Ég á kvótann Gunnlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar 7. maí 2023 20:01 Pistil þennan rita ég sem hugleiðingu við grein Heiðrúnar Lindar Marteinsdóttur, Læknar bifvélavirki eyrnabólgu. Umræðan um nýtingu auðlinda í lýðræðissamfélagi er erfitt en þarft umræðuefni. Lýðræði felur í sér að farið sé að vilja fólksins, þ.e. meirihlutans. Þegar auðlindir eiga í hlut þarf þó að stíga varlega til jarðar og gæta sjálfbærni. Sameignarvandi (e. Tragedy of the commons) lýsir orsökinni kannski best en afleiðingin er sú að við ákvarðanatöku þarf að fara að vísindalegri ráðgjöf. Það gera Íslendingar eftir bestu getu þó umdeilt sé. Við vorum til að mynda fyrst vestrænna ríkja til að fullgilda Hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS) og fjallar 61. gr. hans um verndun hinna lifandi auðlinda. Þar segir í 2. mgr. 61. gr.: Strandríkið skal tryggja með viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstöfunum, á grundvelli bestu vísindalegu niðurstaðna sem því eru tiltækar, að tilveru hinna lífrænu auðlinda í sérefnahagslögsögunni sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Eftir því sem við á skulu strandríki og þar til bærar alþjóðastofnanir, hvort sem þær eru undirsvæðis-, svæðis- eða heimsstofnanir, starfa saman að þessu marki. Ennfremur segir 1. gr. laga um fiskveiðistjórnun nr. 116/2006: Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmari nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum. Þá komum við að máli málanna. Af hverju á þjóðin að hafa eitthvað um sjávarútvegsmál að segja. Heiðrún vísar til þekkingar Íslendinga á sjávarútvegsmálum og telur ástæðulaust að fara að ráðum þeirra sem telja sig búa yfir takmarkaðri þekkingu á greininni. Í því samhengi minnist hún á verkefnið Auðlindin okkar á vegum Matvælaráðuneytisins sem snýr að stefnumótun í sjávarútvegi. Heiðrún veltir því fyrir sér „hvort ekki hafi verið betur heima setið en af stað farið”. Ég varpa því fram eftirfarandi spurningu: Hversu djúpstæð þarf þekking að vera svo fólk geti myndað sér skoðun á sjávarútvegi? Þarf fólk að þekkja muninn á rauðum og hvítum vöðvum fiska? Þekkja aðferðir til að stýra kjörhæfni hringnótar? Eða er nóg að vita af hverju við innleiddum kvótakerfið, hvernig framsal kvóta leiddi til samþjöppunar innan greinarinnar og sé nú kominn í fárra hendur/fyrirtækja sem virðast flest hver vera að skila áður óþekktum hagnaðartölum? Ein ástæða þess er að fyrirtækin greiddu engin veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð (vertíð sem sló öll met) sökum brogaðs kerfis. Þekking er afstæð og ein leið til að dýpka hana er með aukinni umræðu. Ég tel að verkefnið Auðlindin okkar hafi verið liður í því að auka/dýpka þekkingu almennings á greininni. Þar gafst fólki tækifæri á því að spyrja gagnrýnna spurninga og er þá vonandi betur í stakk búið til að mynda sér skoðun á „grundvelli hlutlægra og upplýstra staðreynda” fyrir vikið. Orð eru til alls fyrst. Við skulum ekki nálgast umræðuna um sjávarútveg af hroka. Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Það er sjálfsagt að þjóðin hafi sína skoðun á sjávarútvegi og kalli eftir því að hluti ágóðans af nytjum auðlindarinnar skili sér til þjóðfélagsins. Áskoranirnar er samt ærnar. Mikið hefur verið rætt um nýliðun til greinarinnar og möguleika ungs fólks til að hasla sér þar völl. Sé mið tekið af því verði sem komið er á veiðiheimildir í dag þá er erfitt fyrir ungt fólk að komast inn í þessa atvinnugrein – ætlandi að byrja með „tvær hendur tómar“ eins og sagt er. Það þarf alltaf einhverja „forgjöf“. Og þetta segi ég nú bara eftir að hafa fylgst með þeim tímamótum sem urðu í liðinni viku er 40 ár voru liðin frá því að Samherji sigldi togaranum Guðsteini að bryggju á Akureyri. Þar voru ungir menn á ferð með mikinn dugnað, áræði og útsjónarsemi á ferðinni. Forgjöfin þeirra var „skipstjórakvóti“ sem til var á þeim tíma en ekki í dag. Restin er saga. Til varð eitt stærsta og öflugasta útgerðar- og fiskvinnslufyrirtæki við Norður-Atlantshaf. Það er þó með þetta kerfi, fiskveiðistjórnunarkerfið, eins og önnur mannanna verk – að það getur og á að taka breytingum eftir kröfum tímans og fólksins sem byggir landið hverju sinni. Eignarhaldi auðlindarinnar fylgir því mikil ábyrgð. Hvernig við högum afnotaréttinum hverju sinni er stór ákvörðun og skiptir okkur sem þjóð gríðarmiklu máli. Við eigum því ekki að vera feimin við að afla okkur upplýsinga, spyrja spurninga og leitast við að auka þekkingu okkar á þessari stóru þjóðareign með hverjum þeim hætti er við teljum bestan og taka síðan virkan þátt í mótun umræðunnar sem leiða á til nauðsynlegrar ákvarðanatöku varðandi þetta fjöregg okkar. Áfram Ísland! Höfundur er sjávarútvegsfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Mest lesið Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Sjá meira
Pistil þennan rita ég sem hugleiðingu við grein Heiðrúnar Lindar Marteinsdóttur, Læknar bifvélavirki eyrnabólgu. Umræðan um nýtingu auðlinda í lýðræðissamfélagi er erfitt en þarft umræðuefni. Lýðræði felur í sér að farið sé að vilja fólksins, þ.e. meirihlutans. Þegar auðlindir eiga í hlut þarf þó að stíga varlega til jarðar og gæta sjálfbærni. Sameignarvandi (e. Tragedy of the commons) lýsir orsökinni kannski best en afleiðingin er sú að við ákvarðanatöku þarf að fara að vísindalegri ráðgjöf. Það gera Íslendingar eftir bestu getu þó umdeilt sé. Við vorum til að mynda fyrst vestrænna ríkja til að fullgilda Hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS) og fjallar 61. gr. hans um verndun hinna lifandi auðlinda. Þar segir í 2. mgr. 61. gr.: Strandríkið skal tryggja með viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstöfunum, á grundvelli bestu vísindalegu niðurstaðna sem því eru tiltækar, að tilveru hinna lífrænu auðlinda í sérefnahagslögsögunni sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Eftir því sem við á skulu strandríki og þar til bærar alþjóðastofnanir, hvort sem þær eru undirsvæðis-, svæðis- eða heimsstofnanir, starfa saman að þessu marki. Ennfremur segir 1. gr. laga um fiskveiðistjórnun nr. 116/2006: Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmari nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum. Þá komum við að máli málanna. Af hverju á þjóðin að hafa eitthvað um sjávarútvegsmál að segja. Heiðrún vísar til þekkingar Íslendinga á sjávarútvegsmálum og telur ástæðulaust að fara að ráðum þeirra sem telja sig búa yfir takmarkaðri þekkingu á greininni. Í því samhengi minnist hún á verkefnið Auðlindin okkar á vegum Matvælaráðuneytisins sem snýr að stefnumótun í sjávarútvegi. Heiðrún veltir því fyrir sér „hvort ekki hafi verið betur heima setið en af stað farið”. Ég varpa því fram eftirfarandi spurningu: Hversu djúpstæð þarf þekking að vera svo fólk geti myndað sér skoðun á sjávarútvegi? Þarf fólk að þekkja muninn á rauðum og hvítum vöðvum fiska? Þekkja aðferðir til að stýra kjörhæfni hringnótar? Eða er nóg að vita af hverju við innleiddum kvótakerfið, hvernig framsal kvóta leiddi til samþjöppunar innan greinarinnar og sé nú kominn í fárra hendur/fyrirtækja sem virðast flest hver vera að skila áður óþekktum hagnaðartölum? Ein ástæða þess er að fyrirtækin greiddu engin veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð (vertíð sem sló öll met) sökum brogaðs kerfis. Þekking er afstæð og ein leið til að dýpka hana er með aukinni umræðu. Ég tel að verkefnið Auðlindin okkar hafi verið liður í því að auka/dýpka þekkingu almennings á greininni. Þar gafst fólki tækifæri á því að spyrja gagnrýnna spurninga og er þá vonandi betur í stakk búið til að mynda sér skoðun á „grundvelli hlutlægra og upplýstra staðreynda” fyrir vikið. Orð eru til alls fyrst. Við skulum ekki nálgast umræðuna um sjávarútveg af hroka. Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Það er sjálfsagt að þjóðin hafi sína skoðun á sjávarútvegi og kalli eftir því að hluti ágóðans af nytjum auðlindarinnar skili sér til þjóðfélagsins. Áskoranirnar er samt ærnar. Mikið hefur verið rætt um nýliðun til greinarinnar og möguleika ungs fólks til að hasla sér þar völl. Sé mið tekið af því verði sem komið er á veiðiheimildir í dag þá er erfitt fyrir ungt fólk að komast inn í þessa atvinnugrein – ætlandi að byrja með „tvær hendur tómar“ eins og sagt er. Það þarf alltaf einhverja „forgjöf“. Og þetta segi ég nú bara eftir að hafa fylgst með þeim tímamótum sem urðu í liðinni viku er 40 ár voru liðin frá því að Samherji sigldi togaranum Guðsteini að bryggju á Akureyri. Þar voru ungir menn á ferð með mikinn dugnað, áræði og útsjónarsemi á ferðinni. Forgjöfin þeirra var „skipstjórakvóti“ sem til var á þeim tíma en ekki í dag. Restin er saga. Til varð eitt stærsta og öflugasta útgerðar- og fiskvinnslufyrirtæki við Norður-Atlantshaf. Það er þó með þetta kerfi, fiskveiðistjórnunarkerfið, eins og önnur mannanna verk – að það getur og á að taka breytingum eftir kröfum tímans og fólksins sem byggir landið hverju sinni. Eignarhaldi auðlindarinnar fylgir því mikil ábyrgð. Hvernig við högum afnotaréttinum hverju sinni er stór ákvörðun og skiptir okkur sem þjóð gríðarmiklu máli. Við eigum því ekki að vera feimin við að afla okkur upplýsinga, spyrja spurninga og leitast við að auka þekkingu okkar á þessari stóru þjóðareign með hverjum þeim hætti er við teljum bestan og taka síðan virkan þátt í mótun umræðunnar sem leiða á til nauðsynlegrar ákvarðanatöku varðandi þetta fjöregg okkar. Áfram Ísland! Höfundur er sjávarútvegsfræðingur.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun