Heiður í tölum Gunnar Smári Egilsson skrifar 14. febrúar 2022 16:07 Ég sá Gunnar Þórðarson um helgina og það var auðséð að hann er ekki ungur enn. Ég fór að hugsa um hvernig við launum manni eins og honum, sem hefur samið hundruð laga, eitthvað nærri 700-800, sem með öðrum afurðum listafólks, fléttar þann dúk sem við köllum íslenska menningu. Það fyrirbrigði er ekki sjálfgefið né sprettur af engu; það er dómkirkja sem margir koma að. Og sumir leggja meira til en aðrir. Það er líklega hugmyndin á bak við heiðurslaun listamanna, að við getum tekið ofan og hneigt okkur fyrir þeim sem hafa gefið okkur mest. Það eru 23 listamenn á heiðurslaunum, augljóslega aðeins lítill hluti þeirra sem ættu það skilið. Upphæð heiðurslauna taka mið af starfslaunum listamanna, sem eru 490.920 kr. sem verktakagreiðslur. Starfslaunin voru hækkuð fyrir áramót svo þau héldu í við lágmarkslaun sem eru nú 368 þús. kr. Hvorki heiðurslaun né starfslaun eru þannig laun í venjulegum skilningi heldur verktakagreiðslur. Þegar búið er að borga skatta, gjöld og lífeyrisgreiðslur af starfslaunum eru þau í raun jafn há lágmarkslaunum í landinu. En það var ekki það sem ég ætlaði að benda ykkur á. Tæplega 491 þús. kr. á mánuði til 23 listamanna gera um 135,5 m.kr. á ári. Í fljótu bragði gæti maður haldið að það væri þakklætisvottur Alþingis til hópsins. Það er viðlíka upphæð og Guide to Iceland ehf. fékk í skattafslátt í fyrra vegna endurnýjunar á bókunarkerfi sínu, sem skilgreint var sem nýsköpun sem almenningur ætti að styðja. Svona ef þið viljið fá hugmynd um mat Alþingis á list og menningu annars vegar og business hins vegar. Fjárframlög ríkisins til Men and Mice ehf svipað og heiðurslaunin öll Það fá hins vegar ekki allir full og óskert heiðurslaun, í raun fæstir. Reglan er sú að listamaður sem verður 70 ára fær aðeins 80% upphæðarinnar. Og það á við um 20 af 23 listamönnum á listanum. Aðeins Bubbi Morthens, Friðrik Þór Friðriksson og Vigdís Grímsdóttir eru yngri en sjötugt. Öll hin fá 392.736 kr. en ekki 490.920 kr. Þessi skerðing lækkar framlag ríkisins um 23,5 m.kr. Framlag til listamannanna er því ekki 135,5 m.kr. heldur tæplega 112 m.kr. Það er álíka upphæð og fyrirtækið Men and Mice ehf. fékk í fyrra fyrir framlag sitt til nýsköpunar íslensks samfélags. Þar sem heiðurslaunin eru verktakagreiðslur þarf listafólkið að borga tryggingargjald, samtals um 7,1 m.kr. sem renna aftur til ríkissjóðs. Nettó-framlag ríkisins til listamannanna tuttugu og þriggja er þá komið niður í 104,8 m.kr. Það er viðlíka upphæð og Gagnaverið Advania Data Centers ehf, nú atNorth, fékk í styrk í fyrra. Þar sem stærsti hluti þeirra listamanna sem fá heiðurslaun eru komin á eftirlaunaaldur (Bubbi Morthens er sá eini sem ekki er orðinn 67 ára) þá eru jaðarskattar af heiðurslaununum hár, þar sem greiðslurnar skerða ellilífeyri og greiðslur frá Tryggingastofnun auk þess sem tekinn er af þeim skattur. Elstu listamennirnir eru á tíræðisaldri (8 ), sum eru á níræðisaldri (5) og önnur á áttræðisaldri (7). Nýsköpunarstyrkir ólíkt rausnarlegri Það má því gera ráð fyrir að fæst af þessu fólki eigi umtalsverða inneign í lífeyrissjóðum, bæði vegna aldur (lífeyriskerfið er ekki enn farið að virka fyrir fólk sem er að komast á eftirlaunaaldur, hvað þá fyrir fólk sem komst á þann aldur fyrir aldarfjórðungi) og starfs (listafólk býr við basl og óreglulegar verktakagreiðslur, það er algengt að þau eigi lítið sem engin lífeyrisréttindi við lok starfsævinnar). Ég áætlaði að meðaltalið væri á milli þess að þau ættu engin lífeyrisréttindi og inneign sem gæfi þeim 100 þús. kr. á mánuði. Miðað við það mat tekur ríkið til sín um 69,4 m.kr. í skatta og skerðingar frá hópnum öllum. Þá sitja eftir um 35,5 m.kr. sem þessi 23 manna hópur listafólks fær í budduna sína. Ekkert fyrirtæki fékk svo lágan nýsköpunarstyrk í fyrra, svo ég get ekki gefið ykkur neinn samanburð. Samkvæmt þessu veitir Alþingi 23 listamönnum heiðurslaun sem fólk gæti haldið að væri 135,5 m.kr. En í raun tekur ríkið aftur 100,0 m.kr. af fólkinu eða 73,8%. Listamennirnir fá aðeins 35,5 m.kr. að skipta á milli sín. Það gera um 117 þús. kr. á mánuði til flestra. Það er spurning hvort réttlætanlegt sé að kalla þá upphæð heiðurslaun. Þjófræðið lætur ekki að sér hæða Alla vega er ljóst að fólk sem sér eftir þessum krónum til listafólksins, sem gaf svo mikið til þess umhverfis sem við lifum innan, þess sem kallað er íslensk menning, ætti kannski frekar að velta fyrir sér hvers vegna við erum að verðlauna þessi fyrirtæki svona rausnarlega fyrir það sem þau flokka undir nýsköpun. List er linnulaus nýsköpun, listafólk er nýsköpunarfólk par excellence. Og Alþingi ætti að virða það. Þetta þjófræði sem við búum við, þar sem hin ríku vaða í ríkissjóð og fylla alla vasa á meðan framlög til almennings, þurfandi eða þeirra sem gefið hafa okkur svo mikið (og sannarlega meira en fjármagns- og fyrirtækjaeigendur) er skorin við nögl. Í umræðunni er oft látið sem fólk sem er styrkt eigi það ekki skilið, sé byrði á samfélaginu, á meðan það er látið eins og fjáraustur til fjármagns- og fyrirtækjaeigenda sé sjálfsagður, þarfur og réttlátur. Þetta var ég að hugsa þegar ég horfði á Gunnar Þórðarson úr fjarska um helgina. Neðanmáls: Ingólfur Abraham Shahin á 46,3 prósenta hlut í Guide to Iceland ehf., nú Travelshift ehf., í gegnum félagið Djengis, Iurie Belegurschi á 15,8 prósent í gegnum Aurora Capital og Xiaochen Tian á 7,9 prósent í gegnum Chenchen eftir að General Electric Pension Trust keypti 20% hlut í félaginu. Eigið fé Travelshift er 1,2 milljarður í árslok 2020. Men and Mice ehf. er í eigu MM Holding sem aftur er í eigu SÍA III slhf. sem síðan er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Eigið fé SÍA III slhf. var um 10,7 milljarðar króna í árslok 2020. Advania Data Centers ehf., nú atNorth, var áður hluti Advania sem er dótturfyrirtæki fjárfestingabankans Goldman Sachs, en er nú í meirihlutaeigu sænskra og íslenskra fjárfesta þar sem VIA equity heldur um stærsta hlutinn. Eigið fé atNorth var 24,1 milljarður króna í árslok 2020. Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir. Höfundur er er formaður framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Listamannalaun Nýsköpun Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Ég sá Gunnar Þórðarson um helgina og það var auðséð að hann er ekki ungur enn. Ég fór að hugsa um hvernig við launum manni eins og honum, sem hefur samið hundruð laga, eitthvað nærri 700-800, sem með öðrum afurðum listafólks, fléttar þann dúk sem við köllum íslenska menningu. Það fyrirbrigði er ekki sjálfgefið né sprettur af engu; það er dómkirkja sem margir koma að. Og sumir leggja meira til en aðrir. Það er líklega hugmyndin á bak við heiðurslaun listamanna, að við getum tekið ofan og hneigt okkur fyrir þeim sem hafa gefið okkur mest. Það eru 23 listamenn á heiðurslaunum, augljóslega aðeins lítill hluti þeirra sem ættu það skilið. Upphæð heiðurslauna taka mið af starfslaunum listamanna, sem eru 490.920 kr. sem verktakagreiðslur. Starfslaunin voru hækkuð fyrir áramót svo þau héldu í við lágmarkslaun sem eru nú 368 þús. kr. Hvorki heiðurslaun né starfslaun eru þannig laun í venjulegum skilningi heldur verktakagreiðslur. Þegar búið er að borga skatta, gjöld og lífeyrisgreiðslur af starfslaunum eru þau í raun jafn há lágmarkslaunum í landinu. En það var ekki það sem ég ætlaði að benda ykkur á. Tæplega 491 þús. kr. á mánuði til 23 listamanna gera um 135,5 m.kr. á ári. Í fljótu bragði gæti maður haldið að það væri þakklætisvottur Alþingis til hópsins. Það er viðlíka upphæð og Guide to Iceland ehf. fékk í skattafslátt í fyrra vegna endurnýjunar á bókunarkerfi sínu, sem skilgreint var sem nýsköpun sem almenningur ætti að styðja. Svona ef þið viljið fá hugmynd um mat Alþingis á list og menningu annars vegar og business hins vegar. Fjárframlög ríkisins til Men and Mice ehf svipað og heiðurslaunin öll Það fá hins vegar ekki allir full og óskert heiðurslaun, í raun fæstir. Reglan er sú að listamaður sem verður 70 ára fær aðeins 80% upphæðarinnar. Og það á við um 20 af 23 listamönnum á listanum. Aðeins Bubbi Morthens, Friðrik Þór Friðriksson og Vigdís Grímsdóttir eru yngri en sjötugt. Öll hin fá 392.736 kr. en ekki 490.920 kr. Þessi skerðing lækkar framlag ríkisins um 23,5 m.kr. Framlag til listamannanna er því ekki 135,5 m.kr. heldur tæplega 112 m.kr. Það er álíka upphæð og fyrirtækið Men and Mice ehf. fékk í fyrra fyrir framlag sitt til nýsköpunar íslensks samfélags. Þar sem heiðurslaunin eru verktakagreiðslur þarf listafólkið að borga tryggingargjald, samtals um 7,1 m.kr. sem renna aftur til ríkissjóðs. Nettó-framlag ríkisins til listamannanna tuttugu og þriggja er þá komið niður í 104,8 m.kr. Það er viðlíka upphæð og Gagnaverið Advania Data Centers ehf, nú atNorth, fékk í styrk í fyrra. Þar sem stærsti hluti þeirra listamanna sem fá heiðurslaun eru komin á eftirlaunaaldur (Bubbi Morthens er sá eini sem ekki er orðinn 67 ára) þá eru jaðarskattar af heiðurslaununum hár, þar sem greiðslurnar skerða ellilífeyri og greiðslur frá Tryggingastofnun auk þess sem tekinn er af þeim skattur. Elstu listamennirnir eru á tíræðisaldri (8 ), sum eru á níræðisaldri (5) og önnur á áttræðisaldri (7). Nýsköpunarstyrkir ólíkt rausnarlegri Það má því gera ráð fyrir að fæst af þessu fólki eigi umtalsverða inneign í lífeyrissjóðum, bæði vegna aldur (lífeyriskerfið er ekki enn farið að virka fyrir fólk sem er að komast á eftirlaunaaldur, hvað þá fyrir fólk sem komst á þann aldur fyrir aldarfjórðungi) og starfs (listafólk býr við basl og óreglulegar verktakagreiðslur, það er algengt að þau eigi lítið sem engin lífeyrisréttindi við lok starfsævinnar). Ég áætlaði að meðaltalið væri á milli þess að þau ættu engin lífeyrisréttindi og inneign sem gæfi þeim 100 þús. kr. á mánuði. Miðað við það mat tekur ríkið til sín um 69,4 m.kr. í skatta og skerðingar frá hópnum öllum. Þá sitja eftir um 35,5 m.kr. sem þessi 23 manna hópur listafólks fær í budduna sína. Ekkert fyrirtæki fékk svo lágan nýsköpunarstyrk í fyrra, svo ég get ekki gefið ykkur neinn samanburð. Samkvæmt þessu veitir Alþingi 23 listamönnum heiðurslaun sem fólk gæti haldið að væri 135,5 m.kr. En í raun tekur ríkið aftur 100,0 m.kr. af fólkinu eða 73,8%. Listamennirnir fá aðeins 35,5 m.kr. að skipta á milli sín. Það gera um 117 þús. kr. á mánuði til flestra. Það er spurning hvort réttlætanlegt sé að kalla þá upphæð heiðurslaun. Þjófræðið lætur ekki að sér hæða Alla vega er ljóst að fólk sem sér eftir þessum krónum til listafólksins, sem gaf svo mikið til þess umhverfis sem við lifum innan, þess sem kallað er íslensk menning, ætti kannski frekar að velta fyrir sér hvers vegna við erum að verðlauna þessi fyrirtæki svona rausnarlega fyrir það sem þau flokka undir nýsköpun. List er linnulaus nýsköpun, listafólk er nýsköpunarfólk par excellence. Og Alþingi ætti að virða það. Þetta þjófræði sem við búum við, þar sem hin ríku vaða í ríkissjóð og fylla alla vasa á meðan framlög til almennings, þurfandi eða þeirra sem gefið hafa okkur svo mikið (og sannarlega meira en fjármagns- og fyrirtækjaeigendur) er skorin við nögl. Í umræðunni er oft látið sem fólk sem er styrkt eigi það ekki skilið, sé byrði á samfélaginu, á meðan það er látið eins og fjáraustur til fjármagns- og fyrirtækjaeigenda sé sjálfsagður, þarfur og réttlátur. Þetta var ég að hugsa þegar ég horfði á Gunnar Þórðarson úr fjarska um helgina. Neðanmáls: Ingólfur Abraham Shahin á 46,3 prósenta hlut í Guide to Iceland ehf., nú Travelshift ehf., í gegnum félagið Djengis, Iurie Belegurschi á 15,8 prósent í gegnum Aurora Capital og Xiaochen Tian á 7,9 prósent í gegnum Chenchen eftir að General Electric Pension Trust keypti 20% hlut í félaginu. Eigið fé Travelshift er 1,2 milljarður í árslok 2020. Men and Mice ehf. er í eigu MM Holding sem aftur er í eigu SÍA III slhf. sem síðan er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Eigið fé SÍA III slhf. var um 10,7 milljarðar króna í árslok 2020. Advania Data Centers ehf., nú atNorth, var áður hluti Advania sem er dótturfyrirtæki fjárfestingabankans Goldman Sachs, en er nú í meirihlutaeigu sænskra og íslenskra fjárfesta þar sem VIA equity heldur um stærsta hlutinn. Eigið fé atNorth var 24,1 milljarður króna í árslok 2020. Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir. Höfundur er er formaður framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins.
Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun