LÍN breytingar til að skerða og miðstýra Ögmundur Jónasson skrifar 21. júlí 2015 07:00 Boðuð er breyting á Lánasjóði íslenskra námsmanna. Aðferðafræðin veit á hvað koma skal. Hún er þessi: 1) Kalla skal hlutina réttum nöfnum einsog það er orðað. Lán skal heita lán og því aðeins teljast sjálfbært að það sé á sambærilegum kjörum og bjóðast á markaði. 2) Það sem þar stendur út af skal heita styrkur. Nánast svona er þetta orðað. Þar með er boðað fráhvarf frá því kerfi sem hér hefur verið við lýði; kerfi sem byggir á lágum vöxtum og tekjutengdum afborgunum. Er boðuð breyting líkleg til að verða til góðs? Ég leyfi mér að efast um það ef hugsunin er sú, sem mér sýnist vera, að skerða eigi kerfið almennt sem stuðningskerfi við námsmenn og auka áhrif ríkisins í ákvarðanatöku einstaklinganna hvað varðar námsval þeirra.Vilja ráða námsvali Þetta virðist mér vera boðskapur menntamálaráðherra og formanns LÍN um hugmyndafræðina að baki fyrirhugðum kerfisbreytingum. Menntamálaráðherra segir „styrkjakerfi“ fólgið í núverandi námslánakerfi en það vanti „stefnumótun á bak við það hvernig þeim styrkjum er úthlutað eða til hverra þeir renna“. Formaður LÍN talar og á þann veg í fréttum að styrkveitingum væri unnt að stýra í samræmi við menntastefnu stjórnvalda. Auðvitað á ríkið að hafa stefnu varðandi hvað boðið er upp á í skólakerfinu en einstaklingurinn á engu að síður að geta horft til allra átta – innan lands sem utan þegar hann ákveður hvernig og á hvaða sviði hann vill beina starfskröftum sínum. Þar með axlar hann líka ábyrgð. Á sínum tíma fengu starfsstéttir á Norðurlöndum atvinnuleysisbætur ef ekki var vinnu að fá í viðkomandi fagi. Þessu galt ég alltaf varhug við og vildi aldrei flytja þessa hugsun til Íslands af ótta við að þar með væri hætta á því að ríkið krefðist þess að hafa hönd í bagga um hvaða starfsnám væri stundað í samræmi við þá hugsun að ef ríkið ætti að taka ábyrgð á einstaklingunum við atvinnumissi þá hefði ríkið þar með öðlast rétt til að ákveða hvaða starfsnám þeir legðu fyrir sig.Frelsisskerðing Slíkt fæli í sér að mínu mati bæði frelsisskerðingu af verstu sort auk þess að vera óskynsamleg ráðstöfun, einfaldlega vegna þess að einstaklingarnir eru líklegri til að finna vaxtarmöguleika framtíðarinnar en ríkið fyrir þeirra hönd. Jafnframt vil ég gjalda varhug við aldurstengingu á rétti til námslána sem einnig er mjög til umræðu af hálfu ráðamanna. Aldurstenging er með öllu óskyld framvindu í námi sem ekki er að óeðlilegt að horfa til að einhverju leyti. En spyrja má hvort það skapi einhvern vanda ef einstaklingur fer á hálfum hraða í gegnum nám – og fengi þá hálfan stuðning? Ástæður gætu verið uppeldi barna, vinna með námi eða einhverjar persónulegar aðstæður eða óskir. Það er fullkominn misskilningur af hálfu stjórnvalda að líta svo á að best sé að allir ljúki námi strax! Ég tel hyggilegt að við höldum okkur við núverandi námslánakerfi, helst með enn stífari tekjutengingu afborgana. Verði farið út á boðaða braut þykir mér sýnt að draga muni úr stuðningi hins opinbera við nám og að aukast muni miðstýring á því sviði með tilheyrandi frelsisskerðingu.Ekki hækka þröskuldana! Þá er sú tvíþætta hætta fyrir hendi að fólk eigi ekki í önnur hús að venda en til bankanna einsog leitt er getum að í leiðara Fréttablaðsins sl. miðvikudag en við það mun námskostnaður hækka. Þar með hækka þröskuldar fyrir lágtekjufólk að afla menntunar. Allt nám, þarmeð framhaldsnám og starfsnám yfirleitt, er samfélaginu gríðarlega verðmætt en ekki síður er það gefandi fyrir einstaklingana. Námsárin eru skemmtilegt æviskeið. Nám á að vera öllum aðgengilegt á kjörum sem ekki eru sligandi út lífið. Nema vilji sé til að greiða laun út starfsævina í samræmi við afborganir af hávaxtalánum. Það er óhagkvæmt þegar dæmið er til enda reiknað. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Halldór 28.06.2025 Halldór Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Sjá meira
Boðuð er breyting á Lánasjóði íslenskra námsmanna. Aðferðafræðin veit á hvað koma skal. Hún er þessi: 1) Kalla skal hlutina réttum nöfnum einsog það er orðað. Lán skal heita lán og því aðeins teljast sjálfbært að það sé á sambærilegum kjörum og bjóðast á markaði. 2) Það sem þar stendur út af skal heita styrkur. Nánast svona er þetta orðað. Þar með er boðað fráhvarf frá því kerfi sem hér hefur verið við lýði; kerfi sem byggir á lágum vöxtum og tekjutengdum afborgunum. Er boðuð breyting líkleg til að verða til góðs? Ég leyfi mér að efast um það ef hugsunin er sú, sem mér sýnist vera, að skerða eigi kerfið almennt sem stuðningskerfi við námsmenn og auka áhrif ríkisins í ákvarðanatöku einstaklinganna hvað varðar námsval þeirra.Vilja ráða námsvali Þetta virðist mér vera boðskapur menntamálaráðherra og formanns LÍN um hugmyndafræðina að baki fyrirhugðum kerfisbreytingum. Menntamálaráðherra segir „styrkjakerfi“ fólgið í núverandi námslánakerfi en það vanti „stefnumótun á bak við það hvernig þeim styrkjum er úthlutað eða til hverra þeir renna“. Formaður LÍN talar og á þann veg í fréttum að styrkveitingum væri unnt að stýra í samræmi við menntastefnu stjórnvalda. Auðvitað á ríkið að hafa stefnu varðandi hvað boðið er upp á í skólakerfinu en einstaklingurinn á engu að síður að geta horft til allra átta – innan lands sem utan þegar hann ákveður hvernig og á hvaða sviði hann vill beina starfskröftum sínum. Þar með axlar hann líka ábyrgð. Á sínum tíma fengu starfsstéttir á Norðurlöndum atvinnuleysisbætur ef ekki var vinnu að fá í viðkomandi fagi. Þessu galt ég alltaf varhug við og vildi aldrei flytja þessa hugsun til Íslands af ótta við að þar með væri hætta á því að ríkið krefðist þess að hafa hönd í bagga um hvaða starfsnám væri stundað í samræmi við þá hugsun að ef ríkið ætti að taka ábyrgð á einstaklingunum við atvinnumissi þá hefði ríkið þar með öðlast rétt til að ákveða hvaða starfsnám þeir legðu fyrir sig.Frelsisskerðing Slíkt fæli í sér að mínu mati bæði frelsisskerðingu af verstu sort auk þess að vera óskynsamleg ráðstöfun, einfaldlega vegna þess að einstaklingarnir eru líklegri til að finna vaxtarmöguleika framtíðarinnar en ríkið fyrir þeirra hönd. Jafnframt vil ég gjalda varhug við aldurstengingu á rétti til námslána sem einnig er mjög til umræðu af hálfu ráðamanna. Aldurstenging er með öllu óskyld framvindu í námi sem ekki er að óeðlilegt að horfa til að einhverju leyti. En spyrja má hvort það skapi einhvern vanda ef einstaklingur fer á hálfum hraða í gegnum nám – og fengi þá hálfan stuðning? Ástæður gætu verið uppeldi barna, vinna með námi eða einhverjar persónulegar aðstæður eða óskir. Það er fullkominn misskilningur af hálfu stjórnvalda að líta svo á að best sé að allir ljúki námi strax! Ég tel hyggilegt að við höldum okkur við núverandi námslánakerfi, helst með enn stífari tekjutengingu afborgana. Verði farið út á boðaða braut þykir mér sýnt að draga muni úr stuðningi hins opinbera við nám og að aukast muni miðstýring á því sviði með tilheyrandi frelsisskerðingu.Ekki hækka þröskuldana! Þá er sú tvíþætta hætta fyrir hendi að fólk eigi ekki í önnur hús að venda en til bankanna einsog leitt er getum að í leiðara Fréttablaðsins sl. miðvikudag en við það mun námskostnaður hækka. Þar með hækka þröskuldar fyrir lágtekjufólk að afla menntunar. Allt nám, þarmeð framhaldsnám og starfsnám yfirleitt, er samfélaginu gríðarlega verðmætt en ekki síður er það gefandi fyrir einstaklingana. Námsárin eru skemmtilegt æviskeið. Nám á að vera öllum aðgengilegt á kjörum sem ekki eru sligandi út lífið. Nema vilji sé til að greiða laun út starfsævina í samræmi við afborganir af hávaxtalánum. Það er óhagkvæmt þegar dæmið er til enda reiknað.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar