Sá er talinn heimskur sem opnar sína sál Diljá Ámundadóttir Zoëga skrifar 1. nóvember 2021 11:30 Ég fór í Borgarleikhúsið að sjá sýninguna 9 líf á dögunum og var upprifin. Í verkinu er rakin saga okkar ástsæla Bubba Morthens, þjóðareign að gefnu tilefni. Það er hvert mannsbarn hér á landi með tengingu við hann og þá sérstaklega tónlistina hans, hvort sem við erum aðdáendur eða ekki. En svo er líka önnur tenging sem stór hópur á við söguna hans Bubba, sú tenging er kannski heldur falin. Eða jafnvel týnd? Bubbi myndi nefnilega hæglega flokkast sem hluti af hinum svokölluðu týndu drengjum í skólakerfinu. Það er búið að vera að ræða um þennan hóp í mörg ár og þeir eru að mínu mati langt frá því að vera týndir fyrir vikið. Það eina sem finnst ekki er mögulega ástæðan fyrir því af hverju þeir eru flokkaðir í þennan hóp. Við eigum það nefnilega til að benda alltaf bara á það sem er að og spyrja: “Hvað er eiginlega að honum?” - en sjaldnar er rætt um “Hvað kom fyrir hann?”30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns Tónlistarmaðurinn Jónas Sig tjáði sig um þetta málefni í þættinum Okkar á milli á Rúv í febrúar 2020. Hann ræddi um skaðsemi þess að fá þennan stimpil á sig, stimpilinn að geta ekki lesið sér til gagns: „Ég var að horfa á umræðuþátt um daginn þar sem var talað um að 30% ungra drengja gætu ekki lesið til gagns. Þáttastjórnandi spurði þá hvort 30% væru á leið með að vera ónýtir þjóðfélagsþegnar,“ sagði Jónas. „Þetta var bara samþykkt viðhorf. Hugsaðu þér að þú sért ónýtur þjóðfélagsþegn því þú nærð ekki að lesa á tilteknum hraða.“ Inga Sæland, formaður Flokks fólksins, tók meira að segja svo sterklega til orða í kappræðum formanna fyrir kosningarnar í september sl. að “helmingur drengja er ólæs þegar þeir útskrifast úr grunnskóla”. Ekki lái ég henni það. Því oftar sem þú heyrir eitthvað því meira ferðu að trúa því og jafnvel býrð til þína útgáfu af því. Ég held að þessi lína um að stór hópur drengja sé týndur í skólakerfinu og geta ekki lesið sér til gagns sé orðin langt um skaðlegri en nokkurn tíma staðreyndin sem hún snýst um. Fyrir utan það að að það tiltekna læsi sem PISA er að mæla og þessar niðurstöður sem við fáum þaðan er bara ein gerð af læsi. Í sl viku hlustaði ég á viðtal við Hermund Sigmundsson, prófessor, í Morgunútvarpi Rásar 2. Honum er og hefur lengi verið hugleikið hverju sætir að svona stór hópur týndra drengja í skólakerfinu geta ekki lesið sér til gagns. Ástríða hans er hrein og hann hefur margt til sín máls og leggur til fjölmargar leiðir sem hann vill fara og geta verið árangursríkar. Hann virðist samt sem áður dvelja í vandanum sjálfum og viðbrögðum við honum. Hann nefnir aldrei möguleg orsök vandans. Er nausynlegt að skjóta þá? Bubbi var alinn upp á heimili þar sem alla jafna ríkti fárviðri og þegar hann var 14 ára varð hann fyrir áfalli sem kom með myrkrið og eitraði framtíðina, eins og hann segir sjálfur frá í ljóðabók sinni, Rof, sem kom út 2018. Þar með opinberaði hann að hann hafi orðið fyrir kynferðisofbeldi. Ofbeldi sem markaði og litaði allt líf Bubba. Hann passaði aldrei inn í ramma skólakerfisins og fékk aldrei tækifæri til að láta hæfileika sína, eða sína gerð af læsi, blómstra. Hann reyndi oft að segja frá því hvað það var sem gerði hann þjáðan en fékk ekki hlustun. Fyrir um það bil tveimur árum síðan fengum við fulltrúar í Ofbeldisvarnarnefnd Reykjavíkurborgar kynntar tölur um hversu mörg börn búa við viðvarandi og tilkynnt heimilisofbeldi í Reykjavík. Þetta voru 378 börn þá og við vitum að heimilisofbeldi hefur aukist um ca. 20% á tímum kórónuveirufaraldurs. Ofan á þessar tölur bætast við svokallaðar skuggatölur (tilvik sem eru aldrei tilkynnt) og svo búa líka enn fleiri börn við öryggisleysi, vanrækslu og í vanvirku (e. dysfunctional) fjölskyldukerfi. Ef þú rýnir inn í bergið - sérðu glitra tár Það þarf að mínu mati að fara að láta þessar tölur og staðreyndir um aðstæður barna ráða ferðinni þegar það kemur að því að ná upp árangri barna í læsi og skóla. Þetta helst allt í hendur. Við þurfum að byrja á því að grípa mun fyrr inn í þar sem börn búa við óásættanlegar aðstæður eða eiga í hvers konar vanda og þar með koma í veg fyrir afleiðingar. Það þarf að stytta ferla og útrýma biðlistum í kerfinu. Nú þegar erum við í Reykjavík komin af stað með verkefninu Betri borg fyrir börn - sem snýst um að færa þjónustuna nær börnunum sjálfum svo hægt sé að grípa fyrr inn í og veita einstaklingsmiðaðri þjónustu við þau sem þurfa helst á því að halda. Ég vona innilega að þessi vinna muni bera tiltækan árangur fyrir börnin okkar. Höfundur er fulltrúi Viðreisnar í Skóla- og frístundaráði og Ofbeldisvarnarnefnd í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Diljá Ámundadóttir Zoëga Skóla - og menntamál Reykjavík Borgarstjórn Grunnskólar Mest lesið Halldór 28.06.2025 Halldór Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Skoðun Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Sjá meira
Ég fór í Borgarleikhúsið að sjá sýninguna 9 líf á dögunum og var upprifin. Í verkinu er rakin saga okkar ástsæla Bubba Morthens, þjóðareign að gefnu tilefni. Það er hvert mannsbarn hér á landi með tengingu við hann og þá sérstaklega tónlistina hans, hvort sem við erum aðdáendur eða ekki. En svo er líka önnur tenging sem stór hópur á við söguna hans Bubba, sú tenging er kannski heldur falin. Eða jafnvel týnd? Bubbi myndi nefnilega hæglega flokkast sem hluti af hinum svokölluðu týndu drengjum í skólakerfinu. Það er búið að vera að ræða um þennan hóp í mörg ár og þeir eru að mínu mati langt frá því að vera týndir fyrir vikið. Það eina sem finnst ekki er mögulega ástæðan fyrir því af hverju þeir eru flokkaðir í þennan hóp. Við eigum það nefnilega til að benda alltaf bara á það sem er að og spyrja: “Hvað er eiginlega að honum?” - en sjaldnar er rætt um “Hvað kom fyrir hann?”30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns - 30% drengja geta ekki lesið sér til gagns Tónlistarmaðurinn Jónas Sig tjáði sig um þetta málefni í þættinum Okkar á milli á Rúv í febrúar 2020. Hann ræddi um skaðsemi þess að fá þennan stimpil á sig, stimpilinn að geta ekki lesið sér til gagns: „Ég var að horfa á umræðuþátt um daginn þar sem var talað um að 30% ungra drengja gætu ekki lesið til gagns. Þáttastjórnandi spurði þá hvort 30% væru á leið með að vera ónýtir þjóðfélagsþegnar,“ sagði Jónas. „Þetta var bara samþykkt viðhorf. Hugsaðu þér að þú sért ónýtur þjóðfélagsþegn því þú nærð ekki að lesa á tilteknum hraða.“ Inga Sæland, formaður Flokks fólksins, tók meira að segja svo sterklega til orða í kappræðum formanna fyrir kosningarnar í september sl. að “helmingur drengja er ólæs þegar þeir útskrifast úr grunnskóla”. Ekki lái ég henni það. Því oftar sem þú heyrir eitthvað því meira ferðu að trúa því og jafnvel býrð til þína útgáfu af því. Ég held að þessi lína um að stór hópur drengja sé týndur í skólakerfinu og geta ekki lesið sér til gagns sé orðin langt um skaðlegri en nokkurn tíma staðreyndin sem hún snýst um. Fyrir utan það að að það tiltekna læsi sem PISA er að mæla og þessar niðurstöður sem við fáum þaðan er bara ein gerð af læsi. Í sl viku hlustaði ég á viðtal við Hermund Sigmundsson, prófessor, í Morgunútvarpi Rásar 2. Honum er og hefur lengi verið hugleikið hverju sætir að svona stór hópur týndra drengja í skólakerfinu geta ekki lesið sér til gagns. Ástríða hans er hrein og hann hefur margt til sín máls og leggur til fjölmargar leiðir sem hann vill fara og geta verið árangursríkar. Hann virðist samt sem áður dvelja í vandanum sjálfum og viðbrögðum við honum. Hann nefnir aldrei möguleg orsök vandans. Er nausynlegt að skjóta þá? Bubbi var alinn upp á heimili þar sem alla jafna ríkti fárviðri og þegar hann var 14 ára varð hann fyrir áfalli sem kom með myrkrið og eitraði framtíðina, eins og hann segir sjálfur frá í ljóðabók sinni, Rof, sem kom út 2018. Þar með opinberaði hann að hann hafi orðið fyrir kynferðisofbeldi. Ofbeldi sem markaði og litaði allt líf Bubba. Hann passaði aldrei inn í ramma skólakerfisins og fékk aldrei tækifæri til að láta hæfileika sína, eða sína gerð af læsi, blómstra. Hann reyndi oft að segja frá því hvað það var sem gerði hann þjáðan en fékk ekki hlustun. Fyrir um það bil tveimur árum síðan fengum við fulltrúar í Ofbeldisvarnarnefnd Reykjavíkurborgar kynntar tölur um hversu mörg börn búa við viðvarandi og tilkynnt heimilisofbeldi í Reykjavík. Þetta voru 378 börn þá og við vitum að heimilisofbeldi hefur aukist um ca. 20% á tímum kórónuveirufaraldurs. Ofan á þessar tölur bætast við svokallaðar skuggatölur (tilvik sem eru aldrei tilkynnt) og svo búa líka enn fleiri börn við öryggisleysi, vanrækslu og í vanvirku (e. dysfunctional) fjölskyldukerfi. Ef þú rýnir inn í bergið - sérðu glitra tár Það þarf að mínu mati að fara að láta þessar tölur og staðreyndir um aðstæður barna ráða ferðinni þegar það kemur að því að ná upp árangri barna í læsi og skóla. Þetta helst allt í hendur. Við þurfum að byrja á því að grípa mun fyrr inn í þar sem börn búa við óásættanlegar aðstæður eða eiga í hvers konar vanda og þar með koma í veg fyrir afleiðingar. Það þarf að stytta ferla og útrýma biðlistum í kerfinu. Nú þegar erum við í Reykjavík komin af stað með verkefninu Betri borg fyrir börn - sem snýst um að færa þjónustuna nær börnunum sjálfum svo hægt sé að grípa fyrr inn í og veita einstaklingsmiðaðri þjónustu við þau sem þurfa helst á því að halda. Ég vona innilega að þessi vinna muni bera tiltækan árangur fyrir börnin okkar. Höfundur er fulltrúi Viðreisnar í Skóla- og frístundaráði og Ofbeldisvarnarnefnd í Reykjavík.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar