Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar 18. september 2024 15:01 Frjáls félagasamtök eru ein af undirstöðum blómlegs samfélags. Ég þori að fullyrða að öll reiðum við okkur á þjónustu eða tökum þátt í starfsemi einhverra félagasamtaka í gegnum ævina, hvort sem það eru íþróttafélög, verkalýðsfélög, kvenfélög eða önnur félagasamtök. Ég hef helgað stórum hluta lífs míns tveimur hreyfingum, það er Verkalýðshreyfingunni og íþróttahreyfingunni. Innan íþróttahreyfingarinnar starfaði ég í áraraðir sem þjálfari og innan verkalýðshreyfingarinnar vinn ég meðal annars að því að gæta að réttindum launafólks og sjá til þess að lögum, reglum og kjarasamningum sé fylgt. Þrátt fyrir að um ólíkar hreyfingar sé að ræða þá er sameiginlegur snertiflötur sem ég hef fundið milli þessara hreyfinga, en það eru launamál þjálfara. Á Íslandi starfa þúsundir aðila við íþróttaþjálfun fólks á öllum aldri í öllum greinum. Sjálfur starfaði ég í mörg ár sem þjálfari og fékk fyrir það greidd allskonar kjör. Hjá mörgum félögum var ekki annað í boði en að vera verktaki, hjá einu félaginu fékk ég greitt samkrull af launum, dagpeningum og akstursstyrk, hjá öðru félaginu fékk ég laun upp að lágmarkslaunum en ef ég vann umfram það var það greitt með öðrum hætti. Á sínum tíma starfaði ég hjá 9 íþróttafélögum og aðeins eitt þeirra var með mig á launaskrá og greiddi laun sem uppfylla þau grundvallarskilyrði sem við setjum á vinnumarkaði. Staðreyndin er því miður sú að mikill minnihluti íþróttafélaga eru með þjálfara á launaskrá, heldur eru þeir verktakar. Það sem meira er að þá er verktakavinna þjálfara innan íþróttahreyfingarinnar í mjög miklum meirihluta ekkert annað en gerviverktaka. En hvað er gerviverktaka? Það er grundvallarmunur á sambandi starfsmanna og vinnuveitenda annars vegar og verktaka og verkkaupa hins vegar. Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru mismunandi og skattaleg meðferð tekna er að mörgu leyti ólík. Við mat á því hvort um er að ræða gerviverktöku eða ekki er í mörg horn að líta. Ef samningur er skoðaður og hann ber með sér öll einkenni vinnusamnings en heitir verktakasamningur þá er auðvitað ekki um annað að ræða en gerviverktöku. Skatturinn er með á heimasíðu sinni einskonar gátlista varðandi verktöku við mat á því hvort um sé að ræða gerviverktöku. Þau atriði sem skoðuð eru eru eftirfarandi og er forvitnilegt að bera þau saman við raunir íþróttahreyfginarinnar. Innir viðkomandi verk af hendi fyrir einn aðila eða fleiri? – Verktakar taka að sér að vinna verk af tilteknum toga og bjóða almennt fram þjónustu sína á almennum markaði. Ef maður vinnur fyrir einn eða fáa bendir það frekar til þess að um vinnusamband sé að ræða en ekki verktakasamband. Ertu verktaki í þjálfun fyrir aðeins eitt félag? Líkur eru á því að um sé að ræða gerviverktöku. Hver leggur til aðstöðu, verkfæri, efni? – Ef kaupandi þjónustu leggur til aðstöðu, verkfæri og efni, eru meiri líkur á því að um vinnusamning sé að ræða. Kaupandi verktakaþjónustunnar er í þessu tilfelli íþróttafélögin. Það er algjör undantekning að þjálfari leggi til eigin aðstöðu, verkfæri og efni. Ég sem þjálfari þurfti í það minnsta aldrei að leggja til eigin íþróttamannvirki og eigin áhöld til íþróttaiðkunar. Er viðkomandi skyldur til að inna verk af hendi persónulega? – Verktakar taka að sér að inna ákveðið verk af hendi, en eru almennt ekki skyldugir til að inna verk af hendi persónulega þótt einhverjar undantekningar kunni að vera á því. Starfsmenn eru hins vegar skyldugir til að inna verk af hendi persónulega. Þegar ráðinn er til starfa þjálfari hjá íþróttafélagi þá er verið að ráða viðkomandi til starfa til þess að þjálfa enda eru starfsmenn skyldugir til þess að inna verk af hendi persónulega. Aftur á móti þegar viðkomandi er verktaki þá er annað upp á teninginn. En eitt dæmið um birtingarmynd gerviverktöku í íþróttahreyfingunni. Hver hefur stjórnunarrétt, s.s. ákveður hvar, hvernig og hvenær vinnan er unnin? – Verktakar hafa mun meira sjálfdæmi um það en starfsmenn hvar, hvernig og hvenær verk er unnið. Það er fáheyrt ef þjálfarar hafa sjálfdæmi um það hvar, hvenær og hvernig hann þjálfar tiltekinn hóp iðkenda Listinn er alls ekki tæmandi en varpar ágætis ljósi á þær aðstæður sem þjálfarar búa við í sínum störfum. Þegar upp er staðið þá er gerviverktaka stórt vandamál innan íþróttahreyfingarinnar. Þetta brenglar ekki aðeins stöðu á vinnumarkaði heldur getur einnig haft gríðarleg áhrif á lífsviðurværi þjálfara. Þjálfarar eru flestir metnaðargjarnir einstaklingar sem spila gríðarstórt hlutverk í mótun ungmenna. Þjálfarar eru oft á tíðum settir milli steins og sleggju þess að þurfa að sætta sig við óviðunandi starfsaðstæður til þess að geta á annað borð starfað við sína ástríðu. Eftir því sem íþróttahreyfingin þróast er mikilvægt að við gleymum ekki að hlúa að og þróa starfsaðstæður þjálfara samhliða. Það á að vera eitt af okkar verkefnum að tryggja að þjálfarar búi við viðunandi starfsskilyrði og séu með kjarasamning fyrir sín störf. Með betra starfsumhverfi má einnig ætla að þjálfurum sé gefið betra rými til þess að einbeita sér að sínum mikilvægu störfum. Nauðsynlegt er að hagsmunaaðilar, íþróttahreyfingin, verkalýðshreyfingin og þjálfararnir sjálfir hefji samtal. Það er hægt að skapa viðunandi starfsaðstæður fyrir þjálfara en við þurfum að fara í þá vinnu saman. Höfundur starfar innan Íþróttahreyfingarinnar og Verkalýðshreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ástþór Jón Ragnheiðarson Félagasamtök Mest lesið 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson Skoðun Skoðun Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Frjáls félagasamtök eru ein af undirstöðum blómlegs samfélags. Ég þori að fullyrða að öll reiðum við okkur á þjónustu eða tökum þátt í starfsemi einhverra félagasamtaka í gegnum ævina, hvort sem það eru íþróttafélög, verkalýðsfélög, kvenfélög eða önnur félagasamtök. Ég hef helgað stórum hluta lífs míns tveimur hreyfingum, það er Verkalýðshreyfingunni og íþróttahreyfingunni. Innan íþróttahreyfingarinnar starfaði ég í áraraðir sem þjálfari og innan verkalýðshreyfingarinnar vinn ég meðal annars að því að gæta að réttindum launafólks og sjá til þess að lögum, reglum og kjarasamningum sé fylgt. Þrátt fyrir að um ólíkar hreyfingar sé að ræða þá er sameiginlegur snertiflötur sem ég hef fundið milli þessara hreyfinga, en það eru launamál þjálfara. Á Íslandi starfa þúsundir aðila við íþróttaþjálfun fólks á öllum aldri í öllum greinum. Sjálfur starfaði ég í mörg ár sem þjálfari og fékk fyrir það greidd allskonar kjör. Hjá mörgum félögum var ekki annað í boði en að vera verktaki, hjá einu félaginu fékk ég greitt samkrull af launum, dagpeningum og akstursstyrk, hjá öðru félaginu fékk ég laun upp að lágmarkslaunum en ef ég vann umfram það var það greitt með öðrum hætti. Á sínum tíma starfaði ég hjá 9 íþróttafélögum og aðeins eitt þeirra var með mig á launaskrá og greiddi laun sem uppfylla þau grundvallarskilyrði sem við setjum á vinnumarkaði. Staðreyndin er því miður sú að mikill minnihluti íþróttafélaga eru með þjálfara á launaskrá, heldur eru þeir verktakar. Það sem meira er að þá er verktakavinna þjálfara innan íþróttahreyfingarinnar í mjög miklum meirihluta ekkert annað en gerviverktaka. En hvað er gerviverktaka? Það er grundvallarmunur á sambandi starfsmanna og vinnuveitenda annars vegar og verktaka og verkkaupa hins vegar. Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru mismunandi og skattaleg meðferð tekna er að mörgu leyti ólík. Við mat á því hvort um er að ræða gerviverktöku eða ekki er í mörg horn að líta. Ef samningur er skoðaður og hann ber með sér öll einkenni vinnusamnings en heitir verktakasamningur þá er auðvitað ekki um annað að ræða en gerviverktöku. Skatturinn er með á heimasíðu sinni einskonar gátlista varðandi verktöku við mat á því hvort um sé að ræða gerviverktöku. Þau atriði sem skoðuð eru eru eftirfarandi og er forvitnilegt að bera þau saman við raunir íþróttahreyfginarinnar. Innir viðkomandi verk af hendi fyrir einn aðila eða fleiri? – Verktakar taka að sér að vinna verk af tilteknum toga og bjóða almennt fram þjónustu sína á almennum markaði. Ef maður vinnur fyrir einn eða fáa bendir það frekar til þess að um vinnusamband sé að ræða en ekki verktakasamband. Ertu verktaki í þjálfun fyrir aðeins eitt félag? Líkur eru á því að um sé að ræða gerviverktöku. Hver leggur til aðstöðu, verkfæri, efni? – Ef kaupandi þjónustu leggur til aðstöðu, verkfæri og efni, eru meiri líkur á því að um vinnusamning sé að ræða. Kaupandi verktakaþjónustunnar er í þessu tilfelli íþróttafélögin. Það er algjör undantekning að þjálfari leggi til eigin aðstöðu, verkfæri og efni. Ég sem þjálfari þurfti í það minnsta aldrei að leggja til eigin íþróttamannvirki og eigin áhöld til íþróttaiðkunar. Er viðkomandi skyldur til að inna verk af hendi persónulega? – Verktakar taka að sér að inna ákveðið verk af hendi, en eru almennt ekki skyldugir til að inna verk af hendi persónulega þótt einhverjar undantekningar kunni að vera á því. Starfsmenn eru hins vegar skyldugir til að inna verk af hendi persónulega. Þegar ráðinn er til starfa þjálfari hjá íþróttafélagi þá er verið að ráða viðkomandi til starfa til þess að þjálfa enda eru starfsmenn skyldugir til þess að inna verk af hendi persónulega. Aftur á móti þegar viðkomandi er verktaki þá er annað upp á teninginn. En eitt dæmið um birtingarmynd gerviverktöku í íþróttahreyfingunni. Hver hefur stjórnunarrétt, s.s. ákveður hvar, hvernig og hvenær vinnan er unnin? – Verktakar hafa mun meira sjálfdæmi um það en starfsmenn hvar, hvernig og hvenær verk er unnið. Það er fáheyrt ef þjálfarar hafa sjálfdæmi um það hvar, hvenær og hvernig hann þjálfar tiltekinn hóp iðkenda Listinn er alls ekki tæmandi en varpar ágætis ljósi á þær aðstæður sem þjálfarar búa við í sínum störfum. Þegar upp er staðið þá er gerviverktaka stórt vandamál innan íþróttahreyfingarinnar. Þetta brenglar ekki aðeins stöðu á vinnumarkaði heldur getur einnig haft gríðarleg áhrif á lífsviðurværi þjálfara. Þjálfarar eru flestir metnaðargjarnir einstaklingar sem spila gríðarstórt hlutverk í mótun ungmenna. Þjálfarar eru oft á tíðum settir milli steins og sleggju þess að þurfa að sætta sig við óviðunandi starfsaðstæður til þess að geta á annað borð starfað við sína ástríðu. Eftir því sem íþróttahreyfingin þróast er mikilvægt að við gleymum ekki að hlúa að og þróa starfsaðstæður þjálfara samhliða. Það á að vera eitt af okkar verkefnum að tryggja að þjálfarar búi við viðunandi starfsskilyrði og séu með kjarasamning fyrir sín störf. Með betra starfsumhverfi má einnig ætla að þjálfurum sé gefið betra rými til þess að einbeita sér að sínum mikilvægu störfum. Nauðsynlegt er að hagsmunaaðilar, íþróttahreyfingin, verkalýðshreyfingin og þjálfararnir sjálfir hefji samtal. Það er hægt að skapa viðunandi starfsaðstæður fyrir þjálfara en við þurfum að fara í þá vinnu saman. Höfundur starfar innan Íþróttahreyfingarinnar og Verkalýðshreyfingarinnar.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun