Stendur okkur á sama? 13. nóvember 2004 00:01 Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Skoðun Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun