Vilja allir fljúga? Ólafur St. Arnarsson skrifar 8. júní 2023 08:01 Með árunum finnst mér millilandaflug farið að verða minna og minna spennandi. Öryggisleitin á flugstöðinni er niðurlægjandi. Hnútur í maganum í flugtaki. Innilokunarkenndin í flugvélinni þrúgandi. Það fer hrollur um mig þegar ég hugsa um farþegaþotu sem upphitaðan þrýstiklefa á næstum hljóðhraða. Ef eitthvað klikkar, þá er maður dauður. Og nú er flugviskubitið verulega farið að naga mig. Fyrir mig eru nokkrir kostir eru í stöðunni. Flytja til meginlandsins. Hætta að ferðast frá landinu eða ferðast með umhverfisvænni ferðamátum en flugi. Að ferðast með skemmtiferðaskipi væri möguleiki. Þannig slyppi ég við hnútinn í maganum , innilokunarkenndina og þrýstiklefann. En kolefnissporið væri líklega nær tvöfalt meira en flugið. Svo er það farþegaskipið Norræna. Ef ég tæki bílinn með væri kolefnissporið mitt líklega aðeins minna en flugið. Ef ég sleppti því að taka bílinn með er kolefnissporið loksins farið að minnka verulega. Líklega er kolefnisspor þessa ferðamáta um átta sinnum minna en að ferðast með flugi. Samt er það þrisvar sinnum meira en að ferðast með millilandahraðlestinni Eurostar sem fer m.a. milli London og Parísar. Kolefnisspor hvers farþega í Eurostar er álíka mikið og kolefnisspor rafmagnsbíls á Íslandi með tveimur farþegum. Þegar ferðast er með Eurostar millilandahraðlestinni um Holland kemur öll orkan frá Hollenskum vindmyllum. Á nítjándu öld voru þar um níu þúsund vindmyllur. Þetta voru sérhæfðar vindmyllur til að dæla vatni, mala korn, saga við og fleira. Þó svo Hollendingar hafi haft 325 km lestarnet um miðja nítjándu öld var engin lest knúin með vindmyllum eins og nú er gert. Það var fyrst gert á Krímskaga 1931 milli Balaklava og Sevastopol og var í notkun í þar til þjóðverjar hertóku Sevastopol 1941. Um miðja nítjándu öld var búið að sjálfvirknivæða alla þætti vindmyllunnar. Þegar vindurinn breytti um stefnu þurfti ekki lengur að snúa henni upp í vindinn með handafli. Þegar vindurinn jókst þurfti ekki lengur að minnka seglfötinn með höndunum. Stórstígar framfarir urðu einnig í nýtni. Engar af þessum tækninýjungum voru þó nýttar. Gufuvélin kæfði allar tækninýjungar í vindmyllum. Þegar kom að viðhaldi vindmylla þá var hvorki farið í að auka sjálfvirkni þeirra né nýtni heldur skipt út fyrir gufuvél. Sömu sögu er að segja af notkun vindsins á hafi. Um miðja nítjándu öld voru smíðuð seglskip sem gátu farið milli Íslands og Skotlands á innan við sólarhring. En gufuskipin gátu farið enn hraðar og í logni bar gufuskipið af. Þannig kæfði gufuvélin líka frekari tækninýjungar á seglskipum og það leið ein og hálf öld þar til smíðað var seglskip sem fór lengra á einum sólarhring en seglskipið Champion of the Seas með 780 farþega innanborðs. Farþegaskip sem kemst milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring með kolefnisspor lægra en Eurostar hefur aldrei verið smíðað. Þannig er það með flest skip. Flest skip eru sérsmíðuð í þau verkefni sem þau eru ætluð í. Það er þó ýmislegt sem bendir til þess að það sé hægt að smíða skip sem uppfyllir þessar kröfur. Í seinni heimsstyrjöldinni smíðuðu þjóðverjar 77 metra langa kafbáta "Elektro-U-Boote" sem komust langleiðina til Skotlands án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan kom úr blýrafgeymum. Japanir eiga í dag 84 metra langa kafbáta sem leika sér að því að fara milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan í þessum kafbátum kemur frá liþíum jóna rafhlöðum samskonar þeim og eru í nútíma rafmangsbílum. Ef það er nú þegar hægt að smíða rafmagnskafbáta sem komast milli Íslands og Skotland á minna en sólarhring er hægt að smíða rafmagnsskip sem getur það. Rafmagnsskip knúið með rafmagni fengið úr vindmyllum í landi hljómar undarlega. Á hafi er vindurinn stöðugri og áreiðanlegri en á landi. Til hvers að reisa vindmyllur til að knýja skip ef nægur er vindurinn á leiðinni? Af hverju ekki að nota vindinn milliliðalaust til að knýja skip áfram og setja segl á skipið? Ólíkt vindmyllum þykja seglskip falleg. Ólíkt Champion of the Seas þarf ekki fullt af mannskap til þess að haga seglum eftir vindi á nútíma seglskipi. Sem dæmi er DynaRig seglbúnaðurinn á 107 metra einkasnekjunni Black Pearl algjörlega sjálfvirkur. Ef tekið er tillit til kostnaðar og líkum á að ferðir falli niður vegna blíðviðris gæti hentugasta lausnin verið einhverskonar útgáfa af rafmagns- og seglskipi. Kolefnisspor er þegar farið að hafa áhrif hegðun fólks. Í könnun sem náði til 27 landa og 6 heimsálfa kom fram að næstum annar hver maður myndi velja farkost með lægra kolefnisspor ef sá farkostur væri jafn þægilegur og verðið svipað. Sjöundi hver er tilbúinn að borga meira fyrir meiri óþægindi ef kolefnissporið er umtalsvert lægra. Ferðatími skiptir fólk ekki eins miklu máli og ætla mætti. Ef ferðin er þægileg, jafnvel skemmtileg og gefur möguleika á að stunda fjarvinnu má ferðatíminn jafnvel vera margfaldur á við þann ferðakost sem stystan tíma tekur. Í fyrra kom fjórði hver ferðamaður til Íslands með skipi. Hálf milljón manns. Í ár lítur út fyrir að þeir verði enn fleiri. Það er kominn tími á að bjóða upp á ferðakost til og frá Íslandi sem er á pari við kolefnisspor Eurostar. Höfundur starfar hjá Skógræktinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fréttir af flugi Loftslagsmál Skemmtiferðaskip á Íslandi Mest lesið Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun Eigandinn smánaður Sigurjón Þórðarson Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Sjá meira
Með árunum finnst mér millilandaflug farið að verða minna og minna spennandi. Öryggisleitin á flugstöðinni er niðurlægjandi. Hnútur í maganum í flugtaki. Innilokunarkenndin í flugvélinni þrúgandi. Það fer hrollur um mig þegar ég hugsa um farþegaþotu sem upphitaðan þrýstiklefa á næstum hljóðhraða. Ef eitthvað klikkar, þá er maður dauður. Og nú er flugviskubitið verulega farið að naga mig. Fyrir mig eru nokkrir kostir eru í stöðunni. Flytja til meginlandsins. Hætta að ferðast frá landinu eða ferðast með umhverfisvænni ferðamátum en flugi. Að ferðast með skemmtiferðaskipi væri möguleiki. Þannig slyppi ég við hnútinn í maganum , innilokunarkenndina og þrýstiklefann. En kolefnissporið væri líklega nær tvöfalt meira en flugið. Svo er það farþegaskipið Norræna. Ef ég tæki bílinn með væri kolefnissporið mitt líklega aðeins minna en flugið. Ef ég sleppti því að taka bílinn með er kolefnissporið loksins farið að minnka verulega. Líklega er kolefnisspor þessa ferðamáta um átta sinnum minna en að ferðast með flugi. Samt er það þrisvar sinnum meira en að ferðast með millilandahraðlestinni Eurostar sem fer m.a. milli London og Parísar. Kolefnisspor hvers farþega í Eurostar er álíka mikið og kolefnisspor rafmagnsbíls á Íslandi með tveimur farþegum. Þegar ferðast er með Eurostar millilandahraðlestinni um Holland kemur öll orkan frá Hollenskum vindmyllum. Á nítjándu öld voru þar um níu þúsund vindmyllur. Þetta voru sérhæfðar vindmyllur til að dæla vatni, mala korn, saga við og fleira. Þó svo Hollendingar hafi haft 325 km lestarnet um miðja nítjándu öld var engin lest knúin með vindmyllum eins og nú er gert. Það var fyrst gert á