látið sér nægja að aka um á ódýrum bíl og nýtt hluti eins lengi og mögulegt er.

„Eitt af áramótaheitunum núna var að kaupa nýja ryksugu því maðurinn minn er búinn að laga hana svona tíu sinnum en nú ætlum við að leyfa okkur að fara í þau kaup.“

Sædísi finnst einnig lykilatriði að passa sig á því að gleyma sér ekki í lífsgæðakapphlaupi eða láta undan freistingum.

„Þar sem ég kaupi aldrei neitt í flýti þá humma ég alltaf af mér þar til löngunin er farin í burtu. Ef ég sé eitthvað sem mig langar í þá fer ég aldrei og kaupi það, ég hugsa málið svo lengi að oftast verður ekkert úr þessum kaupum. Við kaupum alveg óþarfa og nýungar en það eru aldrei hvatakaup.“

Orðið áhugamál að greiða niður húsnæðislánin

Að sögn Sædísar er það nú orðið hálfgert áhugamál þeirra hjóna að borga aukalega inn á húsnæðislánin því það sé svo gaman að sjá árangurinn.

„Við endurskoðum umframgreiðsluna á þriggja mánaða fresti og það er alltaf svo gaman að hækka hana,“ segir Sædís og bætir við að þau hún og maðurinn hennar séu yfirleitt mjög samstíga þegar kemur að fjármálum heimilisins.

Hún segir að það hafi í fyrstu verið erfitt að tala opinskátt um fjárhagsstöðu sína við hann þegar þau kynntust en að það hafi skipt hana miklu máli að finna fyrir stuðningi hans og aðstoð.

„Ef maður er að safna reikningum ekki gera ekki neitt, það er fullt af hjálp þarna úti, það er erfitt að leita sér hjálpar en það eru allskonar úrræði í boði. Það gerir hlutina bara verri að fela þá undir teppinu.“

Leitin að peningunum er framleitt af Umboðsmanni skuldara með stuðningi frá félagsmálaráðuneytinu.