Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar 12. mars 2025 14:31 Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun