Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson skrifar 22. janúar 2025 11:33 Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun