Réttur barna versus veruleiki Matthildur Björnsdóttir skrifar 18. ágúst 2025 19:01 Trúarlegur sem lagaréttur barna eru mjög mikilvæg og fín atriði á blaði. En skrif Einars Huga Bjarnasonar eru í dúr við fullkomnun sem er því miður ekki alltaf til staðar. Veruleikinn er því miður ekki alltaf í dúr við flottu goðsagnar ástarsögurnar um foreldrun. Og kynhvötin er ekki alltaf í þeim með samasem merki um þrá eftir að verða pabbar. Svo voru viðhorfin þau mjög lengi að það ætti að herða drengi sem er ekki endilega það sem sé séð sem hollt eða rétt í dag. Svo að gæti slíkt viðhorf í föður sem ólst upp í því, verið ástæða tálmunar eða önnur neikvæð hegðunar-atriði og viðhorf? Heimilisofbeldi var aldrei í fréttum á mínum tímum á landinu. En er sorglega oft í fréttum í dag. Og það myndi auðvitað oft enda með að þolandi sjái um tálmun. Ég elska að sjá unga feður hér í verslunarmiðstöðinni í Adelaide í Ástralíu sem eru greinilega svo yndislegir pabbar. Hvað er svo enn í gangi í viðhorfum um uppeldi frá viðhorfum fyrri tíma? Menn með kerrur, barnavagna og eða poka á maga eða baki með barni í sáust hinsvegar ekki neinsstaðar þegar ég var ung á Íslandi. Né hjá minni kynslóð. Þegar ég skildi við manninn minn árið 1977 eftir hjónaband sem hafði ekki farið eftir réttum ástarsögu leiðum. Þá sagði ég honum þó, að hann ætti að vera í lífi barnanna. Taka þau út og sinna þeim. Því miður sótti hann þau bara í örfá skipti, og var svo farinn á ný mið, sem virkuðu svo ekkert betur. Nágrenni mitt í æsku var oft föðurlaust, þar sem sumir feður voru á sjónum. Og aðrir feður með sérgrein fóru til annars lands til að bæta við þekkingu sína í því fagi. Svo að þá voru börnin án þeirra í langan tíma. Orðið og hugtakið tálmun var ekki í málinu þá. Eiginkonurnar, mæðurnar voru í raun einstæðar mæður, þó að þær væru tengdar við föður í skjölum. Feður sem ég sá aldrei í alvöru föðurhlutverki heima eða í nágrenni. Og ef menn sáust ýta kerru eða vagni var oft gert grín að þeim. Hvernig feður væru þeir synir? Ég veit það ekki. Af því að ég vitnaði þá drengi í nágrenninu ekki í þeim hlutverkum. Lögin geta ekki gert menn sem eru ekki hæfir eða viljugir til að vera samþykkjanlegir feður að slíkum. Lífið er því miður ekki nærri alltaf þannig. Jafnvel góð kennsla myndi ekki virka í öllum karlmönnum sem væru með allt önnur atriði í heilanum en foreldrun. Ef skapgerðin er ekki vel fallin til kærleika og umburðarlyndis, af því að slíks var ekki notið heima hjá þeim. Hverjar eru ástæður tálmunar? Myndu yfirvöld fara í ástæður þess að það foreldri, telji fyrrverandi maka ekki örugggan fyrir andlega, tilfinningalega og líkamlega líðan barnsins. Hvort sem það væri konan eða maðurinn, eða nú á tímum breytts veruleika um kyn, þess foreldris sem væri að ræða sem upplifði tálmun. Það hafa því miður, en líka sem betur fer, verið greinar eftir ungu kynslóðina sem sýna að af einhverjum ástæðum hafi sumir feður ekki sýnt rétt viðmót og hegðun við börn sín. Það er mikil framför að sjá, að nú má tjá sig um slíkt á okkar tímum á nýrri öld. Það var bara skortur á þroska í þeim manni sem ég skildi við, en engin slæmska af því tagi sem myndi hafa látið mig banna honum samband við börnin. Hann sá um vanræksluna sjálfur. Það var hinsvegar engin eftirfylgni frá yfirvöldum þá á sjöunda áratug síðustu aldar til að einu sinni reyna að sýna honum eða öðrum feðrum mikilvægi þess að hann eða aðrir menn sem hundsuðu börn sín, án þess að hafa beitt þau ofbeldi, sinntu börnum sínum. Engin gagnleg tilfinningaleg leiðbeining var til staðar. Eins og hlutir voru þá í samfélaginu, hafði ég ekki einu sinni hugsun um að það væri gæti verið mál yfirvalda að sjá um slíkt. Svo er það hin hlið barna að lifa föðurleysi Feður og eða þeir, sem ég kalla bara sæðisskaffara. Sem er af því að þeir hurfu og vissu ekki einu sinni né vildu vita um getnað frá sér. Og ég séð og heyrt um ótal tilfelli af því. Eitt af þeim tilfellum varð hluti af dæmi mannsins sem ég skildi við. Yfirvöld höfðu sjálfvirkt grænt ljós fyrir þá til að gera það sem þeim hentaði. Og það frekar, en að setja sig í hollt foreldralegt hugarástand. Á árunum 1957-1959 vitnaði ég föður á öðru heimili en því sem ég kom frá lúberja syni sína í hádeginu. Og hinir fjölskyldumeðlimirnir þögðu á þeim tímum kröfu um þöggun yfir slíku, og hann var ekki kærður. Við stelpur og konurnar tvær sem voru á heimilinu vitnuðum ofbeldið vitandi að við yrðum að þegja. Mættum ekki einu sinni reyna að stoppa ofbeldið. Við kvenkyn sátum þá þar eða stóðum og höfðum þá samhygðarminningu sitjandi í okkur. Ég hafði verið send þangað af því að það var þá enginn skóli í því hverfi sem við áttum heima í. En það heimili var nálægt þeim skóla sem ég endaði í. Þau þegjandi viðhorf sem urðu að einskonar samfélagslögum. Sem þá var vegna kröfu samfélagsins á þeim tímum. Og gefins rétts foreldra til að lúskra þannig á börnum sínum. Ofbeldi sem viðkomandi faðir hafði hugsanlega lifað við frá eigin föður. Hvort synirnir hafi upplifað að eiga góða föður fyrirmynd frá honum væri stór spurning? Hversu mikið af slíku ferli hefur lekið niður taugakerfin ótal kynslóðir með kúguðu samþykki eiginkonu eins og Thomas Hubl segir um slíkt. Sem er að erfiðar tilfinningar færist niður í taugakerfin og sitji þar og fari niður kynslóðirnar væri fróðlegt að mæla ef mögulegt væri. Tjáning er leið til að létta af slíkri mengun þarna inni, en þöggun byggir upp kássu sem hefur enga sögu. Þöggunarkrafa samfélagsins gegn tjáningu um erfiða reynslu hélt áfram að minni langtíma upplifun. Þöggunar lög andrúmslofts landsins í ómældan tíma svo að enginn þyrfti að hugsa um eigin gerðir. Og engin meðvitund heldur heyrð um að mannverur eru ekki allar á sama þroskastigi á sama aldri. Höfundur hefur verið búsettur lengi í Ástralíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matthildur Björnsdóttir Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Sjá meira
Trúarlegur sem lagaréttur barna eru mjög mikilvæg og fín atriði á blaði. En skrif Einars Huga Bjarnasonar eru í dúr við fullkomnun sem er því miður ekki alltaf til staðar. Veruleikinn er því miður ekki alltaf í dúr við flottu goðsagnar ástarsögurnar um foreldrun. Og kynhvötin er ekki alltaf í þeim með samasem merki um þrá eftir að verða pabbar. Svo voru viðhorfin þau mjög lengi að það ætti að herða drengi sem er ekki endilega það sem sé séð sem hollt eða rétt í dag. Svo að gæti slíkt viðhorf í föður sem ólst upp í því, verið ástæða tálmunar eða önnur neikvæð hegðunar-atriði og viðhorf? Heimilisofbeldi var aldrei í fréttum á mínum tímum á landinu. En er sorglega oft í fréttum í dag. Og það myndi auðvitað oft enda með að þolandi sjái um tálmun. Ég elska að sjá unga feður hér í verslunarmiðstöðinni í Adelaide í Ástralíu sem eru greinilega svo yndislegir pabbar. Hvað er svo enn í gangi í viðhorfum um uppeldi frá viðhorfum fyrri tíma? Menn með kerrur, barnavagna og eða poka á maga eða baki með barni í sáust hinsvegar ekki neinsstaðar þegar ég var ung á Íslandi. Né hjá minni kynslóð. Þegar ég skildi við manninn minn árið 1977 eftir hjónaband sem hafði ekki farið eftir réttum ástarsögu leiðum. Þá sagði ég honum þó, að hann ætti að vera í lífi barnanna. Taka þau út og sinna þeim. Því miður sótti hann þau bara í örfá skipti, og var svo farinn á ný mið, sem virkuðu svo ekkert betur. Nágrenni mitt í æsku var oft föðurlaust, þar sem sumir feður voru á sjónum. Og aðrir feður með sérgrein fóru til annars lands til að bæta við þekkingu sína í því fagi. Svo að þá voru börnin án þeirra í langan tíma. Orðið og hugtakið tálmun var ekki í málinu þá. Eiginkonurnar, mæðurnar voru í raun einstæðar mæður, þó að þær væru tengdar við föður í skjölum. Feður sem ég sá aldrei í alvöru föðurhlutverki heima eða í nágrenni. Og ef menn sáust ýta kerru eða vagni var oft gert grín að þeim. Hvernig feður væru þeir synir? Ég veit það ekki. Af því að ég vitnaði þá drengi í nágrenninu ekki í þeim hlutverkum. Lögin geta ekki gert menn sem eru ekki hæfir eða viljugir til að vera samþykkjanlegir feður að slíkum. Lífið er því miður ekki nærri alltaf þannig. Jafnvel góð kennsla myndi ekki virka í öllum karlmönnum sem væru með allt önnur atriði í heilanum en foreldrun. Ef skapgerðin er ekki vel fallin til kærleika og umburðarlyndis, af því að slíks var ekki notið heima hjá þeim. Hverjar eru ástæður tálmunar? Myndu yfirvöld fara í ástæður þess að það foreldri, telji fyrrverandi maka ekki örugggan fyrir andlega, tilfinningalega og líkamlega líðan barnsins. Hvort sem það væri konan eða maðurinn, eða nú á tímum breytts veruleika um kyn, þess foreldris sem væri að ræða sem upplifði tálmun. Það hafa því miður, en líka sem betur fer, verið greinar eftir ungu kynslóðina sem sýna að af einhverjum ástæðum hafi sumir feður ekki sýnt rétt viðmót og hegðun við börn sín. Það er mikil framför að sjá, að nú má tjá sig um slíkt á okkar tímum á nýrri öld. Það var bara skortur á þroska í þeim manni sem ég skildi við, en engin slæmska af því tagi sem myndi hafa látið mig banna honum samband við börnin. Hann sá um vanræksluna sjálfur. Það var hinsvegar engin eftirfylgni frá yfirvöldum þá á sjöunda áratug síðustu aldar til að einu sinni reyna að sýna honum eða öðrum feðrum mikilvægi þess að hann eða aðrir menn sem hundsuðu börn sín, án þess að hafa beitt þau ofbeldi, sinntu börnum sínum. Engin gagnleg tilfinningaleg leiðbeining var til staðar. Eins og hlutir voru þá í samfélaginu, hafði ég ekki einu sinni hugsun um að það væri gæti verið mál yfirvalda að sjá um slíkt. Svo er það hin hlið barna að lifa föðurleysi Feður og eða þeir, sem ég kalla bara sæðisskaffara. Sem er af því að þeir hurfu og vissu ekki einu sinni né vildu vita um getnað frá sér. Og ég séð og heyrt um ótal tilfelli af því. Eitt af þeim tilfellum varð hluti af dæmi mannsins sem ég skildi við. Yfirvöld höfðu sjálfvirkt grænt ljós fyrir þá til að gera það sem þeim hentaði. Og það frekar, en að setja sig í hollt foreldralegt hugarástand. Á árunum 1957-1959 vitnaði ég föður á öðru heimili en því sem ég kom frá lúberja syni sína í hádeginu. Og hinir fjölskyldumeðlimirnir þögðu á þeim tímum kröfu um þöggun yfir slíku, og hann var ekki kærður. Við stelpur og konurnar tvær sem voru á heimilinu vitnuðum ofbeldið vitandi að við yrðum að þegja. Mættum ekki einu sinni reyna að stoppa ofbeldið. Við kvenkyn sátum þá þar eða stóðum og höfðum þá samhygðarminningu sitjandi í okkur. Ég hafði verið send þangað af því að það var þá enginn skóli í því hverfi sem við áttum heima í. En það heimili var nálægt þeim skóla sem ég endaði í. Þau þegjandi viðhorf sem urðu að einskonar samfélagslögum. Sem þá var vegna kröfu samfélagsins á þeim tímum. Og gefins rétts foreldra til að lúskra þannig á börnum sínum. Ofbeldi sem viðkomandi faðir hafði hugsanlega lifað við frá eigin föður. Hvort synirnir hafi upplifað að eiga góða föður fyrirmynd frá honum væri stór spurning? Hversu mikið af slíku ferli hefur lekið niður taugakerfin ótal kynslóðir með kúguðu samþykki eiginkonu eins og Thomas Hubl segir um slíkt. Sem er að erfiðar tilfinningar færist niður í taugakerfin og sitji þar og fari niður kynslóðirnar væri fróðlegt að mæla ef mögulegt væri. Tjáning er leið til að létta af slíkri mengun þarna inni, en þöggun byggir upp kássu sem hefur enga sögu. Þöggunarkrafa samfélagsins gegn tjáningu um erfiða reynslu hélt áfram að minni langtíma upplifun. Þöggunar lög andrúmslofts landsins í ómældan tíma svo að enginn þyrfti að hugsa um eigin gerðir. Og engin meðvitund heldur heyrð um að mannverur eru ekki allar á sama þroskastigi á sama aldri. Höfundur hefur verið búsettur lengi í Ástralíu.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun