Ökukennsla á Íslandi 1915 – 2021 Þuríður B. Ægisdóttir skrifar 17. nóvember 2022 10:01 Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Þuríður B. Ægisdóttir Mest lesið Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands.
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun