Hvað er að gerast í Níger? Vaxandi spenna í Afríku í kjölfar herforingjabyltingar í landinu Gylfi Páll Hersir skrifar 22. ágúst 2023 09:00 Fyrir rétt tæpum mánuði steypti hershöfðinginn Abdourahmane Tchiani, forseta Níger Mohamed Bazoum af stóli. Lífsskilyrði milljóna verkafólks og bænda hafa farið síversnandi og árásir íslamskra hryðjuverkahópa aukist. Valdaránið leiddi til vaxandi spennu milli ráðastéttar frönsku heimsvaldasinnanna sem studdu Bazoum og Rússlandsstjórnar sem hefur aukið umsvif sín á Sahel svæðinu undanfarið. Það er svæðið milli Sahara eyðimerkurinnar og gróðurlendisins í suðri og nær yfir Burkina Faso, Kamerún, Chad, Gambíu, Guineu, Mauritaníu, Malí, Níger, Nígeríu og Senegal. Ríkisstjórnir landa sem liggja að Níger hótuðu innrás í landið, með stuðningi Bandaríkjastjórnar, til þess að snúa valdaskiptunum við. Tchiani nam stjórnarskrána úr gildi og hrakti ríkisstjórnina frá völdum. Herforingjastjórn hans hyggst ákæra Bazoum fyrir landráð vegna samstarfs hans við erlendar ríkisstjórnir. Frakkar, nýlenduherrarnir fyrrverandi, eru með 1.500 manna herlið í Níger. Í Níger er verulegt magn af úrani sem gegnir lykilhlutverki í orkuframleiðslu Frakklands því rafmagn í landinu er mestanpart framleitt í kjarnorkuverkum. Auk þess flytur Frakkland út orku til Þýskalands eftir að gasútflutningur frá Rússlandi lagðist þar af í kjölfar innrásarinnar í Úkraínu. Bandaríkin eru með tvær herstöðvar í Níger og 1.100 hermenn. Þeir þjálfuðu og unnu sem hernaðarráðgjafar fyrir sérsveitir Bouzoum fyrir valdaránið. Bandaríkin gerðu drónaárásir á Líbýu frá Níger og flugu þaðan könnunarflugi um nágrannalöndin. Ráðastéttirnar í Frakklandi og Bandaríkjunum hafa lengi reynt að koma sér fyrir í löndunum á Sahel svæðinu til þess að gæta hagsmuna sinna eigin ráðastétta. Báðar réttlæta þær veru sína þarna með því að þær séu að reyna að stöðva framrás Íslamista sem hafa tekið yfir stór landsvæði í Malí og víðar og neytt milljónir manna til þess að yfirgefa heimili sín. Árangurinn er lítill. Á síðasta ári kvað Bandaríkjastjórn Níger vera „meginstoð stöðugleika á Sahel svæðinu”. Þetta var eftir valdaránið í Malí og Burkina Faso sem leiddi til brottvísunar hersveita Frakka og opnaði nýja möguleika fyrir Rússa. Leiðtogar valdaránsins í Níger lýstu því yfir að hernaðarsamvinnu við ríkisstjórn Frakklands væri lokið. Hersveitum Frakka tókst ekki að stemma stigu við hryðjuverkahópum Íslamista frá Malí. Það jók á fjandskap almennings í báðum löndum í garð Frakka. Tchiani ákvað líka að binda enda á sameiginlegar heræfingar með Bandaríkjaher. Þúsundir mótmæltu 11. ágúst við herstöð Frakka nærri Niamey, höfuðborg Níger og hrópuðu: „Niður með Frakkland! Niður með ECOWAS!” ECOWAS er efnahagsbandalag 15 ríkja í Vestur-Afríku sem hefur hótað innrás í landið til þess að stöðva valdaránið. Bandalagið er undir forystu Nígeríu sem vinnur náið með Bandaríkjastjórn. Nýju stjórnvöldin í Níger ásamt leiðtogum valdaránsins í Burkina Faso og Malí tala eins og andheimsvaldasinnar til þess að afla sér frekari stuðnings almennings. Ríkisstjórnir Frakklands og Bandaríkjanna skrúfuðu fyrir fjárhagsaðstoð til Níger eftir valdaránið. Um helmingur innkomu ríkisins er erlend fjárhagsaðstoð. Áratugum saman hefur Níger notað CFA frankann, gjaldmiðil sem komið var á fót og er enn stýrt af Frakklandi. Fjórtán Afríkuríki treysta á CFA frankann. Þessi pólitíska óreiða leggst ofan á efnahagslega örbirgð almennings og vaxandi ógn af hálfu íslamskra afla. Flestir í landinu eru sjálfsþurftarbændur með lítið jarðnæði og þurfa jafnframt að kljást við tíða þurrka. Um 21 milljón af 25 milljónum íbúanna hafa engan aðgang að rafmagni. Einungis 13% íbúa til sveita hafa aðgang að lágmarks hreinlætisaðstöðu. Matvælaverð hefur hækkað og fæðuskortur aukist undanfarið vegna alþjóðlegrar kreppu kapítalismans. Það er áhyggjuefni fyrir ráðastéttina í Níger og einkum bandamenn hennar til langs tíma í Frakklandi og síðar Bandaríkjunum, að valdaránið hefur skerpt samkeppnina um námaauðæfi Nígers og væntanlegan stórgróða. Níger ræður yfir töluverðu magni af kolum, olíu og gulli. Kínverskir auðmenn hagnast á olíu og úrani í landinu og eru að byggja olíuleiðslur í suðausturhluta landsins. Vladimir Pútin forseti Rússlands vill auka áhrif Rússa, viðskipti og herstyrk á svæðinu með því að nýta sér vaxandi erfiðleika Frakklands og Bandaríkjanna. Spenna milli Bandaríkjanna og Rússlands hefur aukist eftir innrásina í Úkraínu og viðskiptaþvingarnir Bandaríkjanna og bandamanna þeirra. Pútin hefur sent Wagner málaliða til að taka þátt í átökum í Afríku allt frá 2017. Þeir eru nú í Malí og Líbýu, sem liggja bæði að Níger, og einnig í Mið-Afríkulýðveldinu og Súdan. Yevgeny Prigozhin yfirmaður Wagner-sveitanna fagnaði valdaráninu og kvað það sigur í baráttu „alþýðu Níger gegn nýlenduherrunum”. Hann vonast til þess að valdaránið muni auka ítök Wagner-sveitanna á Sahel svæðinu. Pútin bauð Afríkuleiðtogum til fundar í Pétursborg skömmu eftir að hann lýsti því yfir að herinn myndi ekki lengur leyfa skipaflutning korns frá Úkraínu til Afríku. Daginn eftir valdaránið lofaði hann að senda korn frá Rússlandi og bauð jafnframt hernaðaraðstoð í skiptum fyrir pólitískan stuðning við stríðið í Úkraínu. Prigozhin sótti fundinn og talaði við fundargesti. Utanríkisráðherra Rússlands fordæmdi hótanir leiðtoga ECOWAS um að ráðast inn í Níger. Eftir valdaránið hafa ríkisstjórnir landanna sem eru í ECOWAS sett viðskiptabann á Níger. Bannið gerir lífið mun erfiðara fyrir alþýðu manna. Fólk sem býr við landamæri Nígers og Nígeríu treystir á viðskipti með nauðþurftir yfir landamærin. Ríkisstjórn Nígeríu hefur stöðvað orkuflutning til Nígers en þaðan kom 70% af rafmagnsnotkun landsins. Þótt löndin í ECOWAS hafi ekki enn gert innrás í Níger eru herir þeirra tilbúnir. Herforingjastjórnirnar í Malí og Burkina Faso fordæma hótanir forystu ECOWAS og segjast munu koma nýrri stjórn Nígers til aðstoðar. Höfundur er áhugasamur um það sem gerist í heiminum og hefur heimsótt löndin í Austur-Afríku. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gylfi Páll Hersir Níger Mest lesið Forvarnir á ferð Erlingur Sigvaldason Skoðun Bakpokinn sem þyngist aðeins hjá öðrum Inga Sæland Skoðun Örlög Íslendinga og u-beygja áhrifamesta fjármálamanns heims Snorri Másson Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð Skoðun Það læra börnin sem fyrir þeim er haft Sigurður Örn Hilmarsson Skoðun Mataræði í stóra samhengi lífsins Birna Þórisdóttir Skoðun Jóhann Páll: Vertu í liði með náttúrunni ekki gegn henni Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir Skoðun Fegurð sem breytir skólum Einar Mikael Sverrisson Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke Skoðun Skoðun Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Forvarnir á ferð Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Vertu meðbyr mannúðar Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Fegurð sem breytir skólum Einar Mikael Sverrisson skrifar Skoðun Það læra börnin sem fyrir þeim er haft Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar Skoðun Verður Frelsið fullveldinu að bráð? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mataræði í stóra samhengi lífsins Birna Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvað varð um loftslagsmálin? Kamma Thordarson skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist aðeins hjá öðrum Inga Sæland skrifar Skoðun Örlög Íslendinga og u-beygja áhrifamesta fjármálamanns heims Snorri Másson skrifar Skoðun Ég kýs Magnús Karl sem rektor Bylgja Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Jóhann Páll: Vertu í liði með náttúrunni ekki gegn henni Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Tífalt hærri vextir, meiri skuldir - menntastefna stjórnvalda? Júlíus Viggó Ólafsson,Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Sjá meira
Fyrir rétt tæpum mánuði steypti hershöfðinginn Abdourahmane Tchiani, forseta Níger Mohamed Bazoum af stóli. Lífsskilyrði milljóna verkafólks og bænda hafa farið síversnandi og árásir íslamskra hryðjuverkahópa aukist. Valdaránið leiddi til vaxandi spennu milli ráðastéttar frönsku heimsvaldasinnanna sem studdu Bazoum og Rússlandsstjórnar sem hefur aukið umsvif sín á Sahel svæðinu undanfarið. Það er svæðið milli Sahara eyðimerkurinnar og gróðurlendisins í suðri og nær yfir Burkina Faso, Kamerún, Chad, Gambíu, Guineu, Mauritaníu, Malí, Níger, Nígeríu og Senegal. Ríkisstjórnir landa sem liggja að Níger hótuðu innrás í landið, með stuðningi Bandaríkjastjórnar, til þess að snúa valdaskiptunum við. Tchiani nam stjórnarskrána úr gildi og hrakti ríkisstjórnina frá völdum. Herforingjastjórn hans hyggst ákæra Bazoum fyrir landráð vegna samstarfs hans við erlendar ríkisstjórnir. Frakkar, nýlenduherrarnir fyrrverandi, eru með 1.500 manna herlið í Níger. Í Níger er verulegt magn af úrani sem gegnir lykilhlutverki í orkuframleiðslu Frakklands því rafmagn í landinu er mestanpart framleitt í kjarnorkuverkum. Auk þess flytur Frakkland út orku til Þýskalands eftir að gasútflutningur frá Rússlandi lagðist þar af í kjölfar innrásarinnar í Úkraínu. Bandaríkin eru með tvær herstöðvar í Níger og 1.100 hermenn. Þeir þjálfuðu og unnu sem hernaðarráðgjafar fyrir sérsveitir Bouzoum fyrir valdaránið. Bandaríkin gerðu drónaárásir á Líbýu frá Níger og flugu þaðan könnunarflugi um nágrannalöndin. Ráðastéttirnar í Frakklandi og Bandaríkjunum hafa lengi reynt að koma sér fyrir í löndunum á Sahel svæðinu til þess að gæta hagsmuna sinna eigin ráðastétta. Báðar réttlæta þær veru sína þarna með því að þær séu að reyna að stöðva framrás Íslamista sem hafa tekið yfir stór landsvæði í Malí og víðar og neytt milljónir manna til þess að yfirgefa heimili sín. Árangurinn er lítill. Á síðasta ári kvað Bandaríkjastjórn Níger vera „meginstoð stöðugleika á Sahel svæðinu”. Þetta var eftir valdaránið í Malí og Burkina Faso sem leiddi til brottvísunar hersveita Frakka og opnaði nýja möguleika fyrir Rússa. Leiðtogar valdaránsins í Níger lýstu því yfir að hernaðarsamvinnu við ríkisstjórn Frakklands væri lokið. Hersveitum Frakka tókst ekki að stemma stigu við hryðjuverkahópum Íslamista frá Malí. Það jók á fjandskap almennings í báðum löndum í garð Frakka. Tchiani ákvað líka að binda enda á sameiginlegar heræfingar með Bandaríkjaher. Þúsundir mótmæltu 11. ágúst við herstöð Frakka nærri Niamey, höfuðborg Níger og hrópuðu: „Niður með Frakkland! Niður með ECOWAS!” ECOWAS er efnahagsbandalag 15 ríkja í Vestur-Afríku sem hefur hótað innrás í landið til þess að stöðva valdaránið. Bandalagið er undir forystu Nígeríu sem vinnur náið með Bandaríkjastjórn. Nýju stjórnvöldin í Níger ásamt leiðtogum valdaránsins í Burkina Faso og Malí tala eins og andheimsvaldasinnar til þess að afla sér frekari stuðnings almennings. Ríkisstjórnir Frakklands og Bandaríkjanna skrúfuðu fyrir fjárhagsaðstoð til Níger eftir valdaránið. Um helmingur innkomu ríkisins er erlend fjárhagsaðstoð. Áratugum saman hefur Níger notað CFA frankann, gjaldmiðil sem komið var á fót og er enn stýrt af Frakklandi. Fjórtán Afríkuríki treysta á CFA frankann. Þessi pólitíska óreiða leggst ofan á efnahagslega örbirgð almennings og vaxandi ógn af hálfu íslamskra afla. Flestir í landinu eru sjálfsþurftarbændur með lítið jarðnæði og þurfa jafnframt að kljást við tíða þurrka. Um 21 milljón af 25 milljónum íbúanna hafa engan aðgang að rafmagni. Einungis 13% íbúa til sveita hafa aðgang að lágmarks hreinlætisaðstöðu. Matvælaverð hefur hækkað og fæðuskortur aukist undanfarið vegna alþjóðlegrar kreppu kapítalismans. Það er áhyggjuefni fyrir ráðastéttina í Níger og einkum bandamenn hennar til langs tíma í Frakklandi og síðar Bandaríkjunum, að valdaránið hefur skerpt samkeppnina um námaauðæfi Nígers og væntanlegan stórgróða. Níger ræður yfir töluverðu magni af kolum, olíu og gulli. Kínverskir auðmenn hagnast á olíu og úrani í landinu og eru að byggja olíuleiðslur í suðausturhluta landsins. Vladimir Pútin forseti Rússlands vill auka áhrif Rússa, viðskipti og herstyrk á svæðinu með því að nýta sér vaxandi erfiðleika Frakklands og Bandaríkjanna. Spenna milli Bandaríkjanna og Rússlands hefur aukist eftir innrásina í Úkraínu og viðskiptaþvingarnir Bandaríkjanna og bandamanna þeirra. Pútin hefur sent Wagner málaliða til að taka þátt í átökum í Afríku allt frá 2017. Þeir eru nú í Malí og Líbýu, sem liggja bæði að Níger, og einnig í Mið-Afríkulýðveldinu og Súdan. Yevgeny Prigozhin yfirmaður Wagner-sveitanna fagnaði valdaráninu og kvað það sigur í baráttu „alþýðu Níger gegn nýlenduherrunum”. Hann vonast til þess að valdaránið muni auka ítök Wagner-sveitanna á Sahel svæðinu. Pútin bauð Afríkuleiðtogum til fundar í Pétursborg skömmu eftir að hann lýsti því yfir að herinn myndi ekki lengur leyfa skipaflutning korns frá Úkraínu til Afríku. Daginn eftir valdaránið lofaði hann að senda korn frá Rússlandi og bauð jafnframt hernaðaraðstoð í skiptum fyrir pólitískan stuðning við stríðið í Úkraínu. Prigozhin sótti fundinn og talaði við fundargesti. Utanríkisráðherra Rússlands fordæmdi hótanir leiðtoga ECOWAS um að ráðast inn í Níger. Eftir valdaránið hafa ríkisstjórnir landanna sem eru í ECOWAS sett viðskiptabann á Níger. Bannið gerir lífið mun erfiðara fyrir alþýðu manna. Fólk sem býr við landamæri Nígers og Nígeríu treystir á viðskipti með nauðþurftir yfir landamærin. Ríkisstjórn Nígeríu hefur stöðvað orkuflutning til Nígers en þaðan kom 70% af rafmagnsnotkun landsins. Þótt löndin í ECOWAS hafi ekki enn gert innrás í Níger eru herir þeirra tilbúnir. Herforingjastjórnirnar í Malí og Burkina Faso fordæma hótanir forystu ECOWAS og segjast munu koma nýrri stjórn Nígers til aðstoðar. Höfundur er áhugasamur um það sem gerist í heiminum og hefur heimsótt löndin í Austur-Afríku.
Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke Skoðun
Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar
Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar
Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Tífalt hærri vextir, meiri skuldir - menntastefna stjórnvalda? Júlíus Viggó Ólafsson,Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke Skoðun