Krímskaga 1931 milli Balaklava og Sevastopol og var í notkun í þar til þjóðverjar hertóku Sevastopol 1941. Um miðja nítjándu öld var búið að sjálfvirknivæða alla þætti vindmyllunnar. Þegar vindurinn breytti um stefnu þurfti ekki lengur að snúa henni upp í vindinn með handafli. Þegar vindurinn jókst þurfti ekki lengur að minnka seglfötinn með höndunum. Stórstígar framfarir urðu einnig í nýtni. Engar af þessum tækninýjungum voru þó nýttar. Gufuvélin kæfði allar tækninýjungar í vindmyllum. Þegar kom að viðhaldi vindmylla þá var hvorki farið í að auka sjálfvirkni þeirra né nýtni heldur skipt út fyrir gufuvél. Sömu sögu er að segja af notkun vindsins á hafi. Um miðja nítjándu öld voru smíðuð seglskip sem gátu farið milli Íslands og Skotlands á innan við sólarhring. En gufuskipin gátu farið enn hraðar og í logni bar gufuskipið af. Þannig kæfði gufuvélin líka frekari tækninýjungar á seglskipum og það leið ein og hálf öld þar til smíðað var seglskip sem fór lengra á einum sólarhring en seglskipið Champion of the Seas með 780 farþega innanborðs. Farþegaskip sem kemst milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring með kolefnisspor lægra en Eurostar hefur aldrei verið smíðað. Þannig er það með flest skip. Flest skip eru sérsmíðuð í þau verkefni sem þau eru ætluð í. Það er þó ýmislegt sem bendir til þess að það sé hægt að smíða skip sem uppfyllir þessar kröfur. Í seinni heimsstyrjöldinni smíðuðu þjóðverjar 77 metra langa kafbáta "Elektro-U-Boote" sem komust langleiðina til Skotlands án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan kom úr blýrafgeymum. Japanir eiga í dag 84 metra langa kafbáta sem leika sér að því að fara milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan í þessum kafbátum kemur frá liþíum jóna rafhlöðum samskonar þeim og eru í nútíma rafmangsbílum. Ef það er nú þegar hægt að smíða rafmagnskafbáta sem komast milli Íslands og Skotland á minna en sólarhring er hægt að smíða rafmagnsskip sem getur það. Rafmagnsskip knúið með rafmagni fengið úr vindmyllum í landi hljómar undarlega. Á hafi er vindurinn stöðugri og áreiðanlegri en á landi. Til hvers að reisa vindmyllur til að knýja skip ef nægur er vindurinn á leiðinni? Af hverju ekki að nota vindinn milliliðalaust til að knýja skip áfram og setja segl á skipið? Ólíkt vindmyllum þykja seglskip falleg. Ólíkt Champion of the Seas þarf ekki fullt af mannskap til þess að haga seglum eftir vindi á nútíma seglskipi. Sem dæmi er DynaRig seglbúnaðurinn á 107 metra einkasnekjunni Black Pearl algjörlega sjálfvirkur. Ef tekið er tillit til kostnaðar og líkum á að ferðir falli niður vegna blíðviðris gæti hentugasta lausnin verið einhverskonar útgáfa af rafmagns- og seglskipi. Kolefnisspor er þegar farið að hafa áhrif hegðun fólks. Í könnun sem náði til 27 landa og 6 heimsálfa kom fram að næstum annar hver maður myndi velja farkost með lægra kolefnisspor ef sá farkostur væri jafn þægilegur og verðið svipað. Sjöundi hver er tilbúinn að borga meira fyrir meiri óþægindi ef kolefnissporið er umtalsvert lægra. Ferðatími skiptir fólk ekki eins miklu máli og ætla mætti. Ef ferðin er þægileg, jafnvel skemmtileg og gefur möguleika á að stunda fjarvinnu má ferðatíminn jafnvel vera margfaldur á við þann ferðakost sem stystan tíma tekur. Í fyrra kom fjórði hver ferðamaður til Íslands með skipi. Hálf milljón manns. Í ár lítur út fyrir að þeir verði enn fleiri. Það er kominn tími á að bjóða upp á ferðakost til og frá Íslandi sem er á pari við kolefnisspor Eurostar. Höfundur starfar hjá Skógræktinni.
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar