Ísland í forystu Hugrún Elvarsdóttir skrifar 24. apríl 2021 08:00 - Einfalda þarf regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi sem leyfir nýsköpun að blómstra. Fyrr í vor hélt Samband ungra sjálfstæðismanna vinnustofur í efnahags- og atvinnumálum, umhverfis- og loftslagsmálum, heilbrigðismálum og menntamálum þar sem mótuð var sýn á framtíð Íslands handan við heimsfaraldurinn sem nú geisar. Hvernig sérðu Ísland fyrir þér eftir 10 ár, af hverju ættir þú að vilja búa á Íslandi frekar en annars staðar og hvaða málefni skipta þig máli til framtíðar, voru meðal spurninga sem voru til umræðu. Það leyndi sér ekki að ungt sjálfstæðisfólk setur umhverfis- og loftslagsmálin ofarlega á dagskrá og sækist í auknum mæli eftir meiri og skýrari upplýsingagjöf. Upplýsingagjöf Raunin er sú að mörgum fallast hendur þegar skoðað er hvað loftslagsvandinn felur í sér og þeir standa frammi fyrir hafsjó af mismunandi upplýsingum, sem virðast yfirþyrmandi fyrir bæði einstaklinga og fyrirtæki. Hvað er það sem skiptir raunverulega máli og hvað ekki? Er það flokkunin, losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngutækjum og stóriðju, vistvænn byggingariðnaður, svifryksmengun, eða kannski eldgosið í Geldingadal? Auðvitað helst þetta allt í hendur og það er engin ein töfralausn til. Þess vegna er mikilvægt að við leggjumst öll á eitt og áttum okkur á þeim raunverulegu áskorunum sem við stöndum frammi fyrir. Upplýsingagjöfin þarf að vera einföld og skýr og stjórnvöld þurfa að veita fyrirtækjum leiðbeiningar um hvaða mælikvarða skal nota svo útkomur séu samanburðarhæfar og trúverðugar. Tækifæri komandi kynslóða Það kann að hljóma eins og biluð plata, en hlýnun jarðar er ein stærsta áskorun sem mannkynið stendur frammi fyrir og magn koltvíoxíðs í loftinu hefur aukist gríðarlega síðustu ár, sem á sér enga hliðstæðu í sögunni. Auðlindir jarðar eru takmarkaðar og jafnvægið milli samfélags, náttúru og efnahags er forsenda lífskjara okkar eins og við þekkjum þau. Þess vegna er mikilvægt að við tileinkum okkur breytta og bætta lífs- og viðskiptahætti til að bregðast við loftslagsvandanum. Samspil metnaðarfullra og raunhæfra markmiða Bregðast þarf við með markvissum aðgerðum, en stjórnvöld hafa sett fram metnaðarfullar áætlanir um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytislaust Ísland 2050. Það virðist vissulega mjög rómantísk sýn að Ísland verði jarðefnaeldsneytislaust fyrst allra landa og græn orka verði stærsta framlag Íslands til loftslagsmála á heimsvísu. Við búum hins vegar yfir gríðarlegum auðlindum í formi umhverfisvænna orkugjafa, eins og vatnsafls, jarðvarma og vindorku og því ætti Ísland hæglega að geta náð því markmiði. Til að svo megi verða þarf að leita allra leiða til að nýta þær auðlindir sem við höfum, bæði fyrir orkuskiptin innanlands og til að flytja út. Tryggja verður innviði fyrir orkuskipti, t.d. með uppsetningu rafhleðslustöðva um land allt, svo sem við þjóðvegi, flugvelli og hafnir. Hraður vöxtur orkusækins iðnaðar felur síðan í sér tækifæri fyrir Ísland til að laða til sín gagnaver, hátækni matvælaframleiðslu, rafhlöðuframleiðslu o.fl. og leggja þannig sitt af mörkum á heimsvísu. Ef við ætlum að vera orkuþjóð þarf bæði raforkuverð og regluverkið þar í kring að vera samkeppnishæft. Má þar t.d. benda á að fella niður flutningsgjald af raforku í þeim tilvikum þar sem unnt er að tengja starfsemina beint við virkjanir. Innleiðing hringrásarhagkerfis Innleiðing hringrásarhagkerfis er löngu tímabært og stór liður í baráttunni við loftslagsvandann. Ísland hefur alla burði til þess að vera sjálfbært með sínu hringrásarhagkerfi, t.a.m. þegar kemur að endurnýtingu og endurvinnslu. Mikilvægt er að samræma merkingar fyrir flokkun, söfnun úrgangs og endurvinnslu til að gera hlutina skýrari og einfaldari milli sveitarfélaga og landshluta. Einnig þarf að einfalda upplýsingagjöf til atvinnulífsins vegna kostnaðarsamra breytinga við innleiðingu á banni við að setja hinar ýmsu einnota plastvörur á markað ásamt nýjum lagaákvæðum um endurgjaldsskyldu, merkingarskyldu og samsetningarskyldu plastvara. Samhliða þessu þarf að efla innviði með það að markmiði að auka innlenda endurvinnslu, bæði til að minnka kolefnissporið og styrkja innlenda virðiskeðju. Mikilvægt er að réttu fjárhagslegu hvatarnir séu til staðar en endurskoða þarf hlutverk og verðskrá Úrvinnslusjóðs og skoða tækifæri og möguleika PPP (e. public-private partnership) þegar kemur að uppbyggingu í úrgangs- og umhverfismálum. Stefnum öll í sömu átt Það er að lokum deginum ljósara að hugarfarsbreyting þarf að eiga sér stað á öllum sviðum samfélagsins. Þetta er ekki lengur hliðarverkefni stjórnvalda, atvinnulífsins og einstaklinga heldur málaflokkur sem þarf að vera í forgrunni, en samþætting umhverfismála, félagslegra þátta og stjórnarhátta er lykilatriði í því að árangur náist. Tækifærin eru mikil fyrir íslenskt atvinnulíf og þjóðfélagið í heild og gríðarlegir hagsmunir fólgnir í því að vera leiðandi á sviði grænna atvinnuvega og sjálfbærs iðnaðar. Við getum verið fyrirmynd annarra þjóða þegar kemur að loftslagsmálum, en mikilvægt er að samræma lög og reglur. Einfalda þarf upplýsingagjöf og regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi þar sem nýsköpun, sérstaklega á sviði umhverfis- og loftslagsmála, fær að blómstra. Höfundur er stjórnmála- og stjórnsýslufræðingur og situr í framkvæmdastjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Fráleit túlkun á fornum texta breytir ekki staðreyndum Ómar Torfason Skoðun Metabolic Psychiatry: Ný nálgun í geðlækningum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun „Akademísk sniðganga“: gaslýsingar og hnignun háskólasamfélagsins Birgir Finnsson Skoðun Viltu skilja bílinn eftir heima? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Hvaða framtíð bíður barna okkar árið 2050? Hafdís Hanna Ægisdóttir Skoðun Betri strætó strax í dag Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Við lifum ekki á tíma fasisma Hjörvar Sigurðsson Skoðun Bílastæðavandi í Reykjavík – tími til aðgerða Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Ætlar ríkið að stuðla að aukinni tóbaksneyslu á Íslandi? Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Þakkir til Sivjar Arnar Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð villta laxins hangir á bláþræði Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun „Akademísk sniðganga“: gaslýsingar og hnignun háskólasamfélagsins Birgir Finnsson skrifar Skoðun Við lifum ekki á tíma fasisma Hjörvar Sigurðsson skrifar Skoðun Fíknisjúkdómur – samfélagsleg ábyrgð sem við þurfum að takast á við Halldór Þór Svavarsson skrifar Skoðun Ætlar ríkið að stuðla að aukinni tóbaksneyslu á Íslandi? Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Bílastæðavandi í Reykjavík – tími til aðgerða Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Þakkir til Sivjar Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Fráleit túlkun á fornum texta breytir ekki staðreyndum Ómar Torfason skrifar Skoðun Betri strætó strax í dag Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Viltu skilja bílinn eftir heima? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hvaða framtíð bíður barna okkar árið 2050? Hafdís Hanna Ægisdóttir skrifar Skoðun Metabolic Psychiatry: Ný nálgun í geðlækningum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skiptir vökvagjöf okkur svona miklu máli? Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar Skoðun Hið landlæga fúsk Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Ég frétti af konu Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur ESB-sinna leiðréttar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Eineltið endaði með örkumlun Davíð Bergmann skrifar Skoðun Akademísk kurteisi á tímum þjóðarmorðs Finnur Ulf Dellsén skrifar Skoðun Við megum ekki tapa leiknum utan vallar Eysteinn Pétur Lárusson skrifar Skoðun Börnin heyra bara sprengjugnýinn Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson skrifar Sjá meira
- Einfalda þarf regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi sem leyfir nýsköpun að blómstra. Fyrr í vor hélt Samband ungra sjálfstæðismanna vinnustofur í efnahags- og atvinnumálum, umhverfis- og loftslagsmálum, heilbrigðismálum og menntamálum þar sem mótuð var sýn á framtíð Íslands handan við heimsfaraldurinn sem nú geisar. Hvernig sérðu Ísland fyrir þér eftir 10 ár, af hverju ættir þú að vilja búa á Íslandi frekar en annars staðar og hvaða málefni skipta þig máli til framtíðar, voru meðal spurninga sem voru til umræðu. Það leyndi sér ekki að ungt sjálfstæðisfólk setur umhverfis- og loftslagsmálin ofarlega á dagskrá og sækist í auknum mæli eftir meiri og skýrari upplýsingagjöf. Upplýsingagjöf Raunin er sú að mörgum fallast hendur þegar skoðað er hvað loftslagsvandinn felur í sér og þeir standa frammi fyrir hafsjó af mismunandi upplýsingum, sem virðast yfirþyrmandi fyrir bæði einstaklinga og fyrirtæki. Hvað er það sem skiptir raunverulega máli og hvað ekki? Er það flokkunin, losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngutækjum og stóriðju, vistvænn byggingariðnaður, svifryksmengun, eða kannski eldgosið í Geldingadal? Auðvitað helst þetta allt í hendur og það er engin ein töfralausn til. Þess vegna er mikilvægt að við leggjumst öll á eitt og áttum okkur á þeim raunverulegu áskorunum sem við stöndum frammi fyrir. Upplýsingagjöfin þarf að vera einföld og skýr og stjórnvöld þurfa að veita fyrirtækjum leiðbeiningar um hvaða mælikvarða skal nota svo útkomur séu samanburðarhæfar og trúverðugar. Tækifæri komandi kynslóða Það kann að hljóma eins og biluð plata, en hlýnun jarðar er ein stærsta áskorun sem mannkynið stendur frammi fyrir og magn koltvíoxíðs í loftinu hefur aukist gríðarlega síðustu ár, sem á sér enga hliðstæðu í sögunni. Auðlindir jarðar eru takmarkaðar og jafnvægið milli samfélags, náttúru og efnahags er forsenda lífskjara okkar eins og við þekkjum þau. Þess vegna er mikilvægt að við tileinkum okkur breytta og bætta lífs- og viðskiptahætti til að bregðast við loftslagsvandanum. Samspil metnaðarfullra og raunhæfra markmiða Bregðast þarf við með markvissum aðgerðum, en stjórnvöld hafa sett fram metnaðarfullar áætlanir um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytislaust Ísland 2050. Það virðist vissulega mjög rómantísk sýn að Ísland verði jarðefnaeldsneytislaust fyrst allra landa og græn orka verði stærsta framlag Íslands til loftslagsmála á heimsvísu. Við búum hins vegar yfir gríðarlegum auðlindum í formi umhverfisvænna orkugjafa, eins og vatnsafls, jarðvarma og vindorku og því ætti Ísland hæglega að geta náð því markmiði. Til að svo megi verða þarf að leita allra leiða til að nýta þær auðlindir sem við höfum, bæði fyrir orkuskiptin innanlands og til að flytja út. Tryggja verður innviði fyrir orkuskipti, t.d. með uppsetningu rafhleðslustöðva um land allt, svo sem við þjóðvegi, flugvelli og hafnir. Hraður vöxtur orkusækins iðnaðar felur síðan í sér tækifæri fyrir Ísland til að laða til sín gagnaver, hátækni matvælaframleiðslu, rafhlöðuframleiðslu o.fl. og leggja þannig sitt af mörkum á heimsvísu. Ef við ætlum að vera orkuþjóð þarf bæði raforkuverð og regluverkið þar í kring að vera samkeppnishæft. Má þar t.d. benda á að fella niður flutningsgjald af raforku í þeim tilvikum þar sem unnt er að tengja starfsemina beint við virkjanir. Innleiðing hringrásarhagkerfis Innleiðing hringrásarhagkerfis er löngu tímabært og stór liður í baráttunni við loftslagsvandann. Ísland hefur alla burði til þess að vera sjálfbært með sínu hringrásarhagkerfi, t.a.m. þegar kemur að endurnýtingu og endurvinnslu. Mikilvægt er að samræma merkingar fyrir flokkun, söfnun úrgangs og endurvinnslu til að gera hlutina skýrari og einfaldari milli sveitarfélaga og landshluta. Einnig þarf að einfalda upplýsingagjöf til atvinnulífsins vegna kostnaðarsamra breytinga við innleiðingu á banni við að setja hinar ýmsu einnota plastvörur á markað ásamt nýjum lagaákvæðum um endurgjaldsskyldu, merkingarskyldu og samsetningarskyldu plastvara. Samhliða þessu þarf að efla innviði með það að markmiði að auka innlenda endurvinnslu, bæði til að minnka kolefnissporið og styrkja innlenda virðiskeðju. Mikilvægt er að réttu fjárhagslegu hvatarnir séu til staðar en endurskoða þarf hlutverk og verðskrá Úrvinnslusjóðs og skoða tækifæri og möguleika PPP (e. public-private partnership) þegar kemur að uppbyggingu í úrgangs- og umhverfismálum. Stefnum öll í sömu átt Það er að lokum deginum ljósara að hugarfarsbreyting þarf að eiga sér stað á öllum sviðum samfélagsins. Þetta er ekki lengur hliðarverkefni stjórnvalda, atvinnulífsins og einstaklinga heldur málaflokkur sem þarf að vera í forgrunni, en samþætting umhverfismála, félagslegra þátta og stjórnarhátta er lykilatriði í því að árangur náist. Tækifærin eru mikil fyrir íslenskt atvinnulíf og þjóðfélagið í heild og gríðarlegir hagsmunir fólgnir í því að vera leiðandi á sviði grænna atvinnuvega og sjálfbærs iðnaðar. Við getum verið fyrirmynd annarra þjóða þegar kemur að loftslagsmálum, en mikilvægt er að samræma lög og reglur. Einfalda þarf upplýsingagjöf og regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi þar sem nýsköpun, sérstaklega á sviði umhverfis- og loftslagsmála, fær að blómstra. Höfundur er stjórnmála- og stjórnsýslufræðingur og situr í framkvæmdastjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna.
Skoðun Fíknisjúkdómur – samfélagsleg ábyrgð sem við þurfum að takast á við Halldór Þór Svavarsson skrifar
Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar
Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar
Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar