Drap Covid borgarlínuna og byggðastefnuna? Tómas Ellert Tómasson skrifar 7. mars 2021 12:01 Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Ellert Tómasson Sveitarstjórnarmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Byggðamál Borgarlína Mest lesið Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun