Aðskilnaður dóms- og kennivalds Bjarni Már Magnússon og Haukur Logi Karlsson skrifa 24. maí 2021 17:01 Á dögunum rituðu undirritaðir grein í Morgunblaðið þar sem bent var á þau óheppilegu áhrif sem umfangsmikil aukastörf dómara við lagadeildir geta haft á getu þessara sömu deilda til að halda uppi gagnrýni á störf og gjörðir þessara sömu dómara og þeirra dómstóla sem þeir starfa við. Þann 21. maí sl. brást Halldóra Þorsteinsdóttir héraðsdómari og lektor við HR við skrifum okkar á þessum vettvangi. Við fögnum umræðunni, en viljum árétta nokkur atriði í tilefni af skrifum dómarans. Á ýmsum stöðum í skrifum hennar eru okkur gerðar upp skoðanir sem við höfum ekki haldið fram og vísum við því í fyrri grein okkar til áréttingar um það sem við höfum haldið fram áður. Starfsaðstæður fræðifólks Umfjöllun dómarans um aukastörf akademískra starfamanna lagadeilda er athyglisverð. Að okkar mati eru umræður um starfsaðstæður þeirra löngu tímabærar. Aukastörf sumra akademískra starfamanna lagadeilda eru of umfangsmikil og í einhverjum tilfellum vart samrýmanleg akademískum störfum. Skýrist það að einhverju leyti af því að sumir eru ósáttir við kjör sín og telja að þeir hafi dregist aftur úr hefðbundnum viðmiðunarstarfsstéttum meðal lögfræðinga. Þess ber þó að geta að um þetta hafa verið settar reglur sem gilda fyrir Háskóla Íslands og taka til þeirra sem eru í a.m.k. 50% starfi. Reglurnar gilda því ekki um þá sem eru í 49% starfi. Veröld sem var Í grein dómarans er borið blak af og lýst með ágætum hætti veröld sem hefur fram á þennan dag tíðkast í lagadeildum íslensku háskólanna, en sem jafnframt er veröld sem var á flestum öðrum fræðasviðum. Þetta er veröld þar sem fræði og framkvæmd renna saman í eitt. Gerandinn og „hlutlausi“ greinandinn er ein og sama manneskjan. Á milli fræða og framkvæmdar er síðan snúningshurð þar sem persónur og leikendur skipta reglulega um hlutverk fyrir tilstilli og miskunn hvers annars. Í þessari veröld bíða akademískir starfsmenn háskóla í sífellu eftir að brauðmolar hnjóti af borðum þeirra sem fara með valdastöður í faginu eða að tækifæri skapist til að sækja um vel launað embætti. Þá er eins gott að hafa ekki talað eða skrifað sig út af sakramentinu. Þessi sýn rímar hins vegar illa við stöðu lögfræðinnar sem fullgilds akademísks viðfangsefnis. Háskólanám snýst um annað og meira en að læra til verka í starfsgrein. Í gegnum háskólanám lærir fólk einnig gagnrýna hugsun með vísan til margvíslegra fræðilegra kenninga, sem eru á sérsviði þeirra starfsmanna háskólanna sem hafa helgað sig fræðilegri þekkingarleit á því sviði. Það getur vissulega verið forvitnilegt fyrir nemendur að hitta fólk úr faginu sem miðlar af reynslu sinni og þekkingu. Við teljum hins vegar að háskólarnir nái vart að sinna raunverulegu hlutverki sínu gagnvart nemendum og samfélagi á sviði lögfræðinnar ef kennsla og tilfallandi rannsóknir eru að mestu bornar uppi af fólki, sem jafnframt eru gerendur helsta viðfangs þessarar sömu kennslu og rannsókna. Sama hversu fært fólk er í faginu, þá verður alltaf erfitt að gegna tveimur hlutverkum samtímis þegar hagsmunir hlutverkanna skarast. Hvar nákvæmlega draga ætti línuna um aðkomu ráðherra, þingmanna og dómara að kennslu og rannsóknum háskólanna þyrfti að ræða nánar, en af nýlegri umfjöllun um aukastörf dómara við íslenska háskóla má ætla að þau séu nú of umfangsmikil með tilliti til hagsmuna háskólanna sjálfra. Breytingar Íslenskt háskólaumhverfi hefur tekið stakkaskiptum á undanförnum 15-20 árum. Faglegar kröfur hafa aukist og meðvitund vaknað um að þekkingarleit og miðlun þekkingar, sem er meginhlutverk háskóla, er alþjóðlegt fyrirbæri sem víðast hvar lýtur sömu eða svipuðum lögmálum. Eitt þessara lögmála er að háskólar þurfa að njóta sjálfstæðis og starfsmenn þeirra frelsis í þekkingarleit og miðlun sinni. Dóms- og framkvæmdavald var aðskilið hérlendis árið 1992. Kannski verður árið 2021 árið sem akademískt kennivald í lögfræði og dómsvald verður loksins aðskilið á Íslandi. Það gæti t.d. gerst með einfaldri orðalagsbreytingu á ákvæði um aukastörf dómara í lögum nr. 50/2016 um dómstóla eða með ákvörðun háskólanna sjálfra um kröfur til þeirra sem falið er það hlutverk að sinna akademískum störfum á þeirra vegum. Dr. Haukur Logi Karlsson er nýdoktor við lagadeild HR og Dr. Bjarni Már Magnússon er prófessor við lagadeild HR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Aukastörf dómara Dómstólar Háskólar Bjarni Már Magnússon Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman Skoðun Skoðun Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Sjá meira
Á dögunum rituðu undirritaðir grein í Morgunblaðið þar sem bent var á þau óheppilegu áhrif sem umfangsmikil aukastörf dómara við lagadeildir geta haft á getu þessara sömu deilda til að halda uppi gagnrýni á störf og gjörðir þessara sömu dómara og þeirra dómstóla sem þeir starfa við. Þann 21. maí sl. brást Halldóra Þorsteinsdóttir héraðsdómari og lektor við HR við skrifum okkar á þessum vettvangi. Við fögnum umræðunni, en viljum árétta nokkur atriði í tilefni af skrifum dómarans. Á ýmsum stöðum í skrifum hennar eru okkur gerðar upp skoðanir sem við höfum ekki haldið fram og vísum við því í fyrri grein okkar til áréttingar um það sem við höfum haldið fram áður. Starfsaðstæður fræðifólks Umfjöllun dómarans um aukastörf akademískra starfamanna lagadeilda er athyglisverð. Að okkar mati eru umræður um starfsaðstæður þeirra löngu tímabærar. Aukastörf sumra akademískra starfamanna lagadeilda eru of umfangsmikil og í einhverjum tilfellum vart samrýmanleg akademískum störfum. Skýrist það að einhverju leyti af því að sumir eru ósáttir við kjör sín og telja að þeir hafi dregist aftur úr hefðbundnum viðmiðunarstarfsstéttum meðal lögfræðinga. Þess ber þó að geta að um þetta hafa verið settar reglur sem gilda fyrir Háskóla Íslands og taka til þeirra sem eru í a.m.k. 50% starfi. Reglurnar gilda því ekki um þá sem eru í 49% starfi. Veröld sem var Í grein dómarans er borið blak af og lýst með ágætum hætti veröld sem hefur fram á þennan dag tíðkast í lagadeildum íslensku háskólanna, en sem jafnframt er veröld sem var á flestum öðrum fræðasviðum. Þetta er veröld þar sem fræði og framkvæmd renna saman í eitt. Gerandinn og „hlutlausi“ greinandinn er ein og sama manneskjan. Á milli fræða og framkvæmdar er síðan snúningshurð þar sem persónur og leikendur skipta reglulega um hlutverk fyrir tilstilli og miskunn hvers annars. Í þessari veröld bíða akademískir starfsmenn háskóla í sífellu eftir að brauðmolar hnjóti af borðum þeirra sem fara með valdastöður í faginu eða að tækifæri skapist til að sækja um vel launað embætti. Þá er eins gott að hafa ekki talað eða skrifað sig út af sakramentinu. Þessi sýn rímar hins vegar illa við stöðu lögfræðinnar sem fullgilds akademísks viðfangsefnis. Háskólanám snýst um annað og meira en að læra til verka í starfsgrein. Í gegnum háskólanám lærir fólk einnig gagnrýna hugsun með vísan til margvíslegra fræðilegra kenninga, sem eru á sérsviði þeirra starfsmanna háskólanna sem hafa helgað sig fræðilegri þekkingarleit á því sviði. Það getur vissulega verið forvitnilegt fyrir nemendur að hitta fólk úr faginu sem miðlar af reynslu sinni og þekkingu. Við teljum hins vegar að háskólarnir nái vart að sinna raunverulegu hlutverki sínu gagnvart nemendum og samfélagi á sviði lögfræðinnar ef kennsla og tilfallandi rannsóknir eru að mestu bornar uppi af fólki, sem jafnframt eru gerendur helsta viðfangs þessarar sömu kennslu og rannsókna. Sama hversu fært fólk er í faginu, þá verður alltaf erfitt að gegna tveimur hlutverkum samtímis þegar hagsmunir hlutverkanna skarast. Hvar nákvæmlega draga ætti línuna um aðkomu ráðherra, þingmanna og dómara að kennslu og rannsóknum háskólanna þyrfti að ræða nánar, en af nýlegri umfjöllun um aukastörf dómara við íslenska háskóla má ætla að þau séu nú of umfangsmikil með tilliti til hagsmuna háskólanna sjálfra. Breytingar Íslenskt háskólaumhverfi hefur tekið stakkaskiptum á undanförnum 15-20 árum. Faglegar kröfur hafa aukist og meðvitund vaknað um að þekkingarleit og miðlun þekkingar, sem er meginhlutverk háskóla, er alþjóðlegt fyrirbæri sem víðast hvar lýtur sömu eða svipuðum lögmálum. Eitt þessara lögmála er að háskólar þurfa að njóta sjálfstæðis og starfsmenn þeirra frelsis í þekkingarleit og miðlun sinni. Dóms- og framkvæmdavald var aðskilið hérlendis árið 1992. Kannski verður árið 2021 árið sem akademískt kennivald í lögfræði og dómsvald verður loksins aðskilið á Íslandi. Það gæti t.d. gerst með einfaldri orðalagsbreytingu á ákvæði um aukastörf dómara í lögum nr. 50/2016 um dómstóla eða með ákvörðun háskólanna sjálfra um kröfur til þeirra sem falið er það hlutverk að sinna akademískum störfum á þeirra vegum. Dr. Haukur Logi Karlsson er nýdoktor við lagadeild HR og Dr. Bjarni Már Magnússon er prófessor við lagadeild HR.
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar