Lús 22-falt yfir norskum mörkum og 44-falt yfir eigin viðmiðum Jón Kaldal skrifar 10. júní 2023 08:01 Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Fiskeldi Sjókvíaeldi Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun