Það sem við vitum og vitum ekki um mann­drápið hrotta­lega

Það var rétt fyrir miðnætti mánudagskvöldið 10. mars sem lögreglan fékk tilkynningu um að óttast væri um karlmann á sjötugsaldri sem hefði yfirgefið heimili sitt í Þorlákshöfn fyrr um kvöldið. Fljótt beindist grunur að því að mögulega væri um frelsissviptingu að ræða.

Karlmaðurinn, Hjörleifur Haukur Guðmundsson, fannst snemma að morgni þriðjudagsins 11. mars við göngustíg í Gufunesi í Reykjavík. Hann var þungt haldinn og lést skömmu eftir komu á slysadeild Landspítalans.

Átta karlar og þrjár konur handtekin

Lögregla handtók á fyrsta sólarhring rannsóknarinnar átta manns, bæði karla og konur, í tengslum við rannsókn sína á málinu. Kom fram að rannsóknin beindist að því hvort fólkið hefði svipt Hjörleif frelsi, kúgað úr honum fé og orðið honum að bana.

Sú handtaka sem vakti mesta athygli var í Kópavogi þar sem lögregla veitti svartri Teslu eftirför þar til ökumaðurinn, Stefán Blackburn, var leiddur upp í lögreglubíl í handjárnum. Kona var einnig farþegi í bílnum, flúði af vettvangi en var handtekin í framhaldinu eftir leit lögreglu.

Af þeim átta sem voru handteknir á fyrsta sólarhring voru fimm fljótlega látnir lausir. Bendir það til þess að lögregla telji viðkomandi ekki tengjast málinu með beinum hætti.

Síðan þá hafa þrír til viðbótar verið handteknir og því ellefu alls. Af þeim hafa fjórir karlmenn og þrjár konur sætt einangrun í gæsluvarðhaldi sökum rannsóknarhagsmuna. Tveimur konum var sleppt fyrir rúmri viku og á miðvikudag voru karl og kona látin laus. Samkvæmt heimildum fréttastofu á ein kvennanna nokkurn sakarferil að baki og þá helst fyrir fíkniefnamisferli.

Eftir sitja þrír karlmenn sem verða að óbreyttu í einangrun næstu vikuna. Lögregla grunar þá þrjá um aðild að frelsissviptingu, fjárkúgun og manndrápi. Samkvæmt heimildum fréttastofu hafa verjendur að minnsta kosti tveggja sakborninga kært úrskurð héraðsdóms um gæsluvarðhald til Landsréttar

Hinir grunuðu af ólíkri kynslóð

Fréttastofu er ekki kunnugt um tengsl karlmannanna þriggja sem sæta einangrun. Stefán Blackburn hefur hlotið nokkra dóma fyrir ofbeldisbrot en þar vakti mesta athygli Stokkseyrarmálið svokallaða. Þar var hann dæmdur í sex ára fangelsi en málið snerist um frelsissviptingu og líkamlegt ofbeldi gagnvart karlmanni sem numinn var á brott.

Hinir tveir sem sæta haldi eru mun yngri en Stefán sem verður 34 ára síðar á árinu. 

Annar þeirra, Lúkas Geir Ingvarsson sem er 21 árs, hefur hlotið sex mánaða dóm fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás sem hann framdi aðeins átján ára. Tekið var tillit til ungs aldurs hans við ákvörðun refsingar. Þá var Lúkas Geir á meðal brotaþola í Bankastræti Club málinu svokallaða þar sem hópur grímuklæddra karlmanna réðst inn á samnefndan skemmtistað í miðborg Reykjavíkur með hnífa á lofti. Hann lýsti atvikinu í viðtali við FM957.

Þriðji karlmaðurinn er enn yngri eða á nítjánda aldursári. Fréttastofa hefur ekki upplýsingar um brotaferil hans. Sá var handtekinn strax um morguninn miðsvæðis í Reykjavík eftir að Hjörleifur fannst í Gufunesi. Stefán var handtekinn á Teslunni síðar þann dag en Lúkas Geir nokkrum dögum síðar.

Á viðkvæmu stigi og gefa lítið uppi

Sveinn Kristján Rúnarsson, yfirlögregluþjónn hjá Lögreglunni á Suðurlandi, segir að rannsókn málsins hafi gengið mjög vel en hún sé þó á mjög viðkvæmu stigi.

Lögregla haldi spilunum mjög þétt að sér og hefur lítið annað komið fram í máli lögreglu umfram það sem birtist í reglulegum tilkynningum vegna málsins á Facebook-síðu lögreglunnar. Meðal annars það að lagt hefur verið hald á nokkra bíl, farið hefur verið í húsleit á nokkrum stöðum og fjöldi vitna verið yfirheyrður.

Þá hefur lögreglan stuðst við myndefni úr eftirlitsmyndavélum í Þorlákshöfn en einnig myndefni og gagnlegar ábendingar frá almenningi.

Stóra ósvaraða spurningin

Samkvæmt heimildum fréttastofu tókst hinum grunuðu að þvinga karlmanninn til að millifæra háa fjárhæð undir hótunum. Samkvæmt heimildum fréttastofu eru litlar líkur taldar á því að peningarnir komi í leitirnar. Sveinn Kristján segist aðspurður ekkert geta tjáð sig um hvernig gengið hafi að endurheimta fjármunina.

Stóra spurningin gagnvart almenningi hlýtur að vera sú hvernig ofbeldismenn komast í samband við karlmann á sjötugsaldri í Þorlákshöfn með svo hrikalegum afleiðingum.

Ekkert hefur komið fram sem bendir til þess að hinir grunuðu tengist hinum látna, Hjörleifi Hauki Guðmundssyni með nokkrum hætti. Hjörleifur var 65 ára karlmaður, bjó með eiginkonu sinni í Þorlákshöfn, átti einn son úr fyrra sambandi og þrjú stjúpbörn með eiginkonu sinni.

Sagður einstakur maður með frábært skopskyn

Hjörleifur, sem var yfirleitt kallaður Gasi, var sjómaður framan af starfsævi en starfaði lengstan hlut starfsævi sinnar við stál- og smiðjuvinnu. Hann var mikill áhugamaður um mótorhjól og meðlimur í Sniglunum. Samkvæmt heimildum fréttastofu glímdi hann við veikindi undanfarin ár og sótti þjónustu reglulega á Selfoss sökum heilabilunar.

Inda Björk Eyrbekk Alexandersdóttir, stórvinkona Hjörleifs, lýsti Hjörleifi sem einstökum manni með frábært skopskyn í minningargrein í Morgunblaðinu á dögunum.

„Und­an­far­in ár glímdi Gasi við erfiða heila­bil­un sem gerði hann út­sett­ari fyr­ir klóm mis­ind­is­fólks sem vildi hon­um ekk­ert nema illt, fólks sem virti hann ekki sem mann­eskju. Ég vildi óska að hann og fólkið hans hefði verið gripið eins og vel og hann greip aðra. Ég vildi óska að við byggj­um við öfl­ugra heil­brigðis­kerfi sem um­vef­ur viðkvæmt fólk og gæt­ir fyr­ir hætt­um heims­ins.

Það er mín ein­læga ósk að fólk sem vill­ist af leið í líf­inu fái nauðsyn­lega aðstoð því það er sam­fé­lags­leg­ur ávinn­ing­ur sem hlýst af því ef hægt er að sporna mark­visst við vax­andi of­beld­is­hegðun og neyslu hug­breyt­andi efna. Við sem sam­fé­lag verðum að gera bet­ur.“

Tálbeituaðgerðir undir smásjánni

Samkvæmt heimildum fréttastofu hefur hluti grunaðra í málinu verið undir smásjá lögreglu vegna tálbeituaðgerða ungs fólks sem tekið hefur lögin í sínar eigin hendur. Þar hefur þeirri aðferð helst verið beitt að búa til falska aðganga barna á samfélagsmiðlum á borð við Snapchat til að vingast við fullorðna karlmenn sem sækja í börn.

Eftir samtal í gegnum samskiptamiðilinn er boðað til hittings þangað sem hópur fólks mætir, situr fyrir meintum níðingi og gengur í skrokk á viðkomandi. Fjölmörg myndbönd með slíku ofbeldi hafa farið í dreifingu undanfarna mánuði.

„Lögreglan varar náttúrulega eindregið við þessu og mælir alls ekki með þessu. Að fólk sé að taka lögin í sínar eigin hendur, og hvað þá með ofbeldi. Það getur leitt af sér mjög hættulegar aðstæður og fólk getur misst stjórn á aðstæðum. Hlutir farið úr böndunum í báðar áttir,“ sagði Ævar Pálmi Pálmason aðstoðaryfirlögregluþjónn í fréttum Stöðvar 2 í janúar.

Aldrei bendlaður við barnagirnd

Inda Björk, stórvinkona Hjörleifs Hauks, sagði í samtali við DV á dögunum að Hjörleifur Haukur hefði aldrei verið bendlaður við barnagirnd.

„Hann var ekki að fara að hitta einhverja stelpu undir lögaldri,“ sagði Inda Björk. Sannleikurinn myndi koma í ljós um síðir. 

„Hann Gasi var hrifsaður burt á versta og grimm­asta máta sem hægt er að hugsa sér. Hvernig get­ur maður sætt sig við slík ör­lög? Af hverju erum við sem get­um tal­ist til eðli­legra manna neydd til að búa í sam­fé­lagi með fólki sem virðir ekki líf, heilsu og líðan annarra? Hvert erum við kom­in þegar litla Ísland er ekki leng­ur ör­uggt fyr­ir fólki sem beit­ir hrotta­legu of­beldi með eins öm­ur­leg­um af­leiðing­um,“ sagði Inda í minningargreininni.

Hvenær fáum við skýrari mynd á málið?

Almenna reglan í sakamálum er sú að lögregla getur haldið sakborningum í gæsluvarðhaldi í allt að tólf vikur án þess að ákæra hafi verið gefin út í málinu. 

Gæsluvarðhaldsúrskurðir yfir sakborningum eru almennt ekki birtir á vef Landsréttar á meðan rannsókn lögreglu er á viðkvæmu stigi. Í greinargerð lögreglu, sem eru birtar í gæsluvarðhaldsúrskurðum, rekur lögregla málið og færir rök fyrir því af hverju viðkomandi þurfi að vera áfram í gæsluvarðhaldi. Því má telja ólíklegt að gæsluvarðhaldsúrskurðir verði birtir fyrr en hinir grunuðu verða lausir úr einangrun.

Lykilatriði í málinu og sjónarhorn sakborninga kemur yfirleitt ekki fram fyrr en þeir svara til saka í dómsal við aðalmeðferð máls. Það gætu verið nokkrir mánuðir í það. Til samanburðar er nýhafin aðalmeðferð í manndrápsmálinu á Menningarnótt, átta mánuðum eftir að stúlku á menntaskólaaldri var ráðinn bani.