Formaður Lýðræðisflokksins sagður misbeita samsæriskenningu Kjartan Kjartansson skrifar 31. október 2024 15:01 Arnar Þór Jónsson (t.v) segir „djúpríki“ við lýði á Íslandi. Vestanhafs telja stuðningsmenn Donalds Trump að djúpríki leggi stein í götu hans. Til hægri er stuðingskona Trump með mótmælaskilti sem á stendur „Afhjúpið djúpríkið“. Vísir/Getty Stjórnmálafræðiprófessor segir það ranga notkun á hugtökum að blanda mögulegri spillingu við veitingu embætta saman við samsæriskenningu um „djúpríki“ sem stýri landinu á bak við tjöldin. Formaður Lýðræðisflokksins sagði djúpríkið staðreynd á Íslandi. Arnar Þór Jónsson, formaður Lýðræðisflokksins og fyrrverandi forsetaframbjóðandi, hélt því fram að Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi forsætisráðherra og keppinautur hans í forsetakosningunum, yrði á næstunni sett í „gott embætti á vegum íslenska ríkisins eða hjá erlendum stofnunum“ í viðtali við mbl.is. Nefndi hann þetta sem dæmi um meint „djúpríki“ sem væri við lýði hér á landi. „Djúpríki“ er hugtak sem hefur náð töluverðri útbreiðslu á undanförnum árum, sérstaklega eftir að Donald Trump, þáverandi Bandaríkjaforseti, hélt því fram að „djúpríki“ innan bandaríska stjórnkerfisins reyndi að klekkja á honum í forsetatíð hans. Kenningin um djúpríkið er samsæriskenning að sögn Eiríks Bergmann, prófessors í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst, sem telur að það sé röng hugtakanotkun að kenna spillingu í embættisveitingum við djúpríkið. Það hafi ekkert með djúpríki að gera að halda því fram að embættismannakerfið eða hagsmunagæsluaðilar hafi of mikil áhrif í samfélaginu. „Það að einhver fái sendiherrastól einhvers staðar er ekki djúpríkisaðgerð. Það væri mjög léttvægur þáttur í slíku. Menn geta sagt að það sé til einhvers konar embættisveitingaspilling í landinu. Að sulla því saman við djúpríkið er bara röng notkun á hugtökum,“ sagði Eiríkur í viðtali við Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í gær. Kenning um að ill öfl hafi tekið völdin Hugtakið „djúpríki“ á rætur sínar að rekja til ríkja þar sem valdarán hersins eru tíð eins og í Tyrklandi og víðar. Íbúar þar telji borgaraleg stjórnvöld ekki raunverulega við stjórnvölinn heldur herinn eða öfl sem tengjast honum. Eiríkur segir að þegar kenningin var flutt inn til Bandaríkjanna hafi það meðal annars verið hergagnaiðnaðurinn sem átti að stjórna öllu á bak við tjöldin. Kenningin tók svo á sig enn aðra mynd í tíð Trump. „Hún gengur ekki út á það að til sé embættismannakerfi og samkrull spilltra afla sem svona ráði ýmsu í þjóðfélaginu, geti haft áhrif hér og þar heldur sé þetta kerfisbundið stjórnvald undir niðri sem er leynilegt og við sjáum ekki og að það samanstandi af tilteknum einstaklingum sem við getum bent á,“ segir prófessorinn sem heldur úti hlaðvarpinu Skuggavaldinu um samsæriskenningar. Í Bandaríkjunum sé það til dæmis áhrifafólk úr Demókrataflokknum, úr fjármálalífinu og frægðarmenni í Hollywood sem haldi raunverulega um stjórnartaumana. „Djúpríkið er samsæriskenning um það að illvirkjar, ekki bara einhverjir, illvirkjar stjórni landinu raunverulega. Að það séu ill öfl sem hafi grafið um sig í samfélaginu, tekið völdin, hafi stjórn á þeim stjórnvöldum sem við sjáum,“ sagði Eiríkur. Robert Mueller, sem rannsakaði meint tengsl framboðs Donalds Trump við Rússa, er á meðal þeirra sem hafa verið sagðir útsendarar „djúpríkis“ í Bandaríkjunum.EPA/JIM LO SCALZO Útbreiðsla samsæriskenninga margfaldast á Íslandi Þó að á Íslandi sé engum her, hergagnaiðnaði eða leyniþjónustu til að dreifa hefur kenningin um djúpríkið náð einhverri útbreiðslu hér á landi undanfarið eins og ummæli formanns Lýðræðisflokksins eru vísbending um. Eiríkur segir að samsæriskenningar séu í eðli sínu almennar og alþjóðlegar. Þær breiðist um jarðkringluna og séu staðfærðar og aðlagaðar að aðstæðum á hverjum stað. Helsta samsæriskenningin í Evrópu um þessar mundir snúist um „útskiptin miklu“ (e. Great Replacement Theory). Hún gengur út á að illvirkjar í Miðausturlöndum sendi kerfisbundið fólk frá Norður-Afríku og Miðausturlöndum til Evrópu til þess að koma þar á íslömsku samfélagi. „Þá er þetta ekki bara fólk sem er að leita sér betra viðurværis upp á eigin spýtur sem er að koma til Evrópu heldur er það sent af illvirkjum,“ sagði Eirík. Djúpríkið sé stærsta samsæriskenningin vestanhafs en í Rússlandi hafi grasserað kenning um að vestræn ríki sætu um landið og hygðu á innrás. Á Íslandi hafi verið sáralítið um samsæriskenningar af þessu tagi fram til 2016 en síðan þá hafi tíðni þeirra, alvarleiki og útbreiðsla margfaldast. „Núna geturðu séð alvarlegar samsæriskenningar flæða á hverjum degi. Þetta er engin smávægis breyting.“ Lýðræðisflokkurinn Alþingiskosningar 2024 Reykjavík síðdegis Bandaríkin Donald Trump Mest lesið Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Innlent Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi Innlent Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Innlent „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi Innlent Leggur niður stjórn Tryggingastofnunar og sparar milljón á mánuði Innlent Réðst á konu í Róm og við Ögur Innlent „Þá erum við komin út á hálan ís“ Innlent Grípa til aðgerða gegn Zuism eftir hæstaréttardóm Innlent Fleiri fréttir Þjóðin verði að átta sig á að fimmtungur sé ekki íslenskumælandi Fyrirvarinn verði örfáar mínútur „Allt það besta og allt það versta“ sé í skólum landsins Samkeppniseftirlitið ætlar að skoða kvörtun verkalýðsfélaga Heiða Björg hættir sem formaður SÍS Menningarráðherra hvetur opinber fyrirtæki til að að bjóða upp á ensku Bein útsending frá Úkraínu, alvarlegar ásakanir og uppáhalds dagur Íra Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi „Með hverju eldgosinu styttist í goslokahátíðina“ Villa í tækjabúnaði misgreindi jarðskjálfta Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Einn af hverjum fimm Íslendingum með heyrnarskerðingu Sýknudómur Alfreðs Erlings stendur Útskrifaður af gjörgæslu Leggur niður stjórn Tryggingastofnunar og sparar milljón á mánuði Sjálfstæðis- og Framsóknarmenn ákváðu formannslaun Heiðu Bjargar Fá ekki að rífa og endurbyggja Hvítabandið Réðst á konu í Róm og við Ögur „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi „Þá erum við komin út á hálan ís“ Beðið eftir gosi Mikið af gögnum sem þarf að yfirfara „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Varar við aðkomu þingsins og segir Vilhjálm hafa talað ógætilega Grípa til aðgerða gegn Zuism eftir hæstaréttardóm Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Óttast að missa úrræðið sem breytti lífi hennar Hringvegurinn styttist um tólf kílómetra fyrir lok árs Hefur tröllatrú á að samningar náist svo „Ladderíið“ geti haldið áfram Opnuðu ónothæft meðferðarheimili rétt fyrir kosningar Sjá meira
Arnar Þór Jónsson, formaður Lýðræðisflokksins og fyrrverandi forsetaframbjóðandi, hélt því fram að Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi forsætisráðherra og keppinautur hans í forsetakosningunum, yrði á næstunni sett í „gott embætti á vegum íslenska ríkisins eða hjá erlendum stofnunum“ í viðtali við mbl.is. Nefndi hann þetta sem dæmi um meint „djúpríki“ sem væri við lýði hér á landi. „Djúpríki“ er hugtak sem hefur náð töluverðri útbreiðslu á undanförnum árum, sérstaklega eftir að Donald Trump, þáverandi Bandaríkjaforseti, hélt því fram að „djúpríki“ innan bandaríska stjórnkerfisins reyndi að klekkja á honum í forsetatíð hans. Kenningin um djúpríkið er samsæriskenning að sögn Eiríks Bergmann, prófessors í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst, sem telur að það sé röng hugtakanotkun að kenna spillingu í embættisveitingum við djúpríkið. Það hafi ekkert með djúpríki að gera að halda því fram að embættismannakerfið eða hagsmunagæsluaðilar hafi of mikil áhrif í samfélaginu. „Það að einhver fái sendiherrastól einhvers staðar er ekki djúpríkisaðgerð. Það væri mjög léttvægur þáttur í slíku. Menn geta sagt að það sé til einhvers konar embættisveitingaspilling í landinu. Að sulla því saman við djúpríkið er bara röng notkun á hugtökum,“ sagði Eiríkur í viðtali við Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í gær. Kenning um að ill öfl hafi tekið völdin Hugtakið „djúpríki“ á rætur sínar að rekja til ríkja þar sem valdarán hersins eru tíð eins og í Tyrklandi og víðar. Íbúar þar telji borgaraleg stjórnvöld ekki raunverulega við stjórnvölinn heldur herinn eða öfl sem tengjast honum. Eiríkur segir að þegar kenningin var flutt inn til Bandaríkjanna hafi það meðal annars verið hergagnaiðnaðurinn sem átti að stjórna öllu á bak við tjöldin. Kenningin tók svo á sig enn aðra mynd í tíð Trump. „Hún gengur ekki út á það að til sé embættismannakerfi og samkrull spilltra afla sem svona ráði ýmsu í þjóðfélaginu, geti haft áhrif hér og þar heldur sé þetta kerfisbundið stjórnvald undir niðri sem er leynilegt og við sjáum ekki og að það samanstandi af tilteknum einstaklingum sem við getum bent á,“ segir prófessorinn sem heldur úti hlaðvarpinu Skuggavaldinu um samsæriskenningar. Í Bandaríkjunum sé það til dæmis áhrifafólk úr Demókrataflokknum, úr fjármálalífinu og frægðarmenni í Hollywood sem haldi raunverulega um stjórnartaumana. „Djúpríkið er samsæriskenning um það að illvirkjar, ekki bara einhverjir, illvirkjar stjórni landinu raunverulega. Að það séu ill öfl sem hafi grafið um sig í samfélaginu, tekið völdin, hafi stjórn á þeim stjórnvöldum sem við sjáum,“ sagði Eiríkur. Robert Mueller, sem rannsakaði meint tengsl framboðs Donalds Trump við Rússa, er á meðal þeirra sem hafa verið sagðir útsendarar „djúpríkis“ í Bandaríkjunum.EPA/JIM LO SCALZO Útbreiðsla samsæriskenninga margfaldast á Íslandi Þó að á Íslandi sé engum her, hergagnaiðnaði eða leyniþjónustu til að dreifa hefur kenningin um djúpríkið náð einhverri útbreiðslu hér á landi undanfarið eins og ummæli formanns Lýðræðisflokksins eru vísbending um. Eiríkur segir að samsæriskenningar séu í eðli sínu almennar og alþjóðlegar. Þær breiðist um jarðkringluna og séu staðfærðar og aðlagaðar að aðstæðum á hverjum stað. Helsta samsæriskenningin í Evrópu um þessar mundir snúist um „útskiptin miklu“ (e. Great Replacement Theory). Hún gengur út á að illvirkjar í Miðausturlöndum sendi kerfisbundið fólk frá Norður-Afríku og Miðausturlöndum til Evrópu til þess að koma þar á íslömsku samfélagi. „Þá er þetta ekki bara fólk sem er að leita sér betra viðurværis upp á eigin spýtur sem er að koma til Evrópu heldur er það sent af illvirkjum,“ sagði Eirík. Djúpríkið sé stærsta samsæriskenningin vestanhafs en í Rússlandi hafi grasserað kenning um að vestræn ríki sætu um landið og hygðu á innrás. Á Íslandi hafi verið sáralítið um samsæriskenningar af þessu tagi fram til 2016 en síðan þá hafi tíðni þeirra, alvarleiki og útbreiðsla margfaldast. „Núna geturðu séð alvarlegar samsæriskenningar flæða á hverjum degi. Þetta er engin smávægis breyting.“
Lýðræðisflokkurinn Alþingiskosningar 2024 Reykjavík síðdegis Bandaríkin Donald Trump Mest lesið Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Innlent Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi Innlent Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Innlent „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi Innlent Leggur niður stjórn Tryggingastofnunar og sparar milljón á mánuði Innlent Réðst á konu í Róm og við Ögur Innlent „Þá erum við komin út á hálan ís“ Innlent Grípa til aðgerða gegn Zuism eftir hæstaréttardóm Innlent Fleiri fréttir Þjóðin verði að átta sig á að fimmtungur sé ekki íslenskumælandi Fyrirvarinn verði örfáar mínútur „Allt það besta og allt það versta“ sé í skólum landsins Samkeppniseftirlitið ætlar að skoða kvörtun verkalýðsfélaga Heiða Björg hættir sem formaður SÍS Menningarráðherra hvetur opinber fyrirtæki til að að bjóða upp á ensku Bein útsending frá Úkraínu, alvarlegar ásakanir og uppáhalds dagur Íra Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi „Með hverju eldgosinu styttist í goslokahátíðina“ Villa í tækjabúnaði misgreindi jarðskjálfta Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Einn af hverjum fimm Íslendingum með heyrnarskerðingu Sýknudómur Alfreðs Erlings stendur Útskrifaður af gjörgæslu Leggur niður stjórn Tryggingastofnunar og sparar milljón á mánuði Sjálfstæðis- og Framsóknarmenn ákváðu formannslaun Heiðu Bjargar Fá ekki að rífa og endurbyggja Hvítabandið Réðst á konu í Róm og við Ögur „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi „Þá erum við komin út á hálan ís“ Beðið eftir gosi Mikið af gögnum sem þarf að yfirfara „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Varar við aðkomu þingsins og segir Vilhjálm hafa talað ógætilega Grípa til aðgerða gegn Zuism eftir hæstaréttardóm Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Óttast að missa úrræðið sem breytti lífi hennar Hringvegurinn styttist um tólf kílómetra fyrir lok árs Hefur tröllatrú á að samningar náist svo „Ladderíið“ geti haldið áfram Opnuðu ónothæft meðferðarheimili rétt fyrir kosningar Sjá meira