Samfélag þar sem börn bana hvort öðru Jón Ferdínand Estherarson skrifar 5. september 2024 09:02 Mikill harmleikur hefur skekið landið okkar undanfarna daga. Ótímabært og ólýsanlega hryllilegt dauðsfall ungrar stúlku eftir banvæna hnífaárás af hálfu annars ungmennis á síðastliðinni Menningarnótt. Hún hefur nú verið borin til grafar. Fæst okkar þekktu Bryndísi Klöru Birgisdóttur en öll fyllumst við sorg og óhug vegna þessa atburðar. Dauði Bryndísar gerðist ekki í tómarúmi eins og mikið hefur verið rætt síðan þessi skelfilega árás átti sér stað. Alvarlegt ofbeldi sem og vopnaburður hefur aukist meðal ungmenna undanfarin misseri. Samhliða því hefur gætt aukinnar vanlíðanar, óhamingju, kvíða og þunglyndis meðal ungs fólks og barna og viðvörunarbjöllum verið hringt í tíma og ótíma víða um samfélagið. Öllu sjaldnar er þó rætt um aukna tíðni fátæktar meðal barna og fullorðinna og áhrifa aukinnar misskiptingar, en það hefur einnig versnað mjög á undanförnum árum og félagslegri heilsu samfélagsins hrakað stöðugt í kjölfarið enda er það vel þekkt stærð í félagsvísindunum að aukið ofbeldi og vansæld fylgir gjarnan aukinni örbirgð og misskiptingu. Það er löngu kominn tími á það að við segjum hingað og ekki lengra þó betur hefði mátt fara ef við hefðum gert það fyrr. Við þurfum bráðnauðsynlega að endurskoða ýmislegt í fari okkar samfélags því allir mælikvarðar eru að segja okkur það að við höfum fallið kirfilega á prófinu. Er það þannig eðlilegt að á meðan að yfirlýsingar um miklar áhyggjur heyrast frá stjórnvöldum af auknum vopnaburði ungs fólks höfum við á sama tíma vopnvætt lögregluna og alið bæði á úlfúð og hræðsluáróðri gagnvart hvort öðru og gegn því fólki sem er í hvað viðkvæmastri stöðu í samfélaginu? Á sama tíma og aðgerðahópar ríkisstjórnarinnar boða samtíning óljósra aðgerða um samþættingu aðgerða til að stemma stigu við aukningu alvarlegs ofbeldis meðal ungmenna, þá horfa ungmenni upp á lögregluna beita síaukinni hörku og harðræði í ofbeldisfullri framgöngu sinni gegn ungu fólki sem mótmælir þjóðarmorði á Gaza og yfirvöld og stofnanir fara fram með fordæmalausri grimmd gagnvart varnarlausu flóttafólki í neyð, þar með talið barni í hjólastól með alvarlegan hrörnunarsjúkdóm. Er það eitthvað annað en firrt að við höfum búið ungu fólki og börnum þannig í haginn að þeirra bíður fátt annað en óöryggi og eilífðargildra á húsnæðismarkaði? Húsnæðiskreppan er ekki ný af nálinni en versnar stöðugt og fréttir í hverri viku og hverjum mánuði segja okkur að hún muni aðeins halda áfram að versna þótt lóðabraskarar og fjárfestar græði á tá og fingri á stöðunni. Ef börn og ungmenni njóta ekki þeirra forréttinda að búa við stuðning efnaðra foreldra hvert eiga þau þá til dæmis að snúa sér til að klífa mörg hundruð þúsunda króna leigu fyrir mygluétna íbúðarholu, með allt að þriggja mánaða tryggingu sem greiða skal fyrirfram? Íbúðar sem þeim er síðan gjarnan hent út úr í nokkra mánuði á ári svo leigusalinn geti grætt ennþá meir á ferðamönnum í skammtímaleigu. Hvert eiga þau að leita til að afla tekna upp þá á rúmu milljón króna á mánuði sem þarf til að kaupa sér meðalíbúð? Það er næsta víst að þorri þeirra starfa sem þeim býðst í hinum fyrirferðamikla ferðamannaiðnaði bjóða ekki upp á slík laun. Ekki það að börnunum okkar sé óskandi yfirhöfuð að festa sig í stórhættulegum íslenskum fasteignalánum sem þau munu brenna sig á í framtíðinni um leið og efnahagslegir vindar blása óhagstætt og stýrivaxtaskrúfunni verður óspart beitt til að þrengja að þeim á meðan að ráðherrar og þingmenn rífast um persónuleg gæluverkefni sín eða keppast við að gera vel við fjármálaöflin. Hvernig ætli börnum og ungmennum líði þegar þau mæta í framhaldsskólann eða háskólann og eiga erfitt með að lesa? Ef svo lukkulega vill til að þau geti þó lesið, hvert eiga þau að snúa sér til að eiga við afborganirnar af námslánunum sem hanga munu eins og akkeri um hálsa þeirra í jafnvel áratugi? Ef þau útskrifast svo úr framhaldsnámi og heyja afkomustríðið á vinnumarkaði með lánin, skuldirnar eða leiguna á bakinu getur unga fólkið okkar því næst vænst þess að horfa upp á syni og dætur hinna auðugu og vel tengdu með lögheimilisskráningu í Garðabæ eða Seltjarnarnesi fá rjómann af öllum hátt launuðum störfum og tækifærum. Hvert á það þá að snúa sér ef það nýtur ekki forréttinda hinnar alíslensku frændhygli? Tækifærisleysi virðist þannig því miður bíða óskaplega margra barna, ungmenna og ungs fólks. Hvernig ætli andleg heilsa barnanna okkar sé þegar að foreldrar þeirra eru líka þjáðir og þjakaðir vegna dýrtíðar lífskjarakrísunnar, húsnæðiskreppunnar og krónískrar kulnunar? Hvað þá þegar að foreldrar sumir neyðast til að vinna fleiri en eina vinnu til að rétt svo ná að brúa bilið á milli mánaða. Hvar er samneytið og félagslega heilsubótin af nærveru og umönnun foreldra sem neyðast til að vinna myrkranna á milli eða eru of kulnuð til að finna fyrir eigin tilfinningum, hvað þá barnanna? Þegar þunglyndið og kvíðinn hótar svo að hola sálartetrið að innan, hvert eiga ungmenni þessa lands að snúa sér til aðstoðar? Kaupa sér rándýra viðtalstíma hjá sálfræðingi sem sligar fjárhag þerra og foreldra þeirra enn frekar? Eða leita hjálpar hjá heilbrigðis- og velferðarkerfum hins opinbera, sem eru bæði fjársoltin og undirmönnuð til fjölmargra ára, undir ofþrýstingi vegna gífurlegrar fólksfjölgunar og bíða ýmist einkavæðingarferlis eða eru þegar orðin því að bráð sem hver önnur markaðsvara fyrir fjárfesta til að græða á? Það er kannski ekki skrítið að örvænting sé orðin mjög algeng líðan meðal ungs fólks og barna í dag og ákjósanlegra sé að flýja frekar inn í heim samfélagsmiðla með tilheyrandi vítahringsáhrifum fyrir andlega heilsu. Afkomukvíðinn og firringin í samfélaginu okkar er slík að það verður stundum erfitt að sjá ljósið eða tilganginn. Örvæntingin sem leiðir unga manneskju til að bera vopn, beita alvarlegu ofbeldi og jafnvel stinga jafnaldra sína til bana verður aldrei til í tómarúmi, heldur er hún afurð brostins samfélags. En samfélagið er mannanna verk og við erum fullfær um að breyta þeirri vegferð sem við erum á. Það verður þó ekki gert fyrr en við horfumst af fullri alvöru í augu við vandamálin. Höfundur er þýðandi og stjórnmálasagnfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stunguárás við Skúlagötu Ofbeldi barna Vopnaburður barna og ungmenna Mest lesið Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Sjá meira
Mikill harmleikur hefur skekið landið okkar undanfarna daga. Ótímabært og ólýsanlega hryllilegt dauðsfall ungrar stúlku eftir banvæna hnífaárás af hálfu annars ungmennis á síðastliðinni Menningarnótt. Hún hefur nú verið borin til grafar. Fæst okkar þekktu Bryndísi Klöru Birgisdóttur en öll fyllumst við sorg og óhug vegna þessa atburðar. Dauði Bryndísar gerðist ekki í tómarúmi eins og mikið hefur verið rætt síðan þessi skelfilega árás átti sér stað. Alvarlegt ofbeldi sem og vopnaburður hefur aukist meðal ungmenna undanfarin misseri. Samhliða því hefur gætt aukinnar vanlíðanar, óhamingju, kvíða og þunglyndis meðal ungs fólks og barna og viðvörunarbjöllum verið hringt í tíma og ótíma víða um samfélagið. Öllu sjaldnar er þó rætt um aukna tíðni fátæktar meðal barna og fullorðinna og áhrifa aukinnar misskiptingar, en það hefur einnig versnað mjög á undanförnum árum og félagslegri heilsu samfélagsins hrakað stöðugt í kjölfarið enda er það vel þekkt stærð í félagsvísindunum að aukið ofbeldi og vansæld fylgir gjarnan aukinni örbirgð og misskiptingu. Það er löngu kominn tími á það að við segjum hingað og ekki lengra þó betur hefði mátt fara ef við hefðum gert það fyrr. Við þurfum bráðnauðsynlega að endurskoða ýmislegt í fari okkar samfélags því allir mælikvarðar eru að segja okkur það að við höfum fallið kirfilega á prófinu. Er það þannig eðlilegt að á meðan að yfirlýsingar um miklar áhyggjur heyrast frá stjórnvöldum af auknum vopnaburði ungs fólks höfum við á sama tíma vopnvætt lögregluna og alið bæði á úlfúð og hræðsluáróðri gagnvart hvort öðru og gegn því fólki sem er í hvað viðkvæmastri stöðu í samfélaginu? Á sama tíma og aðgerðahópar ríkisstjórnarinnar boða samtíning óljósra aðgerða um samþættingu aðgerða til að stemma stigu við aukningu alvarlegs ofbeldis meðal ungmenna, þá horfa ungmenni upp á lögregluna beita síaukinni hörku og harðræði í ofbeldisfullri framgöngu sinni gegn ungu fólki sem mótmælir þjóðarmorði á Gaza og yfirvöld og stofnanir fara fram með fordæmalausri grimmd gagnvart varnarlausu flóttafólki í neyð, þar með talið barni í hjólastól með alvarlegan hrörnunarsjúkdóm. Er það eitthvað annað en firrt að við höfum búið ungu fólki og börnum þannig í haginn að þeirra bíður fátt annað en óöryggi og eilífðargildra á húsnæðismarkaði? Húsnæðiskreppan er ekki ný af nálinni en versnar stöðugt og fréttir í hverri viku og hverjum mánuði segja okkur að hún muni aðeins halda áfram að versna þótt lóðabraskarar og fjárfestar græði á tá og fingri á stöðunni. Ef börn og ungmenni njóta ekki þeirra forréttinda að búa við stuðning efnaðra foreldra hvert eiga þau þá til dæmis að snúa sér til að klífa mörg hundruð þúsunda króna leigu fyrir mygluétna íbúðarholu, með allt að þriggja mánaða tryggingu sem greiða skal fyrirfram? Íbúðar sem þeim er síðan gjarnan hent út úr í nokkra mánuði á ári svo leigusalinn geti grætt ennþá meir á ferðamönnum í skammtímaleigu. Hvert eiga þau að leita til að afla tekna upp þá á rúmu milljón króna á mánuði sem þarf til að kaupa sér meðalíbúð? Það er næsta víst að þorri þeirra starfa sem þeim býðst í hinum fyrirferðamikla ferðamannaiðnaði bjóða ekki upp á slík laun. Ekki það að börnunum okkar sé óskandi yfirhöfuð að festa sig í stórhættulegum íslenskum fasteignalánum sem þau munu brenna sig á í framtíðinni um leið og efnahagslegir vindar blása óhagstætt og stýrivaxtaskrúfunni verður óspart beitt til að þrengja að þeim á meðan að ráðherrar og þingmenn rífast um persónuleg gæluverkefni sín eða keppast við að gera vel við fjármálaöflin. Hvernig ætli börnum og ungmennum líði þegar þau mæta í framhaldsskólann eða háskólann og eiga erfitt með að lesa? Ef svo lukkulega vill til að þau geti þó lesið, hvert eiga þau að snúa sér til að eiga við afborganirnar af námslánunum sem hanga munu eins og akkeri um hálsa þeirra í jafnvel áratugi? Ef þau útskrifast svo úr framhaldsnámi og heyja afkomustríðið á vinnumarkaði með lánin, skuldirnar eða leiguna á bakinu getur unga fólkið okkar því næst vænst þess að horfa upp á syni og dætur hinna auðugu og vel tengdu með lögheimilisskráningu í Garðabæ eða Seltjarnarnesi fá rjómann af öllum hátt launuðum störfum og tækifærum. Hvert á það þá að snúa sér ef það nýtur ekki forréttinda hinnar alíslensku frændhygli? Tækifærisleysi virðist þannig því miður bíða óskaplega margra barna, ungmenna og ungs fólks. Hvernig ætli andleg heilsa barnanna okkar sé þegar að foreldrar þeirra eru líka þjáðir og þjakaðir vegna dýrtíðar lífskjarakrísunnar, húsnæðiskreppunnar og krónískrar kulnunar? Hvað þá þegar að foreldrar sumir neyðast til að vinna fleiri en eina vinnu til að rétt svo ná að brúa bilið á milli mánaða. Hvar er samneytið og félagslega heilsubótin af nærveru og umönnun foreldra sem neyðast til að vinna myrkranna á milli eða eru of kulnuð til að finna fyrir eigin tilfinningum, hvað þá barnanna? Þegar þunglyndið og kvíðinn hótar svo að hola sálartetrið að innan, hvert eiga ungmenni þessa lands að snúa sér til aðstoðar? Kaupa sér rándýra viðtalstíma hjá sálfræðingi sem sligar fjárhag þerra og foreldra þeirra enn frekar? Eða leita hjálpar hjá heilbrigðis- og velferðarkerfum hins opinbera, sem eru bæði fjársoltin og undirmönnuð til fjölmargra ára, undir ofþrýstingi vegna gífurlegrar fólksfjölgunar og bíða ýmist einkavæðingarferlis eða eru þegar orðin því að bráð sem hver önnur markaðsvara fyrir fjárfesta til að græða á? Það er kannski ekki skrítið að örvænting sé orðin mjög algeng líðan meðal ungs fólks og barna í dag og ákjósanlegra sé að flýja frekar inn í heim samfélagsmiðla með tilheyrandi vítahringsáhrifum fyrir andlega heilsu. Afkomukvíðinn og firringin í samfélaginu okkar er slík að það verður stundum erfitt að sjá ljósið eða tilganginn. Örvæntingin sem leiðir unga manneskju til að bera vopn, beita alvarlegu ofbeldi og jafnvel stinga jafnaldra sína til bana verður aldrei til í tómarúmi, heldur er hún afurð brostins samfélags. En samfélagið er mannanna verk og við erum fullfær um að breyta þeirri vegferð sem við erum á. Það verður þó ekki gert fyrr en við horfumst af fullri alvöru í augu við vandamálin. Höfundur er þýðandi og stjórnmálasagnfræðingur.
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun