Áfellisdómur yfir framkomu Isavia við ferðaþjónustuna Þórir Garðarsson skrifar 13. janúar 2022 08:01 Nýleg skýrsla Samkeppniseftirlitsins um starfshætti Isavia á Keflavíkurflugvelli er vægast sagt þungur áfellisdómur. Isavia brýtur aftur og aftur gegn samkeppnislögum og hagar sér eins og handrukkari gagnvart þeim fjölmörgum fyrirtækjum sem eru með starfsemi á Keflavíkurflugvelli og í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Lýsingarnar í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru ófagrar. Isavia bolar burt fyrirtækjum sem eru í samkeppni við eigin starfsemi þess á vellinum. Isavia mismunar fyrirtækjum og breytir samningum eftirá. Isavia berst með kjafti og klóm gegn því að samkeppni komi ferðamönnum til góða. Isavia okrar á margvíslegri aðstöðu sem fyrirtæki þurfa. Isavia fer ekki eftir ítrekuðum tilmælum Samkeppniseftirlitsins um úrbætur. Allt framferði Isavia einkennist af óseðjandi þörf til að hafa sem mestar tekjur. Sú þörf virðist til komin vegna þess hvað starfsemin á Keflavíkurflugvelli er illa rekin. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins kemur fram að einingakostnaður Keflavíkurflugvallar sé 59% hærri en að meðaltali á öðrum flugvöllum í Evrópu. Breytilegur kostnaður á einingu á Keflavíkurflugvelli er 2,5 sinnum hærri en í Kaupmannahöfn þó launakostnaður í Danmörku sé svipaður og á Íslandi. Afleiðingin er sú að Isavia er með minnstu samkeppnishæfni reiknað út frá kostnaði af rekstraraðilum flugvalla í Evrópu. Það skekkir samkeppnisstöðu Íslands gagnvart öðrum áfangastöðum. Það eru jú ferðamenn sem greiða alltaf kostnaðinn á endanum. Ekki er þetta glæsilegur dómur yfir ríkisfyrirtæki í einokunarstöðu. Enda beinir Samkeppniseftirlitið tilmælum til þriggja ráðuneyta um að taka til hjá Isavia og tryggja að fyrirtækið vinni eftir samkeppnislögum. Samkeppniseftirlitið bendir á að virk samkeppni hafi sömu þýðingu í flugrekstri og flugvallarstarfsemi eins og á öðrum sviðum atvinnulífsins. Reynslan sýni, sem og rannsóknir fræðimanna, að virk samkeppni stuðli m.a. að því að; neytendur fá vörur og þjónustu á sem lægstu verði, vöruframboð eykst og þjónusta batnar, stjórnendur eru knúnir til að bæta rekstur og hagræða í starfsemi sinni og nýsköpun og framfarir verða meiri. Eins og handrukkari Dæmin sem tilgreind eru í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru hvert öðru ljótara. Of langt mál er að fjalla um þau öll hér, enda er skýrslan 32 blaðsíður. Nærtækasta dæmið snýr að okurgjaldi Isavia á hópferðabíla á svokölluðu fjarstæði við flugstöðina. Isavia lagði þetta okurgjald á til að koma í veg fyrir samkeppni hópferðabíla með farþega á leið frá flugvellinum og tryggja sér sem mestar tekjur af þeim flutningum. Þann 1. mars næstkomandi verða liðin 4 ár frá því að gjaldtakan hófst og allan þann tíma hefur Isavia þverskallast við að leiðrétta hana. Samkeppniseftirlitið hefur krafið Isavia um að haga gjaldtökunni í samræmi við kostnað af henni. En Isavia hefur ekkert gert til að verða við afar skýrum tilmælum eftirlitsins og hagar sér áfram eins og handrukkari. Ríki í ríkinu Í raun er með ólíkindum að ríkisfyrirtækið Isavia skuli komast upp með að hundsa allar ábendingar Samkeppniseftirlitsins og halda áfram að haga sér eins og ríki í ríkinu. Nokkuð ljóst er að einkafyrirtæki kæmist ekki upp með að sýna Samkeppniseftirlitinu fingurinn trekk í trekk. Langlundargeð eftirlitsins er undarlega mikið og ótrúlegt að Isavia hafi sloppið við háar sektargreiðslur. Spyrja má hvort fyrirkomulag á skipun í stjórn Isavia skýri framferði fyrirtækisins að hluta. Stjórnin er skipuð fulltrúum sem stjórnmálaflokkar tilnefna, fremur en að það sé valið á grundvelli þekkingar í viðkomandi starfsumhverfi eins og alla jafna er gert í stórum almenningshlutafélögum. Í núverandi stjórn eru fulltrúar, Vinstri grænna, Framsóknarflokksins, Miðflokksins, Sjálfstæðisflokksins og Pírata. Allt án efa hið mætasta fólk en full ástæða til að spyrja hversu gott taumhald það hefur á stjórnendum fyrirtækisins. Máttleysi Samtaka ferðaþjónustunnar Fyrirtæki mitt hefur lengi staðið í stappi við Isavia vegna okurgjaldanna á fjarstæðunum og haft verulegan kostnað af því. Samkeppniseftirlitið hefur í einu og öllu tekið undir málstað okkar, þó svo að lítið hafi þokast þrátt fyrir það. Framan af höfðum við stuðning við þessa baráttu frá Samtökum ferðaþjónustunnar – SAF. Enda varðaði hún hagsmuni fjölda fyrirtækja í þeim samtökum og í raun ferðaþjónustunnar allrar. En síðan dró SAF stuðning sinn til baka. Þessa breyttu afstöðu SAF má rekja til þess að nýtt fólk settist í forystu samtakanna. Hagsmunir einstakra fyrirtækja sem tengjast stjórnarmönnum voru teknir fram yfir hagsmuni heildarinnar. Auðvitað er þessi viðsnúningur með ólíkindum og til skammar að heildarsamtök ferðaþjónustufyrirtækja horfi með hangandi hendi á Isavia vaða á skítugum skónum yfir atvinnugreinina. Það á auðvitað ekki aðeins við um þetta eina ágreiningsefni, enda leggur Samkeppniseftirlitið til úrbætur í 8 liðum varðandi starfsemi Isavia. Langvarandi brotastarfsemi Isavia Samkeppniseftirlitið segir í skýrslunni (Álit nr. 1/2022) að markmiðin með tilmælum til stjórnvalda um breytta hegðun Isavia séu til þess fallin að skapa betri og samkeppnisvænni umgjörð um flugvallarrekstur á Íslandi, gera starfsemi Isavia markvissari og öflugri, efla ferðaþjónustu á Íslandi, tryggja hagsmuni ferðalanga og auðvelda eftirfylgni við samkeppnislög. Fyrir þá sem ekki hafa tök á að lesa skýrslu Samkeppniseftirlitsins um Isavia þá er hér stutt samantekt um mál þar sem Samkeppniseftirlitið hefur staðið fyrirtækið að því að hindra samkeppni og brjóta lög. Samningar Isavia um veitingasölu innan Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar. Samningar Isavia um bankaviðskipti í FLE. Háttsemi Isavia gagnvart fyrirtækjum sem stundað hafa flugafgreiðslu á Keflavíkurflugvelli. Háttsemi Isavia gagnvart Base Parking og Smart Parking vegna bílageymsluþjónustu. Samningar Isavia við rútufyrirtæki um aðstöðu á nærstæðum fyrir framan flugstöðina. Gjaldtaka á fjarstæðum fyrir hópferðabíla. Samkeppnishamlandi fyrirkomulag við úthlutun á afgreiðslutímum til flugfélaga. Til viðbótar hefur Samkeppniseftirlitið á allmörgum undanliðnum árum fylgst með og fengið ábendingar er varða ýmsa aðra starfsemi í og kringum Keflavíkurflugvöll, s.s. aðstöðu fyrir bílaleigubíla, Fríhöfnina, kynningu á flugvellinum á þjónustu þriðju aðila á vettvangi flugvallarins o.s.frv. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Iceland. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórir Garðarsson Ferðamennska á Íslandi Samkeppnismál Keflavíkurflugvöllur Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Sjá meira
Nýleg skýrsla Samkeppniseftirlitsins um starfshætti Isavia á Keflavíkurflugvelli er vægast sagt þungur áfellisdómur. Isavia brýtur aftur og aftur gegn samkeppnislögum og hagar sér eins og handrukkari gagnvart þeim fjölmörgum fyrirtækjum sem eru með starfsemi á Keflavíkurflugvelli og í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Lýsingarnar í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru ófagrar. Isavia bolar burt fyrirtækjum sem eru í samkeppni við eigin starfsemi þess á vellinum. Isavia mismunar fyrirtækjum og breytir samningum eftirá. Isavia berst með kjafti og klóm gegn því að samkeppni komi ferðamönnum til góða. Isavia okrar á margvíslegri aðstöðu sem fyrirtæki þurfa. Isavia fer ekki eftir ítrekuðum tilmælum Samkeppniseftirlitsins um úrbætur. Allt framferði Isavia einkennist af óseðjandi þörf til að hafa sem mestar tekjur. Sú þörf virðist til komin vegna þess hvað starfsemin á Keflavíkurflugvelli er illa rekin. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins kemur fram að einingakostnaður Keflavíkurflugvallar sé 59% hærri en að meðaltali á öðrum flugvöllum í Evrópu. Breytilegur kostnaður á einingu á Keflavíkurflugvelli er 2,5 sinnum hærri en í Kaupmannahöfn þó launakostnaður í Danmörku sé svipaður og á Íslandi. Afleiðingin er sú að Isavia er með minnstu samkeppnishæfni reiknað út frá kostnaði af rekstraraðilum flugvalla í Evrópu. Það skekkir samkeppnisstöðu Íslands gagnvart öðrum áfangastöðum. Það eru jú ferðamenn sem greiða alltaf kostnaðinn á endanum. Ekki er þetta glæsilegur dómur yfir ríkisfyrirtæki í einokunarstöðu. Enda beinir Samkeppniseftirlitið tilmælum til þriggja ráðuneyta um að taka til hjá Isavia og tryggja að fyrirtækið vinni eftir samkeppnislögum. Samkeppniseftirlitið bendir á að virk samkeppni hafi sömu þýðingu í flugrekstri og flugvallarstarfsemi eins og á öðrum sviðum atvinnulífsins. Reynslan sýni, sem og rannsóknir fræðimanna, að virk samkeppni stuðli m.a. að því að; neytendur fá vörur og þjónustu á sem lægstu verði, vöruframboð eykst og þjónusta batnar, stjórnendur eru knúnir til að bæta rekstur og hagræða í starfsemi sinni og nýsköpun og framfarir verða meiri. Eins og handrukkari Dæmin sem tilgreind eru í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru hvert öðru ljótara. Of langt mál er að fjalla um þau öll hér, enda er skýrslan 32 blaðsíður. Nærtækasta dæmið snýr að okurgjaldi Isavia á hópferðabíla á svokölluðu fjarstæði við flugstöðina. Isavia lagði þetta okurgjald á til að koma í veg fyrir samkeppni hópferðabíla með farþega á leið frá flugvellinum og tryggja sér sem mestar tekjur af þeim flutningum. Þann 1. mars næstkomandi verða liðin 4 ár frá því að gjaldtakan hófst og allan þann tíma hefur Isavia þverskallast við að leiðrétta hana. Samkeppniseftirlitið hefur krafið Isavia um að haga gjaldtökunni í samræmi við kostnað af henni. En Isavia hefur ekkert gert til að verða við afar skýrum tilmælum eftirlitsins og hagar sér áfram eins og handrukkari. Ríki í ríkinu Í raun er með ólíkindum að ríkisfyrirtækið Isavia skuli komast upp með að hundsa allar ábendingar Samkeppniseftirlitsins og halda áfram að haga sér eins og ríki í ríkinu. Nokkuð ljóst er að einkafyrirtæki kæmist ekki upp með að sýna Samkeppniseftirlitinu fingurinn trekk í trekk. Langlundargeð eftirlitsins er undarlega mikið og ótrúlegt að Isavia hafi sloppið við háar sektargreiðslur. Spyrja má hvort fyrirkomulag á skipun í stjórn Isavia skýri framferði fyrirtækisins að hluta. Stjórnin er skipuð fulltrúum sem stjórnmálaflokkar tilnefna, fremur en að það sé valið á grundvelli þekkingar í viðkomandi starfsumhverfi eins og alla jafna er gert í stórum almenningshlutafélögum. Í núverandi stjórn eru fulltrúar, Vinstri grænna, Framsóknarflokksins, Miðflokksins, Sjálfstæðisflokksins og Pírata. Allt án efa hið mætasta fólk en full ástæða til að spyrja hversu gott taumhald það hefur á stjórnendum fyrirtækisins. Máttleysi Samtaka ferðaþjónustunnar Fyrirtæki mitt hefur lengi staðið í stappi við Isavia vegna okurgjaldanna á fjarstæðunum og haft verulegan kostnað af því. Samkeppniseftirlitið hefur í einu og öllu tekið undir málstað okkar, þó svo að lítið hafi þokast þrátt fyrir það. Framan af höfðum við stuðning við þessa baráttu frá Samtökum ferðaþjónustunnar – SAF. Enda varðaði hún hagsmuni fjölda fyrirtækja í þeim samtökum og í raun ferðaþjónustunnar allrar. En síðan dró SAF stuðning sinn til baka. Þessa breyttu afstöðu SAF má rekja til þess að nýtt fólk settist í forystu samtakanna. Hagsmunir einstakra fyrirtækja sem tengjast stjórnarmönnum voru teknir fram yfir hagsmuni heildarinnar. Auðvitað er þessi viðsnúningur með ólíkindum og til skammar að heildarsamtök ferðaþjónustufyrirtækja horfi með hangandi hendi á Isavia vaða á skítugum skónum yfir atvinnugreinina. Það á auðvitað ekki aðeins við um þetta eina ágreiningsefni, enda leggur Samkeppniseftirlitið til úrbætur í 8 liðum varðandi starfsemi Isavia. Langvarandi brotastarfsemi Isavia Samkeppniseftirlitið segir í skýrslunni (Álit nr. 1/2022) að markmiðin með tilmælum til stjórnvalda um breytta hegðun Isavia séu til þess fallin að skapa betri og samkeppnisvænni umgjörð um flugvallarrekstur á Íslandi, gera starfsemi Isavia markvissari og öflugri, efla ferðaþjónustu á Íslandi, tryggja hagsmuni ferðalanga og auðvelda eftirfylgni við samkeppnislög. Fyrir þá sem ekki hafa tök á að lesa skýrslu Samkeppniseftirlitsins um Isavia þá er hér stutt samantekt um mál þar sem Samkeppniseftirlitið hefur staðið fyrirtækið að því að hindra samkeppni og brjóta lög. Samningar Isavia um veitingasölu innan Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar. Samningar Isavia um bankaviðskipti í FLE. Háttsemi Isavia gagnvart fyrirtækjum sem stundað hafa flugafgreiðslu á Keflavíkurflugvelli. Háttsemi Isavia gagnvart Base Parking og Smart Parking vegna bílageymsluþjónustu. Samningar Isavia við rútufyrirtæki um aðstöðu á nærstæðum fyrir framan flugstöðina. Gjaldtaka á fjarstæðum fyrir hópferðabíla. Samkeppnishamlandi fyrirkomulag við úthlutun á afgreiðslutímum til flugfélaga. Til viðbótar hefur Samkeppniseftirlitið á allmörgum undanliðnum árum fylgst með og fengið ábendingar er varða ýmsa aðra starfsemi í og kringum Keflavíkurflugvöll, s.s. aðstöðu fyrir bílaleigubíla, Fríhöfnina, kynningu á flugvellinum á þjónustu þriðju aðila á vettvangi flugvallarins o.s.frv. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Iceland.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun