Hvað ef spáin okkar rætist? Björn Berg Gunnarsson skrifar 4. október 2022 08:00 Það er enginn hægðarleikur að skyggnast inn í framtíðina þessa dagana. Framvinda innrásarinnar í Úkraínu, erfiðleikar í viðskiptalöndunum okkar og kjarasamningalotan framundan er meðal þess sem getur haft umtalsverð áhrif á þróun efnahagsmála hérlendis næsta kastið. Það má þó reyna og í liðinni viku birtum við í Greiningu Íslandsbanka þjóðhagsspá fyrir árin 2022-2024. Í henni er spáð fyrir um allt frá gengi krónunnar, verðbólgu og vöxtum til fjölda ferðamanna og þróunar íbúðaverðs. Tiltölulega bjartsýn Heilt yfir spáum við nokkuð bjartri tíð, ekki síst í samanburði við löndin í kringum okkur. En hvaða áhrif mun það hafa á heimilin í landinu rætist spáin okkar? Verðbólgan í rétta átt Hvaða máli skiptir verðbólgan? Verðbólga endurspeglar hvernig kostnaður við daglegt líf okkar er að þróast. Í mikilli verðbólgu verður dýrara að vera til og borga reikninga auk þess sem sparnaðurinn okkar getur rýrnað og launin dugað skemur en ella. Þess vegna veldur mikil verðbólga skaða í heimilisfjármálunum og við viljum hafa hana sem hóflegasta. Spáin: Við spáum því að 12 mánaða verðbólgan (hækkun verðlags síðustu 12 mánuði) hafi náð toppi í 9,9% í júlí síðastliðnum. Hún mældist 9,7% í ágúst og 9,3% í september. Þetta eru góðar fréttir og við spáum því að áfram dragi úr verðbólgunni næstu mánuði og hún verði komin í rétt ríflega 5% í lok næsta árs. Þegar verðbólga er meiri en launahækkanir, eins og okkur sýnist hún ætla að verða í ár, er talað um að dragi úr kaupmætti launanna okkar. Hann ætti þó að taka að vaxa á ný strax á næsta ári samhliða minnkandi verðbólgu og við ættum að þá að fá meira fyrir launin okkar. Vextir verða áfram háir Hvaða máli skipta vextir? Vextir eru leiguverð á peningum. Þegar þeir hækka verður dýrara að taka lán og betra að spara. Hversu mikið dýrara og betra fer eftir því hver verðbólgan er á sama tíma og þegar vextirnir eru hærri en verðbólgan er talað um jákvæða raunvexti. Spáin: Við spáum því að nú séum við að sigla inn í tímabil þar sem raunvextir á hávaxtareikningum verði jákvæðir í fyrsta sinn í langan tíma. Seðlabankinn beitir stýrivöxtum sínum til að hafa áhrif á aðra vexti sem okkur bjóðast og okkur þykir líklegt að þeir verði hækkaðir lítilsháttar til viðbótar. Ef allt gengur upp og hratt dregur úr verðbólgu ættu vextir að byrja að lækka að nýju upp úr miðju næsta ári. Áfram eru þó líkur á að þeir verði umtalsvert hærri en þeir voru þegar Covid stóð sem hæst. Þetta þýðir að vænlegra verður að spara en oft áður og að sama skapi dýrara að taka lán. Húsnæðislán með breytilegum vöxtum verða því áfram dýrari en í Covid sem og fastvaxtalán þegar binditíma lýkur. Þessir tiltölulega háu vextir eru skýr skilaboð um mikilvægi þess að forðast greiðsludreifingar og fleiri neyslulán og spara þess í stað fyrir útgjöldum. Stuðinu á íbúðamarkaði er lokið í bili Hvaða máli skiptir íbúðaverð? Miklar verðhækkanir á íbúðamarkaði eru stór þáttur í þeirri miklu verðbólgu sem við höfum séð upp á síðkastið. Þær gera okkur erfiðara um vik að komast inn á íbúðamarkaðinn og stækka við okkur en hafa að sama skapi aukið eignir þeirra sem eiga fasteignir og þeirra sem minnkað hafa við sig. Spáin: Okkur sýnist tímabili mikilla verðhækkana lokið. Síðustu tvo mánuði hefur hægt á hækkunum til muna og jafnvel orðið vart við verðlækkanir, einkum á sérbýli. Hvort verð muni lækka eitthvað, standa í stað eða hækka lítillega er erfitt að segja en svo virðist þó sem íbúðaverð muni frekar verða til þess að draga úr verðbólgu á næstunni en knýja hana áfram eins og undanfarin misseri. Þetta eru góðar fréttir fyrir kaupendur á markaði og sömuleiðis okkur öll, því verðbólgan hefur með beinum eða óbeinum hætti áhrif þvert á samfélagið. Hagkerfið okkar stendur vel en staðan erlendis skiptir máli Hvaða máli skiptir staða hagkerfisins? Sterk staða hagkerfisins gefur okkur færi á að halda hér uppi góðum lífskjörum. Sterkt hagkerfi er forsenda fyrir góðum kaupmætti, fullri atvinnu, stöðugri krónu og öflugu velferðarkerfi svo eitthvað sé nefnt. Spáin: Ólíkt mörgum löndum í kringum okkur er hagkerfið okkar að vaxa með fremur heilbrigðum hætti. Stóran þátt í því á endurreisn ferðaþjónustunnar og nokkuð almennt góð staða almennings. Við spáum því að frá næsta ári munum við flytja út meiri verðmæti en við flytjum inn, sem mun styðja við krónuna okkar og halda henni sterkri. Kaupmáttur okkar í útlöndum verður því enn sterkur, þ.e. það verður enn tiltölulega ódýrt að ferðast og flytja inn vörur. Samhliða vexti hagkerfisins aukast verðmæti til skiptanna og ættum við öll að njóta þess. Þó við séum eyja erum við þó ekkert eyland í þessum skilningi. Afar viðkvæm staða í þeim löndum sem við verslum hvað helst við, svo sem í Bretlandi, getur haft nokkur áhrif á okkur, til dæmis með því að minnka svigrúm fólks til ferðalaga hingað til okkar dýra lands og aukin alþjóðleg verðbólga skilar sér beint í hillur verslana hér heima. Hagur okkar allra veltur því að nokkru leyti á því hversu vel eða illa efnahagsástandið í löndunum í kringum okkar þróast. Almennt talað og ekki síst í samanburði við flest okkar viðskiptalanda sýnist okkur framtíðin hér heima björt. Það skortir vissulega ekki blikurnar á lofti og spár eiga það til að reynast misnákvæmar en ef við höldum rétt á okkar málum hér heima og umheiminum ber gæfa til að bæta ekki á ófarir sínar er ástæða til bjartsýni. Samanborið við aðstæður undanfarinna ára þurfum við vissulega að huga betur að heimilisfjármálunum, enda dýrt að vera í mikilli verðbólgu og háum vöxtum en til allrar hamingju eru mál þó að þróast í rétta átt. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Berg Gunnarsson Íslenska krónan Verðlag Fjármál heimilisins Mest lesið Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 28.06.2025 Halldór Skoðun Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Það er enginn hægðarleikur að skyggnast inn í framtíðina þessa dagana. Framvinda innrásarinnar í Úkraínu, erfiðleikar í viðskiptalöndunum okkar og kjarasamningalotan framundan er meðal þess sem getur haft umtalsverð áhrif á þróun efnahagsmála hérlendis næsta kastið. Það má þó reyna og í liðinni viku birtum við í Greiningu Íslandsbanka þjóðhagsspá fyrir árin 2022-2024. Í henni er spáð fyrir um allt frá gengi krónunnar, verðbólgu og vöxtum til fjölda ferðamanna og þróunar íbúðaverðs. Tiltölulega bjartsýn Heilt yfir spáum við nokkuð bjartri tíð, ekki síst í samanburði við löndin í kringum okkur. En hvaða áhrif mun það hafa á heimilin í landinu rætist spáin okkar? Verðbólgan í rétta átt Hvaða máli skiptir verðbólgan? Verðbólga endurspeglar hvernig kostnaður við daglegt líf okkar er að þróast. Í mikilli verðbólgu verður dýrara að vera til og borga reikninga auk þess sem sparnaðurinn okkar getur rýrnað og launin dugað skemur en ella. Þess vegna veldur mikil verðbólga skaða í heimilisfjármálunum og við viljum hafa hana sem hóflegasta. Spáin: Við spáum því að 12 mánaða verðbólgan (hækkun verðlags síðustu 12 mánuði) hafi náð toppi í 9,9% í júlí síðastliðnum. Hún mældist 9,7% í ágúst og 9,3% í september. Þetta eru góðar fréttir og við spáum því að áfram dragi úr verðbólgunni næstu mánuði og hún verði komin í rétt ríflega 5% í lok næsta árs. Þegar verðbólga er meiri en launahækkanir, eins og okkur sýnist hún ætla að verða í ár, er talað um að dragi úr kaupmætti launanna okkar. Hann ætti þó að taka að vaxa á ný strax á næsta ári samhliða minnkandi verðbólgu og við ættum að þá að fá meira fyrir launin okkar. Vextir verða áfram háir Hvaða máli skipta vextir? Vextir eru leiguverð á peningum. Þegar þeir hækka verður dýrara að taka lán og betra að spara. Hversu mikið dýrara og betra fer eftir því hver verðbólgan er á sama tíma og þegar vextirnir eru hærri en verðbólgan er talað um jákvæða raunvexti. Spáin: Við spáum því að nú séum við að sigla inn í tímabil þar sem raunvextir á hávaxtareikningum verði jákvæðir í fyrsta sinn í langan tíma. Seðlabankinn beitir stýrivöxtum sínum til að hafa áhrif á aðra vexti sem okkur bjóðast og okkur þykir líklegt að þeir verði hækkaðir lítilsháttar til viðbótar. Ef allt gengur upp og hratt dregur úr verðbólgu ættu vextir að byrja að lækka að nýju upp úr miðju næsta ári. Áfram eru þó líkur á að þeir verði umtalsvert hærri en þeir voru þegar Covid stóð sem hæst. Þetta þýðir að vænlegra verður að spara en oft áður og að sama skapi dýrara að taka lán. Húsnæðislán með breytilegum vöxtum verða því áfram dýrari en í Covid sem og fastvaxtalán þegar binditíma lýkur. Þessir tiltölulega háu vextir eru skýr skilaboð um mikilvægi þess að forðast greiðsludreifingar og fleiri neyslulán og spara þess í stað fyrir útgjöldum. Stuðinu á íbúðamarkaði er lokið í bili Hvaða máli skiptir íbúðaverð? Miklar verðhækkanir á íbúðamarkaði eru stór þáttur í þeirri miklu verðbólgu sem við höfum séð upp á síðkastið. Þær gera okkur erfiðara um vik að komast inn á íbúðamarkaðinn og stækka við okkur en hafa að sama skapi aukið eignir þeirra sem eiga fasteignir og þeirra sem minnkað hafa við sig. Spáin: Okkur sýnist tímabili mikilla verðhækkana lokið. Síðustu tvo mánuði hefur hægt á hækkunum til muna og jafnvel orðið vart við verðlækkanir, einkum á sérbýli. Hvort verð muni lækka eitthvað, standa í stað eða hækka lítillega er erfitt að segja en svo virðist þó sem íbúðaverð muni frekar verða til þess að draga úr verðbólgu á næstunni en knýja hana áfram eins og undanfarin misseri. Þetta eru góðar fréttir fyrir kaupendur á markaði og sömuleiðis okkur öll, því verðbólgan hefur með beinum eða óbeinum hætti áhrif þvert á samfélagið. Hagkerfið okkar stendur vel en staðan erlendis skiptir máli Hvaða máli skiptir staða hagkerfisins? Sterk staða hagkerfisins gefur okkur færi á að halda hér uppi góðum lífskjörum. Sterkt hagkerfi er forsenda fyrir góðum kaupmætti, fullri atvinnu, stöðugri krónu og öflugu velferðarkerfi svo eitthvað sé nefnt. Spáin: Ólíkt mörgum löndum í kringum okkur er hagkerfið okkar að vaxa með fremur heilbrigðum hætti. Stóran þátt í því á endurreisn ferðaþjónustunnar og nokkuð almennt góð staða almennings. Við spáum því að frá næsta ári munum við flytja út meiri verðmæti en við flytjum inn, sem mun styðja við krónuna okkar og halda henni sterkri. Kaupmáttur okkar í útlöndum verður því enn sterkur, þ.e. það verður enn tiltölulega ódýrt að ferðast og flytja inn vörur. Samhliða vexti hagkerfisins aukast verðmæti til skiptanna og ættum við öll að njóta þess. Þó við séum eyja erum við þó ekkert eyland í þessum skilningi. Afar viðkvæm staða í þeim löndum sem við verslum hvað helst við, svo sem í Bretlandi, getur haft nokkur áhrif á okkur, til dæmis með því að minnka svigrúm fólks til ferðalaga hingað til okkar dýra lands og aukin alþjóðleg verðbólga skilar sér beint í hillur verslana hér heima. Hagur okkar allra veltur því að nokkru leyti á því hversu vel eða illa efnahagsástandið í löndunum í kringum okkar þróast. Almennt talað og ekki síst í samanburði við flest okkar viðskiptalanda sýnist okkur framtíðin hér heima björt. Það skortir vissulega ekki blikurnar á lofti og spár eiga það til að reynast misnákvæmar en ef við höldum rétt á okkar málum hér heima og umheiminum ber gæfa til að bæta ekki á ófarir sínar er ástæða til bjartsýni. Samanborið við aðstæður undanfarinna ára þurfum við vissulega að huga betur að heimilisfjármálunum, enda dýrt að vera í mikilli verðbólgu og háum vöxtum en til allrar hamingju eru mál þó að þróast í rétta átt. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka.
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar