Kostnaður hamingjunnar Símon Vestarr skrifar 13. september 2021 08:30 Þegar Paul McCartney samdi eitt hressasta lag allra tíma fyrir rúmum fimm áratugum um að ekki væri hægt að versla sér ást fannst honum sem hann væri að benda á einföld sannindi; svo einföld að singúllinn hlyti að seljast álíka vel og lagiðum að vilja leiða stelpuna sem hann var skotinn í. Danslag með texta um að aflima gullfótinn af myntkerfinu eða um móralistíska teódisíu í mótmælendatrú hefði kannski ekki náð eins miklum vinsældum. En allir vita að ekki er hægt að kaupa ást fyrir peninga. Eða hvað? Málið er nefnilega ekki svona einfalt. Ást sem slík er auðvitað innsti kjarni manneskjunnar og er náttúrulegt viðbragð hennar við umheiminum og sérstaklega öðrum manneskjum. Hana er ekki hægt að kaupa. Þó svo að við takmörkum okkur við rómantíska ást komumst við samt að sömu niðurstöðu; ekki er hægt að nota peninga til að gera neinn ástfanginn af neinum. Og þegar Jessie J syngur„hvaðan kemur þessi þráhyggja / peningar geta ekki borgað fyrir hamingju“ þá hlýtur það að vera satt líka. Eða hvað? Þessi andefnishyggja byggir á vissum forréttindagrunni. Segja má að hún sé að hálfu leyti á rökum reist. Þeir sem búa við afkomuóöryggi og þurfa að neita sér um nauðþurftir eins og mat eða lyf búa í öðrum veruleika en Paul McCartney, Jessie J eða manneskja á háum launum. Sömuleiðis þeir sem eiga ekki fyrir því að geta sent börnin sín í frístundastarf eða þurfa að taka svo margar vinnuvaktir til að ná endum saman að þeir hitta fjölskylduna sína lítið sem ekkert. Þeir sem eru fyrir neðan þessa öryggislínu og geta ekki útvegað sér þak yfir höfuðið eða farartæki gætu bókstaflega keypt sér hamingju, eða í það minnsta hugarró, ef þeir hefðu meira fé milli handanna. En ást? Hana er ekki hægt að kaupa, en segjum sem svo að einstaklingur A eigi ekki fyrir leigunni sinni vegna þess að Samtök Atvinnulífsins ákváðu að launahækkanir honum til handa og hans starfsstétt myndu hrinda af stað „launaskriði“. Einstaklingur A er eftir sem áður manneskja og verður ástfanginn af annarri manneskju, einstaklingi B, ófaglærðum leikskólastarfsmanni í Reykjavík sem á tvö börn og sefur á sófanum í smáíbúð svo að þau geti notað sérherbergið. Köllum þessa elskhuga Arnar og Brynju. Þau fella hugi saman og vilja rækta samband sitt. Hvar eiga þau að gera það? Þau skortir ekki ást en þau skortir lífsskilyrði fyrir ást sína. Arnar og Brynja fara í göngutúr til að ræða um þessa klemmu og reyna allt hvað þau geta að finna lausn. Alvarleg í bragði ganga þau fram hjá strætóskýli þar sem brosandi andliti Bjarna Benediktssonar hefur verið stillt upp yfir tveimur orðum: „Land tækifæranna“. Land. Tækifæranna. Ísland er ekki „land tækifæranna“ þegar fólk þarf að neita sér um þátttöku í samfélaginu og sjálfsuppfyllingu vegna efnahagslegra aðstæðna. Ísland verður ekki „land tækifæranna“ með Sjálfstæðismenn í fjármálaráðuneytinu. Það verður aldrei „land tækifæranna“ fyrr en allir Íslendingar komast yfir þá lífsgæðalínu sem heitir afkomuöryggi. Annað slagið fá sósíalistar eins og ég þá spurningu frá fólki sem er ágætlega statt fjárhagslega: „Hvers vegna ætti ég að kjósa Sósíalistaflokkinn, vel launaður einstaklingur, þar sem þið stillið ykkur upp sem málsvara láglaunafólks og þeirra sem eru undir í samfélaginu?“ Svar mitt er tvíþætt: Afkomuöryggi hins ágætlega stæða launafólks er ekki nýfrjálshyggju Sjálfstæðismanna að þakka heldur þrotlausri verkalýðsbaráttu og aðeins áframhaldandi barátta fyrir því að bæta lífskjör hinna verst stöddu og styrkja grunnþjónustuna í samfélaginu getur tryggt áframhaldandi og vaxandi velsæld þeirra sem fá nóg í launaumslagið til að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að ná endum saman. Gamli orðskviðurinn er enn sannur: „Sameinuð stöndum vér. Sundruð föllum vér.“ Þeir sem standa betur að vígi í lífsbaráttunni en tilheyra þó ekki efstu eignaprósentunum lærðu það líka um haustið 2008 að þegar kapítalisminn bíður skipbrot þá lyftir eignastéttin ekki litlafingri til að afstýra því að launamanneskjan og sjálfstæði atvinnurekandinn með litla reksturinn missi heimili sín. Flokkarnir sem ganga erinda auðvaldsins segja ekki einu sinni af sér fyrr en eftir margra mánaða mótmælaöldu og berjast alla tíð gegn öllum róttækum kerfisbreytingum í þágu almennings. Já, og tala enn um sína flokka sem verndara „stöðugleikans“ eftir að hafa stýrt þjóðarskútunni í strand. „Óréttlæti á einum stað er ógn við réttlæti alls staðar,“ eins og Martin Luther King orðaði það. Ef ein manneskja á ekki fyrir ást eða hamingju þá er það brot gegn okkur öllum. Þó svo að við tækjum þá afstöðu að ekkert skipti máli sem ekki væri hægt að meta til fjár þá væri skörp beygja í átt til sósíalisma samt sem áður eina vitið. Fátækt hefur nefnilega þjóðhagslegan kostnað í för með sér. Kostnaðurinn við láglaunastefnu og sveltistefnu í velferðarkerfinu mælist meðal annars í minna vinnuframlagi fólks og álagstengdri örorku og sú eitraða streita sem fylgir því að vera ekki viss um að geta borgað reikningana sína seitlar um samfélagið og gerir það að verkum að við treystum ekki hvort öðru, tengjumst ekki eins vel innbyrðis og verðum oftar veik – andlega og líkamlega. Þeir sem tala um að það sé óábyrgt að sinna nauðþurftum allra landsmanna eru eins og fjölskyldufaðir sem segir að það sé óábyrgt að eyða innihaldi slökkvitækisins í eldhúsgardínurnar þegar kviknað er í þeim. Er það ábyrg hegðun að reisa ekki íbúðir til þess að koma til móts við húsnæðisþörfina? Er það ábyrg hegðun að standa gegn því að heilbrigðiskerfið hljóti það aukafjármagn sem það þarfnast? Er það ábyrg hegðun að lækka skattbyrði eignafólks og bæta upp mismuninn með niðurskurði í grunnþjónustunni eða vegatollum? Ef Ísland er land tækifæranna þá ættu Sjálfstæðismenn og aðrir nýfrjálshyggjuflokkar að nota þetta tækifæri til að taka sér frí frá stjórnmálastarfi og snúa sér að einhverju sem ferst þeim betur úr hendi á meðan almenningur tekur við stýrinu og réttir okkur af. Ef samfélag okkar væri rekið á grundvelli manneskjulegra gilda þyrfti enginn að pæla í peningum í samhengi við ást eða hamingju. Höfundur er frambjóðandi Sósíalistaflokks Íslands í öðru sæti í Reykjavík suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Símon Vestarr Sósíalistaflokkurinn Mest lesið Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Halldór 07.06.2025 Halldór Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Sjá meira
Þegar Paul McCartney samdi eitt hressasta lag allra tíma fyrir rúmum fimm áratugum um að ekki væri hægt að versla sér ást fannst honum sem hann væri að benda á einföld sannindi; svo einföld að singúllinn hlyti að seljast álíka vel og lagiðum að vilja leiða stelpuna sem hann var skotinn í. Danslag með texta um að aflima gullfótinn af myntkerfinu eða um móralistíska teódisíu í mótmælendatrú hefði kannski ekki náð eins miklum vinsældum. En allir vita að ekki er hægt að kaupa ást fyrir peninga. Eða hvað? Málið er nefnilega ekki svona einfalt. Ást sem slík er auðvitað innsti kjarni manneskjunnar og er náttúrulegt viðbragð hennar við umheiminum og sérstaklega öðrum manneskjum. Hana er ekki hægt að kaupa. Þó svo að við takmörkum okkur við rómantíska ást komumst við samt að sömu niðurstöðu; ekki er hægt að nota peninga til að gera neinn ástfanginn af neinum. Og þegar Jessie J syngur„hvaðan kemur þessi þráhyggja / peningar geta ekki borgað fyrir hamingju“ þá hlýtur það að vera satt líka. Eða hvað? Þessi andefnishyggja byggir á vissum forréttindagrunni. Segja má að hún sé að hálfu leyti á rökum reist. Þeir sem búa við afkomuóöryggi og þurfa að neita sér um nauðþurftir eins og mat eða lyf búa í öðrum veruleika en Paul McCartney, Jessie J eða manneskja á háum launum. Sömuleiðis þeir sem eiga ekki fyrir því að geta sent börnin sín í frístundastarf eða þurfa að taka svo margar vinnuvaktir til að ná endum saman að þeir hitta fjölskylduna sína lítið sem ekkert. Þeir sem eru fyrir neðan þessa öryggislínu og geta ekki útvegað sér þak yfir höfuðið eða farartæki gætu bókstaflega keypt sér hamingju, eða í það minnsta hugarró, ef þeir hefðu meira fé milli handanna. En ást? Hana er ekki hægt að kaupa, en segjum sem svo að einstaklingur A eigi ekki fyrir leigunni sinni vegna þess að Samtök Atvinnulífsins ákváðu að launahækkanir honum til handa og hans starfsstétt myndu hrinda af stað „launaskriði“. Einstaklingur A er eftir sem áður manneskja og verður ástfanginn af annarri manneskju, einstaklingi B, ófaglærðum leikskólastarfsmanni í Reykjavík sem á tvö börn og sefur á sófanum í smáíbúð svo að þau geti notað sérherbergið. Köllum þessa elskhuga Arnar og Brynju. Þau fella hugi saman og vilja rækta samband sitt. Hvar eiga þau að gera það? Þau skortir ekki ást en þau skortir lífsskilyrði fyrir ást sína. Arnar og Brynja fara í göngutúr til að ræða um þessa klemmu og reyna allt hvað þau geta að finna lausn. Alvarleg í bragði ganga þau fram hjá strætóskýli þar sem brosandi andliti Bjarna Benediktssonar hefur verið stillt upp yfir tveimur orðum: „Land tækifæranna“. Land. Tækifæranna. Ísland er ekki „land tækifæranna“ þegar fólk þarf að neita sér um þátttöku í samfélaginu og sjálfsuppfyllingu vegna efnahagslegra aðstæðna. Ísland verður ekki „land tækifæranna“ með Sjálfstæðismenn í fjármálaráðuneytinu. Það verður aldrei „land tækifæranna“ fyrr en allir Íslendingar komast yfir þá lífsgæðalínu sem heitir afkomuöryggi. Annað slagið fá sósíalistar eins og ég þá spurningu frá fólki sem er ágætlega statt fjárhagslega: „Hvers vegna ætti ég að kjósa Sósíalistaflokkinn, vel launaður einstaklingur, þar sem þið stillið ykkur upp sem málsvara láglaunafólks og þeirra sem eru undir í samfélaginu?“ Svar mitt er tvíþætt: Afkomuöryggi hins ágætlega stæða launafólks er ekki nýfrjálshyggju Sjálfstæðismanna að þakka heldur þrotlausri verkalýðsbaráttu og aðeins áframhaldandi barátta fyrir því að bæta lífskjör hinna verst stöddu og styrkja grunnþjónustuna í samfélaginu getur tryggt áframhaldandi og vaxandi velsæld þeirra sem fá nóg í launaumslagið til að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að ná endum saman. Gamli orðskviðurinn er enn sannur: „Sameinuð stöndum vér. Sundruð föllum vér.“ Þeir sem standa betur að vígi í lífsbaráttunni en tilheyra þó ekki efstu eignaprósentunum lærðu það líka um haustið 2008 að þegar kapítalisminn bíður skipbrot þá lyftir eignastéttin ekki litlafingri til að afstýra því að launamanneskjan og sjálfstæði atvinnurekandinn með litla reksturinn missi heimili sín. Flokkarnir sem ganga erinda auðvaldsins segja ekki einu sinni af sér fyrr en eftir margra mánaða mótmælaöldu og berjast alla tíð gegn öllum róttækum kerfisbreytingum í þágu almennings. Já, og tala enn um sína flokka sem verndara „stöðugleikans“ eftir að hafa stýrt þjóðarskútunni í strand. „Óréttlæti á einum stað er ógn við réttlæti alls staðar,“ eins og Martin Luther King orðaði það. Ef ein manneskja á ekki fyrir ást eða hamingju þá er það brot gegn okkur öllum. Þó svo að við tækjum þá afstöðu að ekkert skipti máli sem ekki væri hægt að meta til fjár þá væri skörp beygja í átt til sósíalisma samt sem áður eina vitið. Fátækt hefur nefnilega þjóðhagslegan kostnað í för með sér. Kostnaðurinn við láglaunastefnu og sveltistefnu í velferðarkerfinu mælist meðal annars í minna vinnuframlagi fólks og álagstengdri örorku og sú eitraða streita sem fylgir því að vera ekki viss um að geta borgað reikningana sína seitlar um samfélagið og gerir það að verkum að við treystum ekki hvort öðru, tengjumst ekki eins vel innbyrðis og verðum oftar veik – andlega og líkamlega. Þeir sem tala um að það sé óábyrgt að sinna nauðþurftum allra landsmanna eru eins og fjölskyldufaðir sem segir að það sé óábyrgt að eyða innihaldi slökkvitækisins í eldhúsgardínurnar þegar kviknað er í þeim. Er það ábyrg hegðun að reisa ekki íbúðir til þess að koma til móts við húsnæðisþörfina? Er það ábyrg hegðun að standa gegn því að heilbrigðiskerfið hljóti það aukafjármagn sem það þarfnast? Er það ábyrg hegðun að lækka skattbyrði eignafólks og bæta upp mismuninn með niðurskurði í grunnþjónustunni eða vegatollum? Ef Ísland er land tækifæranna þá ættu Sjálfstæðismenn og aðrir nýfrjálshyggjuflokkar að nota þetta tækifæri til að taka sér frí frá stjórnmálastarfi og snúa sér að einhverju sem ferst þeim betur úr hendi á meðan almenningur tekur við stýrinu og réttir okkur af. Ef samfélag okkar væri rekið á grundvelli manneskjulegra gilda þyrfti enginn að pæla í peningum í samhengi við ást eða hamingju. Höfundur er frambjóðandi Sósíalistaflokks Íslands í öðru sæti í Reykjavík suður.
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun